Skírnir - 01.01.1905, Side 94

94
Hljóðbærar hugsanir.
þurfti ekki ammð en að athyj'li kouungsins beindist aS þessari ný*
ung, aS Imnn sameinaSi eða semtengdi þessa ýmsu skóla, gjðrði úr
þeini einn skóla, gæfi honuna húsnæði, einkaróttindi, veitti honum
styrk og kallaði hann universitas eSur alsherjarskóla, og þá var
háskólinn í Paris í aðalatriðunum kominn á fót. En hann hefur
verið fyrirmyud allra seinni háskóla, er settir hafa verið á stofn frá.
því fyrir sex öldum og til vorra daga. Þannig ætla eg að uppruna,
háskólanna væri háttað.
En nú er þnð ljóst, að öll aðstaða þessara stofnana varð önnur,
þegar aðgangur að bókum varð greiöari. Um leið og prentlistin
var upp fundin, gjörbreyttust allir háskólar eða urðu ónauðsynlegri
en áður! Kennarinn þurfti nú ekki að safua mönnum kring um
sig til þess að tala við þá um það sem hann vissi; undir eins og
það var prentaö á bók, gat hver kennari víðsvegar um lönd fengið
það heim til sín og lært það langt um betur!
Eflaust hefir hið talaða orð jafnan sína sórstöku kosti; rithöf-
undar sjá sér stundum hag í því að tala líka. Meun munu segja
að það sé og verði meðan tunga er til sérstakt verksviö fyrir töl-
uðu orðin, ekki síður en fyrir rit og prent. Þetta á við í öllum
efnum, svo um háskólana sem annað. En takmörk þessara tveggja
verksviða hafa ennþá hvergi verið sýnd né sönnuð, og enn síður
hefur þeim verið fylgt í framkvæmdinni. Sá háskóli er enn ekki
fram kominn er hafi til fullnustu fært sér í nyt þann mikilvæga
sannleik, að til eru prentaðar bækur, og samsvari eins vel háttum
19. aldar og háskóliun í Paris samsvaraði háttum 13. aldarinnar.
Þegar að er gáð, þá getur háskóli, æðsti menningarskóliun, veitt
oss það eitt sem fyrsti skólitm byrjaði á, — hann getur kent oss
að lesa. Vér lærurn að lesa á ýmsum tungum og í ýmsum vís-
indum, vér lærum stafróf hvers konar bóka. En staðurinn þar
sem þekkinguna er að fá, jafnvel vísindaþekkinguna, það er bæk-
urnar sjálfar. Það er undir því komið hvað vér lesum, þegar hvers
konar prófessorar hafa spreitt sig við oss. Hinn sanni háskóll
vorra tíma er bókasafn.
Thomas Carlyle.
G. P. þýddi.