Morgunblaðið - 08.09.2000, Blaðsíða 26

26. FÖSTUDAGUR.8, SEPTEMBER 2000_______________________________________________________MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Ný rannsdkn á ferju-
slysi Estóníu óþörf
Tallinn. AP, AFP.
EKKI er, að mati alþjóðlegrar rann-
sóknarnefndar, ástæða til að hefja að
nýju rannsókn á orsökum þess að
ferjan Estónia sökk í Eyrarsundi ár-
ið 1994. Yfirlýsinguna sendu nokkrir
nefndarmannanna frá sér á þriðju-
dag, eftir að hafa skoðað myndband
sem kafarar bandaríska kaupsýslu-
mannsins Gregg Bemis, tóku, gegn
vilja norrænna yfirvalda, af flaki
skipsins í síðustu viku.
Myndbandið, sem er um tveir og
hálfur tími að lengd og sýnir bæði
ferjuna og hennar nánasta umhverfi,
var tekið af hópi kafara Bemis, en
sænskir fjölmiðlar hafa gjaman lýst
honum sem bandarískum sérvitr-
ingi. Bemis hélt því fram, á frétta-
mannafundi í síðustu viku, að hann
kunni að hafa fundið gat á skrokki
Estóníu og að slíkt gefi til kynna að
sprenging geti hafa valdið slysinu.
Að sögn þeirra finnsku rannsókn-
armanna sem myndbandið sáu hafa
hins vegar engar nýjar staðreyndir
komið fram í málinu er réttlætt gætu
nýja rannsókn. „Það er ekkert nýtt á
þessu myndbandi,“ sagði Uno Laur,
yfirmaður alþjóðlegu rannsóknar-
nefndarinnar. „Við getum bara reitt
okkur á staðreyndir og það voru alls
engar nýjar staðreyndir á mynd-
bandinu." Fjórir aðrir nefndarmenn,
sem einnig skoðuðu myndbandið,
voru á sama máli.
Myndbandið var síðan sýnt eist-
neskum almenningi í styttri útgáfu í
ríkissjónvarpinu á miðvikudag-
skvöld. Myndbandið kostaði eistn-
eska ríkissjónvarpið um 160.000
krónur og var fyrr í vikunni birt
hálfrar mínútu kynning þar sem sjá
má meint gat á skrokki Estóníu. Að
sögn Bemis er flangur, dökkur blett-
ur, rétt neðan við sandhól á hafs-
botni, gat á skrokkinum, en AP-
fréttastofan telur myndina ekki
nógu skýra til að unnt sé að fullyrða
að svo sé.
Allt fórust 852 er Estónía sökk á
leið sinni frá Tallinn í Eistlandi til
Stokkhólms í Svíþjóð 28. september
1994. Umdeild skýrsla alþjóðlegar
rannsóknanefndar, sem í sátu Finn-
ar, Eistar og Svíai1, var birt 1997.
Samkvæmt henni sökk Estónía er
hinn opnanlegi stafn skipsins brotn-
aði af á ferð í slæmu veðri. Atvikið
átti sér, samkvæmt skýringum
nefndarinnar, stað án þess að áhöfn-
in veitti því eftirtekt og gaf hlerinn
undir stafninum eftir, vegna hönn-
unargalla, með þeim afleiðingum að
vatn streymdi inn og ferjan sökk á
skömmum tíma.
Samsæriskenningar margar
Samsæriskenningar, um orsök
þessa versta sjóslyss Evrópu frá síð-
ari heimsstyrjöld, hafa lifað góðu lífi
frá útgáfu skýrslunnar, og eru marg-
ir aðstandendur ósáttir við þær út-
skýringar sem þar eru gefnar. Hafa
sumir reynt að þrýsta á rannsókn
verði hafin að nýju og kenningar
heyrst um að sprengja hafi sprungið
um borð. I skýi'slu sem framleiðandi
ferjunnar, þýski skipaframleið-
andinn Meyer Werft, lét útbúa, er lé-
legt viðhald Estóníu sagt ástæða
slyssins. Þar er þó einnig minnst á að
sprengja kunni að hafa sprungið um
borð.
Rannsóknamefndin hefur þó alla
tíð útilokað slíkar skýringar, en
skoðanakönnun eistneska dagblaðs-
ins Eesti Pávaleht bendir til þess að
eistneskur almenningur sé á öðru
máli. Um 80% Eista segjast nefni-
lega ekki leggja trúnað á opinberu
skýrsluna og um 67% voru hlynntir
köfunaraðgerðum Bemis.
Sænsk yfirvöld greindu þá frá þvi í
síðustu viku að þau muni hugleiða að
efna til nýrrar rannsóknar á ferju-
slysinu. Mona Sahlin, aðstoðariðnað-
aráðherra Svíþjóðar, sagði þó sl. á
þriðjudag að ákvörðun um slíkt liggi
enn ekki fyrir. Þarlend yfirvöld hafa
þó samþykkt að senda hóp sérfræð-
inga til Þýskalands á næstunni í því
skyni að skoða myndbandið.
Frásögn Bemis af því að kafarar
sínir hafi séð lík nokkurra farþega
Estóníu liggja á hafsbotninum í um
100-200 metra fjarlægð frá ferjunni
hefur vakið óánægju margra að-
standenda fórnarlambanna. Auk
þess að ýta undir kröfur þeirra um
að kafarar verði látnir ná líkunum
upp svo unnt sé að veita þeim greftr-
un.
Yfirvöld höfðu hins vegar áður
greint frá því að enginn lík væri að
finna á hafsbotninum og því hafa í
kjölfarið vaknað upp getgátur um að
hafstraumar hafi hreyft við líkunum.
í viðtali við Svenska Dagbladet telur
sænski kafarinn Sigmund Lundgren
þó ólíklegt að slíkt hafi gerst, en seg-
ir mögulegt að botnfall kunni að hafa
hulið lík sem nú séu að koma í ljós.
Um feluleik að ræða
Bertil Calamnius er meðal þeirra
sem eiga um sárt að binda eftir
ferjuslysið og hefur hann aldrei sætt
sig við skýringar yfirvalda á dauða
Mariu dóttur sinnar. „Eftir á er erf-
itt að segja hvað sé verst. Það vekur
með manni gremju að þau liggi
þarna á botninum af því að okkur
hefur alltaf verið sagt annað. En það
er líka hræðilegt, sem nú er gefið í
skyn, að það hafi komið gat á skrokk-
inn. Þetta bendir til þess að um felu-
leik sé að ræða,“ sagði Calamnius í
Parket
GullfaUegar mottur í
ótrúlegu úrvali lita og
munstra. Gæðamottur
sem pryða hvert heimili.
Þú finnur örugglega
mottu við þitt hæfi og
það á hreint frábæru
verði!
„Samira" eru ávallt kli
persneskum munstrum. Litir:
grænt, beige og Ijósbeige.
58x110 sm .
77x150 sm .
115x165 sm
160x230 sm
Lokafrestur Israela
og- Palestínumanna nálgast
Lítil von um að
samningar takist
Jerúsalem, Sameinuðu þjóðunum. AFP, AP, Reuters.
VONIR dofnuðu enn um að ísrael-
um og Palestínumönnum tækist að
ná endanlegu friðarsamkomulagi
fyrir lokafrestinn 13. september eftir
að fundir Bills Clintons Bandaríkja-
forseta með Ehud Barak og Yasser
Arafat reyndust árangurslausir.
Clinton ræddi við leiðtogana hvorn í
sínu lagi á miðvikudag, en þeir sitja
nú árþúsundamótaráðstefnu Sam-
einuðu þjóðanna í New York. Clinton
lýsti því yfm í gær að fleiri fundir
með Barak og Ai-afat væru ekki
áformaðir næstu daga.
Haft var eftir forsetanum í gær að
fundirnir með leiðtogunum hefðu
verið „góðir og uppbyggilegir“ og að
Barak og Ai'afat væru enn staðráðn-
ir í að ná samkomulagi. Talsmaður
Clintons lagði áherslu á að þótt
beinn árangur hefði ekki náðst á
fundunum væri ekki öll von úti enn.
Eftir að slitnaði upp úr viðræðum
Baraks og Arafats í Camp David í
júlí ríkir þó ekki mikil bjartsýni á að
samningar takist á næstunni, og tal-
ið er nær útilokað að það gerist áður
en fresturinn, sem ísraelar og Pal-
estínumenn settu sér, rennur út 13.
þessa mánaðar. Hótun Palestinu-
manna um að lýsa þá yfir stofnun
sjálfstæðs ríkis ef samningar hafa
ekki tekist flækir stöðuna enn frek-
ar. í ræðu sinni á ráðstefnu Samein-
uðu þjóðanna ítrekaði Arafat þessar
fyrirætlanir og lýsti því yfir að þjóð-
an-áð Palestínumanna tæki ákvörð-
un um málið um helgina.
Stjórnmálaástandið í ísrael er
annar þáttur, sem hafa mun áhrif á
framhald fríðarferlisins. Rfldsstjórn
Baraks hefur misst meirihluta sinn á
þingi og forsætisráðherrann hefur
gefíð í skyn að hann muni beita sér
fyrir myndun samsteypustjómar
með Likud-flokknum takist friðar-
samningar ekki áður en fresturinn
rennur út. Það gæti þýtt að friðar-
viðræður yrðu teknar af dagskrá um
óákveðinn tíma og því er ekki að
undra að margir vari við því að þjóð-
irnar glati þessu „sögulega tæki-
færi“ til að semja frið.
Sátt um Jerúsalem
ekki í sjónmáli
Staða Jerúsalem hefur verið helsti
ásteytingarsteinninn í viðræðum
ísraela og Palestínumanna og ekki
er útlit fyrir að lausn sé í sjónmáli.
Haft var eftir Nabil Shaath, samn-
ingamanni Palestínumanna, að Ara-
fat hefði gert Clinton ljóst að hann
myndi ekki falla frá kröfum um full
yfin-áð yfir austurhluta borgarinnar.
Arafat mun hafa sagt að hendur sín-
ar væru bundnar, því arabaheimur-
inn myndi bregðast ókvæða við
hverskyns málamiðlunum. A fundi
með Madeleine Albright, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, véfengdi
Arafat trúarlegt tilkall gyðinga til
Jerúsalem, en palestínskir embætt-
ismenn lýstu fundinum sem „erfið-
um“. ísraelsstjóm hefur á hinn bóg-
inn lýst sig reiðubúna að skoða ýmsa
möguleika varðandi stöðu Jerúsalem
en aðeins með því skilyrði að Arafat
láti í ljós vilja til að gefa nokkuð eftir
af sínum kröfum. I ræðu sinni á
árþúsundamótaráðstefnunni tók
Barak stórt skref með því að viður-
kenna að Palestínumenn ættu líka
tilkall til borgarinnar og stjórnmála-
skýrendur telja að hann geti ekki
gengið lengra að sinni án þess að
Arafat sýni einnig samningavilja.
Samskipti leiðtoganna stirð
í ávarpi sínu á ráðstefnunni á mið-
vikudag lagði Clinton áherslu á að
ísraelar og Palestínumenn hefðu nú
raunverulegt tækifæri til að semja
frið, en að fresturinn væri að renna
út og að engan tíma mætti missa. Að-
stoðarmenn forsetans hafa gefið til
kynna að náist árangur ekki áður en
ráðstefnunni lýkur bjóði Clinton
leiðtogunum hugsanlega á ný til
þríhliða viðræðna, en óvíst er að þeir
fallist á það. Clinton virðist hafa mis-
tekist að koma á trúnaðarsambandi
milli Baraks og Arafats í Camp Dav-
id, en á þessum fimmtán dögum hitt-
ust þeir sjaldan og í stuttan tíma, og
hermt er að samskipti þeirra hafi
verið stirð.
ísraleska samninganefndin og
bandarísku milligöngumennirnir
hafa kvartað yfir því að Arafat sé
bæði stífur og ótútreiknanlegur og
telja að ósveigjanleiki hans varðandi
stöðu Jerúsalem sé helsta ljónið í
vegi þess að samkomulag náist. Pal-
estínumennirnir fullyrða aftur á
móti að ísraelar og Bandaríkjamenn
hafi klúðrað viðræðunum með því að
stilla Arafat upp við vegg.