Morgunblaðið - 02.09.2000, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 2. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Ólíklegt að repúblikanar nái aftur tangarhaldi á Kaliforníu á næstunni
Iimflytjendur höfðu
af þeim höfuðvígið
Kalifornía var til skamms tíma öruggt vígi
repúblikana, en nú hafa demókratar töglin
og hagldirnar í ríkinu. Astæðan er meðal
annars sú, að kjósendahópurinn í Kaliforníu
hefur breyst verulega á undanförnum ár-
um. Nú eru þar stórir hópar spænskumæl-
andi fólks, aðallega frá Mexíkó, en mikill
fjöldi hefur einnig flust þangað frá Asíu.
Ragnhildur Sverrisdóttir segir að
repúblikanar hafí ekki náð að sannfæra
tessa hópa um ágæti stefnu sinnar og raun-
ar gert ýmislegt til að hrinda þeim frá sér.
NIÐURSTÖÐUR manntals í Kal-
iforníu voru birtar þriðjudaginn
29. ágúst og þá kom í ljós að
breytingarnar eru miklar frá því
fyrir einum áratug. A þessu tíma-
bili hefur íbúum ríkisins fjölgað úr
tæpum 30 milljónum í rúmlega 33
milljónir. Hvergi í Bandaríkjunum
fjölgaði spænskumælandi íbúum
og fólki af asískum uppruna jafn-
mikið og í Kalifomíu á þessum
áratug. Spænskumælandi eru nú
10,5 milljónir, samanborið við 7,7
milljónir fyrir tíu árum, sem er
36,4% aukning. Fólki af asískum
uppruna fjölgaði um nær 37%, úr
nærri þremur milljónum í rúmlega
fjórar. Bándarískum indíánum og
inúítum frá Alaska fjölgaði um
9,4% og svörtum um 8,7%. Á sama
tíma fækkaði hvítum (öðrum en
spænskumælandi) úr 17,9 milljón-
um árið 1990 í 16,5 milljónir á síð-
asta ári. Þeir eru nú 49,8% íbúa
ríkisins, í stað 57% fyrir áratug, og
er þetta í fyrsta skipti sem sá hóp-
ur er í minnihluta í ríkinu. Allt
bendir til að þessi þróun haldi
áfram.
Hluti nýrra íbúa Kaliforníu
streymir á hátæknisvæðin í Silicon
Valley og Seattle, en fjölgunina má
þó að mestu rekja til innflytjenda
frá Mexíkó og Asíu, sem fengu rík-
isborgararétt á síðastliðnum ára-
tug. Þessir innflytjendur hafa
flestir fengið maka og ættingja til
sín frá heimalandinu, auk þess
sem samningurinn um Fríverslun-
arsamtök Norður-Ameríku,
NAFTA, veitti mörgum heimild til
að flytja tímabundið til Bandaríkj-
anna til starfa, en sá hópur er tal-
inn með í manntalinu.
Þessir nýbúar láta sífellt meira
að sér kveða í kosningum og eiga
æ meiri möguleika á að ráða þar
úrslitum. Bandaríska manntals-
skrifstofan áætlar að fólki í þess-
um hópum muni fjölga um 90% á
næstu hálfu öld og verði þá saman-
lagt um helmingur bandarísku
þjóðarinnar. Að aðeins 6 árum
liðnum er áætlað að þriðjungur
Kaliforníubúa verði af mexíkósku
bergi brotinn.
Áfall reþúblikana
Til skamms tíma gátu
repúblikanar gengið að atkvæðum
vísum í Kaliforníu. Frambjóðendur
flokksins hömruðu oftar en ekki á
nauðsyn þess að taka hart á glæp-
um, lækka skatta og koma í veg
fyrir að fólk misnotaði félagslega
kerfið. Þeir áttu sér trygga fylgis-
menn í suðurhluta ríkisins, enda
var norðurhlutinn þá nokkuð sér á
parti, með frjálslyndari viðhorf
fólks í San Francisco, Berkeley og
víðar. Repúblikanar voru oftast ör-
uggir með annað tveggja öldung-
ardeildarþingmannssæta ríkisins,
ríkisstjórinn kom úr þeirra hópi í
24 af síðustu 32 árum og forseta-
frambjóðendur flokksing áttu ekki
í vandræðum með að næla sér í 54
kjörmenn ríkisins.
í kosningurh í ríkinu fýrir tveim-
ur árum fengu repúblikanar hins
vegar versta skell sem þeir höfðu
upplifað í ríkinu í 40 ár. Frambjóð-
andi þeirra til embættis ríkisstjóra
tapaði með 20% mun fyrir fram-
bjóðanda demókrata og þeir
misstu öldungardeildarsæti sitt til
demókrata, sem nú ráða báðum
þeim sætum.
Ýmsar skýringar voru á lofti eft-
ir hrunið hjá repúblikönum árið
1998. Kjósendur þeirra höfðu t.d.
margir setið heima á kjördag, sem
oftast er fremur vandi demókrata.
íhaldsmennirnir fóru einfaldlega
ekki úr húsi, á meðan minnihluta-
hópar fjölmenntu á kjörstað.
Frambjóðendur repúblikana þóttu
hafa verið með eindæmum litlausir
og leiðinlegir, á meðan demókratar
fylgdu fast eftir sigri Clintons í
ríkinu tveimur árum áður, tóku
upp þann sið repúblikana að boða
hertar aðgerðir gegn glæpum og
höfðuðu til kjósenda með loforðum
um átak í umhverfísmálum og í
skólamálum. Þrátt fyrir að Clinton
væri á þessum tíma í miðju Mon-
icu-hneyksli vann sú staðreynd
fremur gegn repúblikönum, þar
sem kjósendum ofbauð atgangur-
inn gegn forsetanum.
Munurinn á kosningabaráttu
flokkanna þá sást meðal annars á
því, að demókratar drógu í land
með yfirlýsingar sínar gegn dauða-
refsingum, sem meirihluti kjós-
enda er fylgjandi, en repúblikanar
héldu fast við stefnu sína gegn
fóstureyðingum, sem höfðaði lítt
til meirihluta kjósenda.
Þessi saga endurtók sig víðar
um Bandaríkin. Ýmsir fræðingar
lögðu þá mat á stöðuna, til dæmis
var haft eftir Ronald Wajters, pró-
fessor í stjórnmálasögu við Mary-
land-háskóla, að kosningarnar
hefðu verið mjög sögulegar. Hann
benti á, að það hefði aldréi gerst
áður á öldinni að flokkur í minni-
hluta á þingi næði að vinna á í
kosningum á miðju kjörtímabili
fórseta og það mætti eingöngu
rekja til minnihlutahópa. Kosning-
arnar myndu hafa varanleg áhrif á
stjórnmál í Bandaríkjunum.
Vopnin snerust í
höndum repúblikana
Eins og gefur að skilja spá Kal-
iforníubúar mikið í spilin fyrir for-
setakosningamar. Ríkið er næst-
um jafnfjölmennt og Texas og
New York ríki samanlagt, en núna
er það vígi demókrata, ekki
repúblikana. Demókratar eiga
báða öldungadeildarþingmenn rík-
isins, auk ríkisstjórans og halda
öruggum meirihluta í báðum deild-
um ríkisþingsins, með 48 af 80
þingmönnum og 25 af 40 öldunga-
deildarþingmönnum. Kjósendur
eru sælir með sinn hlut, enda
blómstrar efnahagur þeirra og fáir
efast um að menningarleg og efna-
hagsleg áhrif Kaliforníu eru mikil.
Þar þarf ekki að líta lengra en til
tæknifyrirtækjanna í Silicon Vall-
ey eða kvikmyndaiðnaðarins í
Hollywood.
En hvers vegna hafa
repúblikanar ekki náð að telja
minnihlutahópa á sitt band? Hérna
áður fyrr, fyrir um 20 árum, áttu
þeir reyndar ágætu fylgi að fagna
meðal fólks frá Mexíkó og Asíu og
fengu oftar en ekki um helming at-
kvæða þeirra. Tíu árum síðar var
hins vegar skollin á kreppa í Kalif-
orníu, með slæmu efnahagsástandi
og tilheyrandi atvinnuleysi. Inn-
flytjendur urðu blórabögglar; þeir
voru að taka vinnuna frá heima-
mönnum og börnin þeirra voru
baggi á rándýru skólakerfinu.
Ólöglegir innflytjendur voru vissu-
lega margir, en miðað við tíðar-
andann á þessum árum hefði mátt
ætla að allir innflytjendur væru
ólöglega í ríkinu.
Utlendingahatrið, því vart verð-
ur þetta kallað annað, braust með-
al annars fram í því að repúblika-
nar lögðu fram tillögu um að
börnum ólöglegra innflytjenda
skyldi tafarlaust vísað úr kaliforn-
ískum skólum. Ríkisstjórinn,
repúblikaninn Pete Wilson, fann
að tillagan átti góðan hljómgrunn
meðal kjósenda og gerði hana að
helsta kosningamáli sínu. Það
tókst svo vel að hann hlaut örugga
kosningu, en tillagan féll hins veg-
ar um sjálfa sig þegar dómstólar
úrskurðuðu að hún gengi í ber-
högg við stjórnarskrá Bandaríkj-
anna. Því miður fyrir repúblikana
kom sá úrskurður ekki í veg fyrir
að þeir héldu svipuðum sjónarmið-
um mjög á lofti á næstu árum, sem
hafði þau áhrif að innflytjendur
snerust öndverðir gegn þeim og
virðast alls ekki tilbúnir til að fyr-
irgefa þeim á næstunni. Og það er
slæmt fyrir repúblikana þegar hin-
ir fyrrum ólöglegu innflytjendur
eru orðnir ríkisborgarar með
kosningarétt.
George W. Bush á þó kannski
möguleika á að vinna einhverja
þessara kjósenda á sitt band. Eftir
ríkisstjórakosningarnar í Texas
árið 1998, þar sem hann vann með
yfirburðum, var til þess tekið hve
Reuters
Forsetaframbjóðandi repúblikana, George W. Bush, ræðir við kjósend-
ur um stefnu sina í menntamálum.
vel honum hefði tekist að ná til
spænskumælandi innflytjenda í
ríkinu, þrátt fyrir að þurfa að
burðast með innflytjendapólitík
flokks síns. Reyndar sagði Larry
Sabato, prófessor í opinberri
stjómsýslu við Virginia-háskóla,
eftir þær kosningar að þeir bræð-
ur, George og Jeb Bush, ríkisstjóri
í Flórída, væru nýju leiðtogarnir í
repúblikanaflokknum, því þeir
hefðu áttað sig á nauðsyn þess að
teygja sig í átt til þessara kjós-
enda. Það væri bara óskandi að
flokkurinn hefði vit á að fylgja for-
dæmi þeirra.
Skiptir
Kalifornía máli?
Repúblikanar eru líklega ekki
enn búnir að jafna sig á áfallinu í
Kaliforníu fyrir tveimur árum.
Fylgismenn þeirra telja þó sumir
að ríkið skipti ekki eins miklu máli
og margir halda fram. Forsíðu-
grein vikuritsins The Weekly
Standard 31. júlí sl., sem fylgir
repúblikönum að máli, bar fyrir-
sögnina California doesn’t matter,
eða Kalifornía skiptir ekki máli og
bar nokkurn keim þess að sárin
hafa ekki gróið. Þar er að vísu við-
urkennt að ríkið sé of stórt til að
teljast til pólitískra útkjálka, en
áhrif þess séu hverfandi og muni
áreiðanlega halda áfram að
minnka jafnt og þétt. Ein ástæðan
sé sú, að ríkið sé ekki lengur
þverskurður af bandarísku þjóðlífi,
vegna fjölda innflytjenda, auk þess
sem ýmislegt hafi látið þar á sjá,
til dæmis skólakerfið.
Greinarhöfundur, Fred Barnes,
segir að Kalifornía hafi vissulega
yfir 54 kjörmönnum að ráða, eða
fimmtungi þeirra 270 sem fram-
bjóðendur þurfa að tryggja sér til
að hreppa forsetaembættið. Miðað
við fylgi frambjóðendanna í hinum
ýmsu ríkjum geti Bush náð kjöri
án þess að sigra í Kaliforníu, en
Gore þurfi hins vegar nauðsynlega
á sigri þar að halda, eigi hann að
eiga möguleika.
I greininni er fjallað um mögu-
leika Bush til sigurs í Kaliforníu í
nóvember. Greinarhöfundur segir
að það gætu verið mistök fyrir
Bush að leggja áherslu á kosninga-
baráttu í ríkinu. Bob Dole hafi eytt
miklum kröftum og enn meiri fjár-
munum í vonlausa baráttu við
Clinton þar árið 1996, í stað þess
að beita sér í Pennsylvaniu, þar
sem hann hefði átt raunhæfa
möguleika á sigri.
Bush er hins vegar ekki á því að
gefa A1 Gore ríkið eftir baráttu-
laust og í greininni er vísað til
repúblikana, sem telja að þróunin í
Kaliforníu gæti alla vega snúist
þeim í hag, nái Bush kjöri sem for-
seti. Þá muni flokkurinn þar vakna
til þróttmikils lífs á ný.
Leiðtoga-
fundur
S-Ameríku
ALBERTO Fujimori, forseti Perú,
Fernardo Henrique Cardoso, forseti
Brasilíu, og Gustavo Noboa, forseti
Ekvador, sjást hér við upphaf síðari
dags leiðtogafundar ríkja Suður-
Ameríku sem lauk í Brasihu í gær.
Á fundinum hittust leiðtogar tólf
ríkja álfunnar til að ræða um ýmis
málefni ríkja sinna. Meðal um-
ræðuefna voru meðal annars lagn-
ing þjóðvega og járnbrautarteina,
brúarbyggingar, bætur á sam-
skiptakerfum og hvernig rfkin
mættu auka samvinnu sína í efna-
hagsmálum.