Morgunblaðið - 02.09.2000, Blaðsíða 52

52 LAUGARDAGUR 2. SEPTEMBER 2000
?----------------------------
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
HALLDÓR
, KRISTJÁNSSON
+ Halldór Krist-
jánsson fæddist á
Kirkjubóli í Bjarnar-
dal í Önundarfirði 2.
október 1910. Hann
andaðist 26. ágúst
síðastliðinn og fór
útför hans fram frá
Fossvogskirkju 1.
september.
Þegar ég fór í íram-
boð á Vestfjörðum fyrir
_ alþingiskosningamar
árið 1967, kynntist ég
fljótlega mörgum mæt-
um mönnum. Einn sá
eftirminnilegasti var Halldór Krist-
jánsson frá Kirkjubóli.
Engum manni hef ég kynnst trúrri
sinni sannfæringu en Halldóri frá
Kirkjubóli. Halldór var eldheitur
samvinnu- og ungmennafélagsmaður.
Það var hans bjargfost trú að öllum
væri til heilla, bæði samfélagi og ein-
staklingum, að vinna saman. Halldór
Kristjánsson átti ekki til eigingimi
eða græðgi. Hann vissi að þjóðfélag,
sem lætur stjómast af þessum lægstu
hvötum mannsins, uppsker ósætti og
sundrung. Hann kappkostaði að
vinna sínum hugsjónum og sínu
“Byggðarlagi sem best.
Þetta kom vel fram við uppstillingu
fyrir alþingiskosningamar 1967.
Uppstillingamefnd hafði sett Halldór
í annað sæti á lista Framsóknar-
flokksins. Það var öraggt þingsæti.
Gert var ráð fyrir því að Sigurvin
Einarsson hætti þingmermsku fyrir
aldurs sakir. Við þetta sættu stuðn-
ingsmenn Sigurvins í Barðastranda-
sýslu sig ekki. Þeir söfnuðu undir-
skriftum og fjölmenntu á
kjördæmisþing. Þrátt fyrir tilraunir
iGysteins Jónssonar, formanns
flokksins, tókst ekki að ná sáttum.
Framboðslistinn var í uppnámi. Þá
hjó Halldór frá Kirkjubóli á hnútinn.
Hann bauðst til að víkja sæti þótt lík-
lega væri þetta hans síðasta tækifæri
til að komast á þing.
Halldór frá Kirkjubóli var harður
fundarmaður. Mér era í fersku minni
framboðsfundimir þar sem ég mætti
með Halldóri. Minni hans var svo gott
að hann gat haft orðrétt eftir það sem
andstæðingamir höfðu sagt fjóram
árum áður eða jafnvel átta og var því
aldrei mótmælt. Halldór var hagyrð-
ingur góður. Gaf hann í þeim efnum
bróður sínum, Guðmundi Inga, skáldi
frá Kirkjubóli, lítið eftir.
Það er mikils virði að fá að kynnast
mönnum eins og Halldóri Krist-
jánssyni. Af slíkum mönnum má mik-
ið læra. Mannlífíð væri betra ef þeir
væra fleiri. Ég er þakklátur fyrir
okkar kynni.
Við Edda vottum uppeldisbömum
Halldórs og öðram aðstandendum
okkar dýpstu samúð.
Steingrímur Hermannsson.
Kveðja frá
Góðtemplarareglunni
í dag kveðjum við góðtemplarar
Halldór Kristjánsson frá Kirkjubóli,
þann mann úr okkar röðum sem um
áratuga skeið var meðal hinna
fremstu og traustustu í templara-
áveit, hvort sem var til sóknar eða
vamar.
Bindindismálið var hans hjartans
mál. Oftast var hann viðstaddur þeg-
ar hann átti þess kost þar sem bind-
indismál vora á dagskrá. Og jafnan
hafði hann eitthvað jákvætt, eitthvað
gagnlegt til málanna að leggja því að
hann var vitur maður, gjörhugull og
fjölfróður hugsjónamaður.
Halldór var síhugsandi um hag-
sæld Góðtemplarareglunnar og sí-
starfandi málstað hennar til heilla.
Eftir að þau hjónin, Rebekka og Hall-
idór, fluttust til Reykjavíkur 1973 var
ríalldór fljótlega kominn í fremstu
víglínu á hinum ýmsu stigum Reglu-
nnar. Um árabil var hann þingtempl-
ar í Þingstúku Reykjavíkur og stór-
ritari í Stórstúkunni var hann um
skeið. Lengi var hann ritstjóri og síð-
ast í ritnefnd blaðsins Reginn sem við
templarar gefum út.
Þar tjáði hann margs konar fróð-
leik af vettvangi barátt-
unnar gegn vímuefnum,
tímabærar ábendingar
tU Reglusystkina og
hvöss skeyti sendi hann
til andstæðinga þegar
því var að skipta. Þau
vora mörg gullkomin
sem flutu úr penna
Halldórs Kristjánsson-
ar og birtust bæði á síð-
um Regins og dagblaða
því að hann var óspar á
að segja meiningu sína
þegar bindindismálin
vora annars vegar.
Halldór var skáld-
mæltur og orti m.a. talsvert af tæki-
færisljóðum fyrir Góðtemplararegl-
una þegar tilefni gáfust. Um stefnu
Reglunnar komst hann eitt sinn svo
að orði: Hún biður hvorki um glys né
gervihylli, hún gimist metorð ei né
hefðarsess, en þráir mest að heift og
hatur stUli og hverfí af eitri og táli
Ijómi þess.
Hún treystir því að sá er okkur
sendi er sjálfur með í frelsisstríði
manns: Að styðja veikan, verma
kalda hendi og vígja hjörtun samúð
kærleikans.
Þannig hugsaði Halldór Kristjáns-
son og í þeim anda starfaði hann sem
bindindismaður, hugsjóninni trúr til
hinstu stundar.
Við templarar kveðjum einn okkar
mesta og besta félagsbróður, með
þökk fyrir drengskap, heUlyndi og
órofa tryggð við þann málstað bind-
indis og bræðralags sem sameinar
okkur. Þar er nú það skarð fyrir skUdi
sem vandfyllt verður.
Við blessum bjarta minningu hans
og sendum ástvinum hans einlægar
samúðarkveðjur.
Bjöm Jónsson, stórtemplar.
Halldór á Kirkjubóli er dáinn. Ég
var svo heppin að vera í sveit á
Kirkjubóli hjá Guðmundi Inga og var
mikið með HaUdóri sem bam.
Það var gott að vera nálægt Hall-
dóri og ég leit upp til hans, fylgdist
með hvemig hann frá bænum gat
stjómað hundunum lengst uppi í fjalli
með hrópum. Á vorin fór hann fram
fyrir fjárhús og hóaði á kindumar svo
þær fóra að tína sig heim að fjárhús-
um. Þetta var hljóð sem ómögulegt
var að hafa eftir þótt ég reyndi mikið.
Flestar æmar komu af sjálfsdáðum
en Grábotna var ein af þeim sem aUt-
af þurfti að sækja. Ég man hvað ég
dáðst að Halldóri þegar hann tók
lömbin hennar hvort undir sin hand-
legginn og lét það ekkert á sig fá þótt
hún renndi í hann og margstangaði
hann, hann hló bara.
Halldór var harður af sér og í stað-
inn fyrir að leggjast í rúmið þegar
hann var veikur, tróð hann bara ullar-
flóka inn á bijóstið og hélt áfram að
vinna.
Það var meðal annars af Halldóri
sem ég lærði snemma að lífið er ekki
einfalt. Það var erfitt fyrir mig að
koma heim og saman að þessi góði
maður átti byssuna sem var hátt uppi
á hillu í ganginum og að hann gat
fengið af sér að slátra kálfunum. Hall-
dór var nefnUega góður, það var hálf-
hátíðlegt að fá að sitja í fanginu á hon-
um þegar það var ekki upptekið af
öðram bömum. Ég man líka hvemig
hann í miðjum heyönnum gaf sér tíma
til að slá göng með orfi og Ijá inn í
hafrana niðri á BrúarvelM af því mig
langaði svo tU að fela mig í háu gras-
inu. Á KirkjubóU var not fyrir okkur
krakkana og við gerðum gagn og tók-
um þess vegna verkefnin alvarlega.
Halldór vakti mig á morgnana til að
sækja kýmar, eitt kvöldið hafði ég
verið í heimsókn úti á Veðrará og kom
seint heim og sofnaði því aftur eftir að
hann hafði vakið mig morguninn eftir.
Ég vaknaði með andfælum og heyrði
að mjaltavélamar voru komnar í
gang, HaUdór hafði þá sótt kýmar
fyrir mig. Það besta var þó þegar
Halldór leyfði mér að koma með upp í
Kálfabana og fram á HvUftir tíl að
smala til rúnings. Ég var átta ára og
fékk að fara með af því HaUdór sagði
að ég væri svo dugleg að hlaupa, ég
hef aldrei nokkumtíma á ævinni verið
eins stolt.
Halldór var skemmtilegur, með
góða kímnigáfu og það var gaman að
heyra hann segja frá. Einhveijar
bestu stundir sem ég átti í æsku voru
þær þegar ég kúrði á dívaninum í
borðstofunni og hlustaði á fullorðna
fólkið tala saman. Það var talað um
heima og geima og þó að ég skUdi
ekki alltaf allt, skildi ég að það var tal-
aðafviti.
Þegar ég h't til baka held ég að
samræðumar í borðstofunni á
Kirkjubóli hafi verið skemmtUegri og
gáfulegri en ég hef heyrt í nokkram
háskóla. Ég frétti seinna, man ekki
alveg hvenær, að Halldór hefði tekið
þátt í spumingakeppni í útvarpinu og
var með hvað eftir annað af því það
var svo erfitt að sigra hann, það kom
mér ekkert á óvart.
Það er með djúpri virðingu og
þakklæti í huga að ég kveð Halldór.
Ásdís Herborg Ólafsdóttir.
FaUinn er frá aldinn höldur -
menningarmaður og boðberi. Hann
var lengi þjóðkunnur maður. Ég, sem
er roskinn að áram, man eftir að hafa
heyrt hans getið, er ég var um ferm-
ingu. Ég las ljóð eftir hann í Vöku,
tímariti Vökumanna, sem gefið var út
á árunum 1938 tU 1939, og birti Ijóð og
ritsmíðar eftir marga upprennandi
rithöfunda. Ljóð Halldórs heitir: „Þú
kemur heim í vor“, óvenju þroskað
ljóð, enda var höfundurinn kominn
nálægt þrítugu, er þetta var. Þar
leynir sér ekki ást hans á heimahög-
unum og tryggð við foman arf. Eg
leyfi mér að setja hér fyrsta erindi
ljóðsins, sem einmitt ber því vitni, er
ég reifa hér að framan:
Þú kemur heim í vor, þegar vetrarhríðum
slotar
og vötnin niða frjálslega maíglaðan brag,
en upp úr mosa og sinunni gægjast grænir
sprotar,
sem geislakossinn vekur og býður góðan dag.
Ég lærði þetta Ijóð utan að og
hreifst af því. Halldór varð að vísu
ekki jafnþekkt ljóðskáld og bróðir
hans, Guðmundur Ingi, bóndi á
Kirkjubóli enda kom hann víða við á
þjóðfélagsakrinum. Eigi að síður var
hann þekktur rithöfundur, og ber rit
það, sem út var gefið í tilefni af átt-
ræðisafmæli hans, I dvalarheimi, því
vitni.
Halldór var ekki langskólageng-
inn, en stóð þó hveijum slikum fylli-
lega á sporði. Það sýndi hann, er hann
mætti í spumingakeppni í útvarpinu
og bar sigur af hólmi. Þar áttumst við
við tvisvar, og fannst mér engin
hneisa að falla fyrir slíkum manni. Á
undan keppninni var Halldór beðinn
um vísu af stjómanda hennar:
Þóégtapi.telsteismán,
tvísýnni í keppni,
enefégsigra,erþaðlán,
-eðabaraheppni.
Þessi vísa er ein af mörgum snjöll-
um eftir Halldór frá Kirkjubóli. Hann
kaus að kenna sig við æskuheimili sitt
alla ævi, þótt hann væri lengi fjarri
því. Lífsviðhorf hans vora heilbrigð.
Hann studdi bindindi og heilbrigt
mannlíf. Finnst mér vísa hans um
æviskeiðin lýsa honum vel, en hún er
á þessa leið:
Fögurorðum æskuglóð
oftviðhöfumskrifað.
Þóeruárinölljafngóð,
efaðrétterlifað.
Ég kveð Halldór frá Kirkjubóli
með þökk fyrir kynnin, bæði per-
sónuleg og af öðram toga. Fari hann í
friði.
Auðunn Bragi Sveinsson.
Það er með nokkuð blendnum til-
finningum sem ég bið Morgunblaðið
fyrir þessi minningarorð vegna þess
að lengst af var Halldór mjög ósam-
mála Morgunblaðinu. Svo er þó kom-
ið í hinum „fijálsa og óháða“ blaða-
heimi á Islandi að látnum
heiðursmönnum er ekki sómi sýndur
með minningarorðum í öðram dag-
blöðum.
Halldór Kristjánsson var merki-
legur maður. Hann óx úr grasi fyrir
vestan og aflaði sér þar menntunar
með sjálfsnámi og alþýðufræðslu.
Hann var hugsjónamaður af lífi og sál
og fyrir hugsjónum sínum barðist
hann með oddi og egg. Hann rak er-
indi Ungmennafélags Islands víða um
land. í einni slíkri ferð hitti hann
konuefni sitt Rebekku Eiríksdóttur
úr Bárðardal. Hún hreifst af hinum
unga og vaska hugsjónamanni og áttu
þau farsæla samleið síðan.
Þau Halldór og Rebekka settu
saman bú á Kirkjubóli í Bjamardal í
Önundarfirði í tvíbýli við Guðmund
Inga bróður Halldórs og Þuríði konu
hans. Mér er það mjög til efs að á
nokkrum öðram bæ á íslandi hafi í
seinni tíð samtímis búið jafnokar
þeirra bræðra að andlegu atgervi,
báðir skáld og þjóðkunnir hugsjóna-
og gáfumenn.
Halldór hafði fleiri jám í eldi en bú-
skapinn á Kirkjubóli. Hann heillaðist
af hugsjónum Framsóknarflokksins.
Varð hann formaður Félags ungra
framsóknarmanna í Vestur-ísafjarð-
arsýslu og síðar miðstjórnarmaður og
áhrifamikill fulltrúi á flokksþingum
framsóknarmanna í meira en hálfa
öld.
Halldór gerðist árið 1945 blaða-
maður við Tímann ásamt með búskap
á Kirkjubóli. Vakti hann athygli al-
þjóðar fyrir hvöss og einbeitt greina-
skrif. Halldór var ekki á þeim buxun-
um að láta af sannfæringu sinni eða
samsinna því sem honum þótti ekki
rétt. Halldór var varaþingmaður
1963-1974 og sat alloft á Alþingi. Gat
hann sér þar gott orð og einn sam-
þingsmaður hans úr Sjálfstæðisflokki
sagði mér að hann hefði orðið undr-
andi að kynnast því hversu skemmti-
legur ljúflingur Halldór á Kirkjubóli
væri en hann hafði gert sér aðra
mynd af honum í fjarlægðinni við að
lesa snarpar ádeilugreinar hans um
Sjálfstæðisflokkinn.
Eitt var það sem einkenndi Hall-
dór en það var óeigingimi. Hann setti
alltaf málstaðinn framar eigin hags-
munum og otaði sér aldrei fram. Þess
vegna átti hann aldrei fast sæti á AI-
ÍRIS
BJÖRNSDÓTTIR
+ íris Bjömsdóttir
fæddist í Reykja-
vík 10. mars 1937.
Hún lóst 18. ágúst
siðastliðinn og fór
útför hennar fram
frá Bústaðakirkju
25. ágúst.
Nú er íris mín ekki
lengur meðal vor.
Samt man ég glöggt,
þegar leiðir okkar
lágu saman fyrir á
fjórða áratug. Hún
var stórglæsileg og
hlýja brosið hennar,
sem lét ókunnuga renna grun í
hvern innri mann hún hefði að
geyma, átti sinn þátt í að brátt
urðum við vinkonur. Svo kynntist
ég Áslaugu móður hennar og naut
á því heimili gestrisni og góðvild-
ar, þakklætisefni enn
í dag. Og eiginmanni
írisar, Tómasi Sæ-
mundssyni, harðdug-
legum skipstjóra og
telja má það hið
mesta heillaspor í lífi
írisar, er hún gekk í
sitt hjónaband.
Voru þau hjónin
samhent í að stofna
fallegt heimili sonum
sínum þrem og ein-
kenndist það meðal
annars af fallegri
handavinnu húsmóð-
urinnar, sem var jafn-
víg á útsaum, hekl og prjón og fór
hún meira að segja á námskeið á
síðari árum, svo mikill var áhugi
hennar, enda tók hún með sóma
þátt í handavinnusýningum.
Fyrri helming búskapar síns
þingi þó öll rök hefðu átt að liggja til
þess. Halldór gerðist starfsmaður Al-
þingis, fyrst sem einn af umsjónar-
mönnum Alþingismannatals en síðar
sem húsvörður. Þar var hann mikils
metinn og vinsæll af öllum þeim sem
kynntust honum. Bindindishreyfing-
unni lagði Halldór lið af alefli.
Nú hverfur Halldór Kristjánsson
af heimi í hárri elli. Hann varði öllu
sínu langa lífi í þrotlausri baráttu við
að bæta heiminn. Sjálfsagt hafði hann
ekki alltaf erindi sem erfiði.
Halldór kveð ég með mikilli virð-
ingu og þökk.
Páll Pétursson.
Nú er hann afi okkar dáinn eftir
stutta sjúkdómslegu. Þó að við finn-
um til saknaðar getum við þó glaðst
yfir því að veikindastríð hans var
stutt og þjáningum hans er lokið.
Einnig er ánægjulegt að hugsa til
endurfundanna við hana ömmu okk-
ar, það voru sjálfsagt fagnaðarfundir,
en afi saknaði hennar mikið og
breyttist eftir lát hennar.
Hann var mikill og góður afi, alltaf
þótti okkur og bömum okkar gott að
sitja í fanginu á honum. Hann var
ákaflega fróður um allt mögulegt og
gaman var að hlusta á hann. Voram
við oft stolt af því að eiga svo greind-
an og vel gefinn afa sem átti sér hug-
sjónir og lifði samkvæmt þeim. Eitt
okkar var mjög stolt af því að hafa
ljóð eftir hann í skólaljóðabókinni
sinni.
Okkur þótti ávallt gott að koma til
afa og ömmu í sveitina, síðan á Miklu-
brautina og svo Leifsgötuna. Alltaf
var borið á borð eitthvað sem bömum
þykir gott að ógleymdri hlýjunni sem
fylgdi. Þau áttu ætíð nóg afkökum og
öðra góðgæti og ís í frystinum til að
gleðja okkur bamabörnin og síðan
barnabamabömin. Öll fengum við
svefnpoka frá þeim í fermingargjöf
og eiga sum okkar þá ennþá og halda
mikið upp á.
Gaman var að fylgjast með afa
sinna bústörfunum í sveitinni. Eflaust
er það nauðsynlegt bömum að vera í
sveit um einhvem tíma og sjá hversu
mikla vinnu þarf að leggja af mörkum
til þess að allt gangi upp. Margar góð-
ar minningar úr sveitinni eiga þau
okkar, sem vora í sveit á Kirkjubóli,
svo sem um leik með leggi og skeljar,
drullukökubúið úti í móa, Brekkubíls-
ævintýrin, að ógleymdum dýranum,
sem haldið var mikið uppá. Állar áttu
kýmar sín eigin nöfn, þótt þær skiptu
nokkrum tugum og eins var með
kindurnar sem vora nokkur hundrað.
Eins eigum við margar góðar
minningar frá bamastúkustarfinu
með afa og ömmu, s.s. bingó, félags-
vist, ferðir í Galtalækjarskóg og
fleira.
Okkur sem búum erlendis þótti
leitt að hafa ekki hitt hann áður en
hann dó.
Að leiðarlokum kveðjum við ást-
kæran afa og langafa með þökkum
fyrir allt.
Blessuð sé minning hans.
Siguriaug, Sævar, Ólöf,
Sverrir, Jóhannes,
Óskar og Qölskyldur.
vann íris utan heimilis meðal ann-
ars hjá Olíufélaginu. Síðari ár
helgaði hún fjölskyldu sinni krafta
sína, þá voru líka komin barna-
börn, henni sannur yndisauki, ekki
síst nafna hennar Iris Mist. Hér
má ekki ganga fram hjá tengda-
dótturinni, Rannveigu, enn eitt
gleðiefnið fyrir írisi, sem á þessari
stund er ástæða til að þakka.
Fyrir fáum árum ákvað Tómas,
að synir hans tækju við útgerðinni
og um sama leyti keypti hann með
hvatningu konu sinnar jörð við
Breiðafjörðinn, þar sem fjölskyld-
an gat hist og næg tómstunda-
verkefni vora fyrir hendi. En ein-
mitt þegar allt virtist leika í lyndi
eru fjölskylda og vinir Irisar við
óvænt fráfall hennar minnt á
hverfulleika lífsins. Minningin um
góða eiginkonu og móður, elsku-
lega ömmu og trygga vinkonu mun
ekki gleymast. Állri fjölskyldunni
sendi ég innilegar samúðarkveðj-
ur.
Hvíl þú í friði.
Margrét Sveinsdóttir.