Morgunblaðið - 06.07.2000, Síða 39

MORGUNB LAÐIÐ
LISTIR
FIMMTUDAGUR 6. JÚLÍ 2000 39
Speki
barn-
anna
BÆKUR
lleímspeki
HEIMSPEKI OG BÖRN
Gareth B. Matthews.
íslensk þýðing eftir Skúla Pálsson.
Útg. Súley, 2000.
ÞAÐ eru ekki ný sannindi að
margar spurningar sem börn velta
fyrir sér eru ákaflega heimspeki-
legar. Þetta er grunnstefið í bók
Matthews, Heimspeki og börn.
Hann segir sögur af börnum sem
velta fyrir sér spurningum á borð
við þá hvernig maður geti vitað að
mann sé ekki bara alltaf að dreyma
og sýnir síðan hvernig þessar sömu
spurningar, eða einhverjar þeim
náskyldar, hafa orðið frægum
heimspekingum viðfangsefni.
Þetta með drauminn var til dæm-
is hluti af röksemdafærslu Renes
Descartes sem endaði í einni fræg-
ustu ályktun heimspekisögunnar:
Ég hugsa, þess vegna er ég til
(Cogito ergo sum).
Þýðir þetta að börn séu heim-
spekileg í hugsun eða að heimspeki
sé barnaleg? Sennilega hvort
tveggja. Með bók sinni hvetur
Matthews til þess að svona heim-
spekilegir þankar í börnum séu
ekki brotnir á bak aftur í nafni ein-
hverskonar raunsæis og alvarlegs
uppeldis er miði að því að gera
börnin „fullorðin“ heldur sé hugað
að þeim möguleika að ræða þessi
mál við börnin og rækta með þeim
þessa vísa að heimspekihugsun.
En er slíkt börnum hollt? Það er
að segja, þótt börn eigi það til að
vera með heimspekilega þanka, er
virkilega gott upp á framtíð þeirra
að tekið sé undir þá? Þessari
spurningu er ekki varpað fram í
bókinni enda er svarið áreiðanlega
einstaklingsbundið. Matthews seg-
ir að börnum séu svona þankar
eðlilegir en þau láti af þeim með
aldrinum „vegna áhrifa samfélags-
ins“ (ekkert blaðsíðutal).
Það er fullkomlega óljóst hvað
hann á við með orðinu „samfélag-
ið“. Öll samfélög á öllum tímum?
Það er algengt viðhorf meðal vest-
rænna menntamanna, sérstaklega
þeirra sem tilheyra ákveðinni kyn-
slóð, að leggja að jöfnu „samfélag-
ið“ og „smáborgarasamfélag“ sem
er þá einhverskonar samnefnari
fyrir allt það vonda sem drepur eig-
inlegt eðli fólks og það er sennilega
það sem Matthews er að meina.
Hann tekur eftir því að börnin
sem hann segir sögur af virðast
hafa gaman af því að leika sér með
hugtök og þá möguleika sem þau
bjóða upp á. Þau hafa beinlínis
nautn af spurningum sem fullorðn-
um finnast fáránlegar, eins og til
dæmis því hvort aðvörunarljós í
mælaborði bíls geti verið að ljúga. í
framhaldi af því verður til samræða
milli fullorðins og barns um hug-
takið lygi.
Þetta er ekki bók fyrir börn
heldur fullorðna og sérstaklega þá
sem hafa bæði áhuga á börnum og
heimspeki. Bókin getur líka verið
inngangur að heimspeki, ekki
ósvipað Veröld Soffíu, nema þetta
er ekki skáldsaga.
Heimspeki og börn kom fýrst út
á frummálinu fyrir tuttugu árum
og vera má að á þeim tíma hafi við-
horf til barnauppeldis og þess hvað
er talið börnum hollt eitthvað
breyst. Einnig hafa ríkjandi við-
horf til „samfélagsins" sennilega
breyst. En þau heimspekilegu við-
fangsefni sem bókin snýst um eru
klassísk og hafa hvorki breyst né
glatað gildi sínu að neinu leyti.
Kristján G. Arngrímsson

Reuters
FÚfiUÖM
íúrfiMSft
Þú færd allar helstu
fúavarnartegundir hjá
Litaveri, Grensásvegi.
Kjörvari 14 4 llr. - gegnsær
Okkar verð kr. 2.758-
mmtSií.'XSNi: : : - aw— WMtmast!* : : - ■■■: :
Woodex Ultra 2.5 Itr.- gegnsær
Okkar varð kr. 2.133-
Sólignum 5 Itr.- þekjandi
Okkar verð kr. I»5/CI
'f < r ■> vi-A U
'"’vj ;■■ - J : ti'-ffpst:"'JJ '-'J " '-v ‘ JÚÉ
i i* ■
;t)''»,!. '-'»1 V ''-»t!. 'i.V.'vVV '''■'’t '"'X' t.' ' 'V1 -
; ír?'" '
- gj&ffir . , tk mggsBjBm wW yff ws
«1 a IL Æ Wm

- wallik.' ...........
Pii^^ÍifÍÍjSpsisÍi'ílifÍá
T^'L/ •"'
pF r:;./ ~ (
MllHiÍliiiil
■ “ V fís*
' v-. < . i.m v. i B ■ jf .Mr- .
(■
'*/■''*/ ' M/í
' ''- />
SÆtólc'
Hk l

...,m.s,V1Ss v:m i''
y^v ' - æ '
XT'M. Tm. % "' ;,,v' ' ’í' ;,v-r s ■ ;fV/ N •}
i ' s ; : ' ' ' í ' » ' ; ' » ' ; ' » 'xí '
•;'••• •/■:.»> v V•/.-....•: v•/•'.". í 'V• / > ::;?•>V•/•',::;?•» V•/•'.
% v / '»* / '»- / 'sv/‘'s'<' / ' » v / ',v/
'f,v, >■ •l',vr > • ',V' > •l',’V' N • ',Vr V • '/vr v • >'v' \ j
' ........
s 'x« ' s s íYrtcír »'s< ' » s''«'
'\ :< S>J t '\ t '\ t '\ '» '\ t‘ '\ '»
• '«,v; X • 'fv; V ■ VÖV' V . ''V; N . '/,V' ' • '«v' x ..'«V; v .,'/V;
. 'N« ' . 'N'' /'<'' ,'<•'' ''<'
ý!,

\ f;v'.’. í;v'.-. í;v'.\ f;v'.\ \\>;:' fev'.\ » ■•;
Sliiiiii
t**
ir
tKBHQÚhreinsunin
gsm 897 3634
Þrif á rimlagluggatjöldum.
Sandprinsessa
VERKAMENN í Hvíta-Rússlandi virða fyrir sér sandmynd af Ragneda sem þeir unnu í sand í Zaslav um 20 km vest-
an við Minsk. Ragneda var uppi fyrir um 1000 árum og var eiginkona Vladimirs prins sem kristnaði Rússland.
Rola, bulla og ruglukollur
KVIKMYNPIR
Bíóhöllin, Laugar-
ásbíó, Regnboginn
ÉG UM MIG FRÁ MÉR TIL
IRENE(ME, MYSELFAND
IRENE) ★ ★★
Leikstjórn og handritshöfundar
Peter og Bobby Farrelly. Tónskáld
Lee Scott. Kvikmyndatökustjóri
Mark Irwin. Aðalleikendur Jim
Carrey, Renée Zellweger, Chris
Cooper, Robert Forster. Lengd 120
mín. Framleiðandi 20th Century
Fox. Árgerð 2000.
FARRELLY-bræður (There’s
Something About Mary, Kingpin,
Dumb and Dumber) stíga enn einn
línudansinn á mörkum skemmtunar
og smekkleysu - og komast upp með
það sem fyrr. Hneyksla örugglega
einhverja í leiðinni en það er nú einu
sinni þeirra stíll að skauta eins langt
og hægt er út á óljósan jaðarinn, sú
áhætta kostar einhverjar fórnir en
hún gerir þá einnig að einhverjum
frumlegustu og skemmtilegustu
kvikmyndagerðarmönnum samtím-
ans þar sem flestir vafra í sömu spor-
unum um og óttast það mest að víkja
tommu útaf vegvísi formúlunnar.
Söguhetja Ég um mig... er Charlie
(Jim Carrey), lögreglumaður í
Rhode Island fylki á Nýja Englandi.
Varð hann fyrir þeim harmi að kona
hans gaf hann upp á bátinn fyrir
dvergvaxinn blökkumann. Þá nýbúin
að ala honum þríbura, reyndar nokk-
uð dökka á hörund. Viðbrögð lög-
reglumannsins þau að hann, í sinni
meinlausu skel, bjó til aðra persónu
- sitt illvíga sjálf, og þegar myndin
byrjar er löggan greind með svæsinn
geðklofa. Annað hvort er hann gamla
geðluðran Charlie eða fanturinn og
fólið Hank. Ekki lagast flækjan er
hann kemst í kynni við Irene (Renée
Zellewger), smáglæpamanna á flótta
undan bófum og spilltum vörðum
laganna. Verða þeir báðir, Charlie og
Hank, ástfangnir upp fyrir haus.
Berst leikurinn víða uns ró kemst á
tvískiptan huga löggunnar.
Öll þekkjum við átökin innra með
okkur með öflum kenndum við við illt
og gott. Hér koma þau vissulega í
mjög ýktum búningi en ekki svo
mjög framandi. Því er haldið fram að
menn komist ekki langt áfram á ljúf-
mennskunni einni saman, harkan
verði að vera til staðar ef ekki á illa
að fara. Mátuleg blanda af hvoru
tveggja affarasælust. Menn hafa
ýmsar skoðanir á því sem öðru en
Farrellybræður greina þessa þætti
að og gera það oft á sprenghlægileg-
an hátt. Nokkur atriði jaðra við það
besta sem þeir hafa áður gert, þá er
línudansinn hvað glæfralegastur.
Þess á milli ganga hlutirnir upp og
ofan, þó aldrei á þann máta sem al-
mennt kallast eðlilega. Þessi af-
markaða og afbakaða sýn er styrkur
bræðranna og vörumerki. Þeir leyfa
sér ýmislegt heldur grófara hér en í
fyrri myndum sínum, að Kingpin
undansldlinni, sem seint verður jöfn-
uð í groddafyndni. Það sem gerir
gæfumuninn er að þeir hafa besta
hugsanlega verkfæri sér til hjálpar
sem er sá magnaði gamanleikari Jim
Carrey. Svipbrigðin á þessum fína
leikara eru með ólíkindum. Fer
sannkölluðum hamförum úr rolunni
yfir í bulluna. Bræðurnir eiga honum
að þakka að þeir halda stefnunni í
skerjagarði og stórsjó smekkleys-
unnar. Zellweger er notaleg mót-
sögn en galli við annars ágæta
skemmtun hversu lítil rækt er lögð
við aukapersónumar.
Sæbjörn Valdimarsson
Grensásvegl 18 s: 581 2444
Þar sem þjónustan
er í fyrirrúmL
Tcxolin 4 Itr. - þekjondi
Verð kr.
3.493-
Okkar «0^2.795-
Við reiknum efniiþörfina og veitum
þér faglegar róðleggingar
unt vinnu á viðnum

!