Morgunblaðið - 27.10.2000, Blaðsíða 10

Morgunblaðið - 27.10.2000, Blaðsíða 10
10 FÖSTUDAGUR 27. OKTÓBER 2000 MORGUNBLAÐIÐ - FRÉTTIR Morgunblaðið/Ásdís Þeir Richard Wright og Eric Baumer hafa unnið að rannsókninni ásamt þeim Helga Gunnlaugssyni og Kristrúnu Kristinsdóttur. Bandarískir afbrotafræðingar telja niðurstöður rannsóknarinnar athyglisverðar og þær geti nýst víða Harðari refsingar draga ekki úr ítrekunartíðni AFBROTAFRÆÐINGARNIR Richard Wright og Eric Baumer segja niðurstöður rannsóknar- innar á ítrekunartíðni afbrota á íslandi mjög athyglisverðar, ekki síst fyrir Bandaríkjamenn. Þar í landi er hörðum refsingum beitt, m.a. til að hræða afbrotamenn frá því að fremja glæpi á ný. Glæpatíðni er hins vegar mjög há í Bandarikjunum. A íslandi er mun vægari refsingum beitt en samt sem áður er ítrekunartíðni svipuð og jafnvel nokkru Iægri. Glæpamenn styðja dauðarefsinguna Þeir Wright og Baumer eru sammála um að fátt bendi til þess að harðari refsingar letji menn til þess að fremja glæpi. Wright segir Bandaríkin veija gríðarlegum fjármunum til þess að að framfylgja hörðum refs- ingum. „Aukningin í framlögum til fangelsismála á síðustu fimm árum er meiri en aukningin til menntamála," segir Wright. „Þessi mikla fjárfesting í fang- elsismálum hefur orðið til þess að draga úr fjárframlögum til málaflokka sem kynnu þó að reynast enn betur í baráttunni gegn glæpum, s.s. menntunar.“ Harðar refsingar leiði einnig til sundrungar fjölskyldna og ýmis- konar samfélagslegra vanda- mála. Þrátt fyrir þetta styður mikill meirihluti Banda- ríkjamanna harðar refsingar. Dauðarefsing nýtur t.a.m. stuðn- ings um 70% þjóðarinnar. Baum- er segir engin gögn sýna fram á að dauðarefsing hafi orðið til þess að draga úr afbrotum. Þvert á móti hafi verið sýnt fram á að hún auki afbrot. Glæpa- menn réttlæti oft á tíðum ofbeldi með vísan til dauðarefsingarinn- ar. Wright sem hefur vegna starfs síns rætt við hundruð dæmdra sakamanna segir að hvergi njóti dauðarefsing meiri hylli en meðal þeirra. Hann bendir á að það séu einmitt glæpamennirnir sem eru helstu fórnarlömb afbrota. Þeir eru því vanir ofbeldi en rannsóknir hafa sýnt fram á að þeir sem hafa orðið fyrir ofbeldi styðja frekar dauðarefsingu. Hætta afbrotum um þrítugt Þeir glæpamenn sem Wright hefur mest rætt við vegna rann- sókna sinna eru þeir sem hafa framið vopnuð rán, innbrotsþjóf- ar, bílaþjófar og þeir sem stunda það að ræna fíkniefnasala. Wright segir ástæðuna íyrir glæpunum yfirleitt vera svipaða. „Meirihluti þeirra fremur afbrot til að viðhalda e.k. lífsstíl, hvort sem það er drykkjuskapur, eitur- lyfjaneysla, fjárhættuspil eða annað.“ Þeir koma sér upp hegð- unarmynstri sem lýtur sínum eigin lögmálum og stunda glæpi til að viðhalda því. Flestir þreyt- ast þó á þessum lífsstíl og hætta að fremja afbrot. „Tilkostnaður- inn er einfaldlega orðinn of mik- ill. Þeir verða þreyttir á að lenda í útistöðum við lögregluna og langvökur fara illa með heilsuna. Með aldrinum verða þeir fyrir auknum þrýstingi frá fjölskyld- um sínum. Þetta verður til þess að flestir hætta afbrotum um þrítugt," segir Wright. Gengur öruggur um götur Wright og Baumer hafa komið þrisvar til Islands vegna rann- sóknarinnar og kynnt sér löggjöf og annað sem lýtur að refsingum hér á landi. Baumer segir að rannsóknin á fslandi styrki aðrar rannsóknir sem sýna að ekki dregur úr ítrekunartíðni afbrota með því að herða refsingar. Þetta þurfi Bandaríkjamenn að taka til athugunar. „Ónnur lönd eru að ná því fram sem við vitj- um en með öðrum aðferðum,“ segir Baumer. Wright bætir við að hann finni fyrir öryggiskennd í Reykjavík sem sé sjaldgæf i borgum í Bandaríkjunum. Ný raimsókn á ítrekunartíðni afbrota ítrekur þeirra sem luku afplánun d samfélagsþjónustu, eða hli 1. janúar 1994 til 2 lartíðni óms með fangelsisvist eða itu skilorðsbundinn dóm frá I0. nóvember 1998 Einstaklingar Fangelsaðir á ný Hlutu nýjan dóm Afskipti lögreglu v/ brota á hegningar- lögum innan 5 ára -luku fangavist 37% 44% 73% -hlutu skilorðs- bundinn dóm 15% 29% 66% -luku samfélags- þjónustu 17% 22% 55% Samfélagsþjón- usta gefur betri raun en refsivist NÝ RANNSÓKN sýnir fram á að þeir afbrotamenn sem ljúka samfé- lagsþjónustu eru ólíklegri til að fremja afbrot á ný en þeir sem Ijúka fangelsisvist. Rannsóknin sýndi fram á að þeir sem hljóta þyngri refsingar eru þvert á móti líklegri til að bijóta aftur af sér en þeir sem þurfa að af- plána vægari refsingar. I rannsókn- inni, sem er sú ítarlegasta sem gerð hefur verið á þessu sviði hér á landi, kemur einnig fram að ítrekunartíðni afbrota er svipuð hér á landi miðað við önnur lönd sem þó beita harðari refsingum. Rannsóknin var unnin af þeim Helga Gunnlaugssyni, afbrota- fræðingi og dósent við Háskóla ís- lands, Kristrúnu Kristinsdóttur, lög- fræðingi í dómsmálaráðuneytinu, og afbrotafræðingunum Eric Baumer, sem er aðstoðarprófessor við Miss- ouri-háskóla í St. Louis, og Richard Wright, deildarforseta við sama skóla. Þeir sem ljúka fangelsisvist bijóta frekar af sér aftur Ítrekunartíðni afbrota er mæld með því að kanna hlutfall þeirra ein- staklinga sem brjóta aftui- af sér eftir að hafa hlotið refsingu. Úrtakið í rannsókninni voru þeir sem fengu skilorðsbundinn dóm eða luku afþlán- un í fangelsi eða samfélagsþjónustu á tímabilinu 1994-1998. Samtals var úrtakið um 3.200 einstaklingar. ít- rekunartíðni var könnuð með tilliti til þess hvort lögreglan hafði afskipti af þeim á ný vegna hegningarlagabrota, hvort þeir hlutu nýjan dóm og hvort þeir voru fangelsaðir á ný. í ljós kom að þeir sem luku samfélagsþjónustu voru talsvert ólíklegri til þess að komast í kast við lögin eftir að afplán- un lauk en þeir sem sátu í fangelsi. Með því að kanna gögn frá Fangelsis- málastofnun ríkisins og lögreglunnar kom í ljós að af þeim sem luku samfé- lagsþjónustu voru 17% fangelsuð á ný, 22% hlutu annan dóm og lög- reglan hafði afskipti af 55% á ný. Af þeim sem luku fangelsisvist voru 37% fangelsuð á ný, 44% hlutu nýjan dóm og lögreglan hafði afskipti af 73% á ný. Ítrekunartíðni þeirra sem hlutu skilorðsbundinn dóm var einnig lægri en hjá þeim sem luku fangelsisvist. Kristrún Kristinsdóttir segir að þegar afbrotamönnum er gefinn kostur á samfélagsþjónustu sé litið til ýmissa þátta. Þeir mega ekki hafa hlotið þyngri dóm en sex mánaða óskilorðsbundið fangelsi en einnig er tekið tillit til brotaferils og félags- legra aðstæðna. Því megi ætla að þeim sem gert er að sitja af sér refsi- vist í fangelsum séu harðari afbrota- menn heldur en þeir sem fá að sinna samfélagsþjónustu. Til þess að sam- anburðurinn gæfi rétta mynd af ít- rekunartíðninni voru aðeins þeii- hóp- ar bomir saman sem voru sam- bærilegir með tiUiti til aldurs og brotaferils. Kristrún segir að sumir myndu ætla að þeir sem hafa setið í fangelsi myndu síður fremja afbrot á ný þar sem þeir vildu forðast að fá annan fangelsisdóm. Rannsóknin sýndi hinsvegar fram á að þeir sem sátu af sér fangelsisvist voru líklegri til að fremja aftur afbrot. Þyngri refsingar leiði því ekki til lægri ítrek- unartíðni. Kristrún segir að sú tækni sem notuð var við rannsóknina hafi aldrei verið notuð áður hér á landi. „Þetta er tímamótaverkefni á sviði afbrotafræði á íslandi." Helgi Gunn- laugsson segir mjög athyglisvert að ítrekunartíðni hér á landi sé svippð og í öðrum löndum þrátt fyrir að Is- lendingar beiti yfirleitt vægari refs- ingum. Þetta sé umhugsunarefni fyr- ir þá sem marka stefnuna í refsingum hvar sem er í heiminum. ,Á rannsóknartímanum voru tekin upp ný mræði í refsingum, s.s. sam- félagsþjónusta, úrræði sem er vægari en fangelsisrefsing. Niðurstöður okk- ar rannsóknar sýna að samfélags- þjónustan hefur ekki orðið til þess að afbrotamenn brjóti frekar af sér. Þetta er í fyrsta skipti sem við fáum árangursmat á þessum nýju úrraeð- um. Þetta eru því góð tíðindi fyrir þá sem komu þessu á laggimar," segir Helgi. Rannsóknin stóð í um tvö og hálft ár og var styrkt af RANNÍS og fleirj auk þess sem hún hlaut styrki frá Bandaríkjunum. Dómsmálaráðu- neytið beitti sér fyrir því að þau gögn sem til þurfti væru gerð aðgengileg og rannsóknin var gerð með leyfi tölvunefndar. Villandi umfjöllun um mat aræði, sykur og hollustu MORGUNBLAÐINU hefur borist eftirfarandi frá Gunnari Sigurðs- syni lækni, formanni Hjartavernd- ar og Laufeyju Steingrímsdóttur, forstöðumanni Manneldisráðs. Fyrirsögnin er höfunda: „Undanfarið hefur verið mikil og heit umræða í fjölmiðlum um óhóf- lega sykurneyslu íslendinga og slæm áhrif sykurs á heilsu. Slík umræða er sannarlega tímabær, þar sem enginn vafi leikur á því að mikið sykurát hefur margvísleg skaðleg áhrif, einkum vegna þess að sykur veitir það sem í daglegu tali er kallað „tómar hitaeiningar". Ef sykur kemur í stað hollrar fæðu skortir flest hollustuefni í fæðið, t.d. ýmis vemdandi efni úr græn- meti, ávöxtum og kornmat sem geta minnkað líkur á krabbamein- um og hjartasjúkdómum. Sætt og feitt fæði er einnig öðru fremur áv- ísun á ofát og offitu, ekki síst þegar hreyfing er af skornum skammti. Kannanir Manneldisráðs hafa sýnt að óhóflegt sykurát barna og unglinga er mikið áhyggjuefni hér á landi. Fimmtán ára unglingar fá að jafnaði meira en 100 grömm af sykri á dag, því má líkja við að borðað sé upp úr fullu sykurkari á degi hverjum. Helmingur sykurs- ins kemur úr gosdrykkjum og sykr- uðum ávaxtadrykkjum og er gos- drykkjaþambið því helsta orsök sykuróhófs hjá þessum aldurshópi. Umræða síðustu daga hefur hins vegar einkennst af miklum öfgum og villandi upplýsingum. Svo óvönduð umfjöllun ruglar fólk í ríminu og getur jafnvel orðið til þess að fólk aðhyllist mataræði sem skaðar heilsu og eykur líkur á lífs- hættulegum sjúkdómum. Það skað- ar auðvitað engan að forðast sykur, hitt er öllu varhugaverðara þegar fólk er varað við hollum matvörum svo sem rófum, gulrótum, kartöfl- um, hrísgrjónum, hveiti og fleiri náttúrulegum kolvetnagjöfum eins og fram kom m.a. í DV síðastliðinn laugardag. Án slíkra matvara verð- ur fæðið óhjákvæmilega afar ein- hæft, feitt og próteinríkt. Undan- farin ár hefur fita í fæði íslendinga minnkað og kólesteról í blóði lækk- að að sama skapi. Hjartasjúkdómar hafa verið á undanhaldi, meðal ann- ars vegna þessarar jákvæðu þróun- ar. Það er ábyrgðarhluti að hvetja til breytinga á neysluvenjum sem vitað er að hafa skaðleg áhrif á heilsu þjóðarinnar. Sérstaklega verður að teljast ámælisvert þegar prófessor í lífefnafræði við Háskóla Islands gengur fram fyrir skjöldu í svo hættulegum leik og ber fyrir sig sérfræðiþekkingu á sviði sem hann hefur greinilega ekki kynnt sér nægilega vel. Manneldismarkmið fyrir íslend- inga byggja á traustum vísindaleg- um grunni. Þau eru í öllum megin- atriðum samhljóða ráðleggingum vísindamanna og heilbrigðisstofn- ana um víða veröld svo sem banda- rísku hjartasamtakanna, Heilbrigð- isstofnunar Bandaríkjanna og Al- þjóðaheilbrigðismálastofnunar. Þar er lögð áhersla á fjölbreytt fæði, mikið af grænmeti, ávöxtum, gróf- um kornmat og annarri fæðu úr jurtaríkinu, en hófsemi í neyslu fitu og sykurs. Nýjar rannsóknir í nær- ingarfræði bæta sífellt þekkingu okkar á þessu sviði og það er mikil- vægt að sú þekking komist til fólks- ins í landinu. Öfgafullar fullyrðing- ar ala hins vegar á tortryggni og ótta sem er engum til framdráttar.“
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.