Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1933, Síða 121

121
liggjandi og hjöllum og hæðum í kring. Enn norðar er Grœnu-tótta-
hvammur (72), fagurlega myndaður og ekki mjög grýttur. í þeim
hvammi norðan-til sjást grónar tóttir, Grœnu-tóttir (73). Þar hafa auð-
sjáanlega verið nokkrir samstæðir kofar, og innangengt milli sumra.
Tóttirnar eru friðlýstar. Illa-gil (74) er hér norður af. Það er djúpt og
liggur mjög bratt, en ekki þó illt yfirferðar, nema helzt þar, sem oft-
ast er farið yfir það, — á fjárgötunni. Hagar hér líkt til og um Bleiks-
mýrarklif. Áin rennur fast við rætur austurfjallsins og girðir Illa-gilið
þvert yfir þetta klif. Sunnan að gilinu liggur snarbrattur melur og
framan-í honum er stiklað, þegar leið liggur um þessar stöðvar. Eftir
gilinu fossar Illa-gils-lœkur (75). Er norður fyrir Illa-gilið kemur,
breikkar austurlandið mikið, því að þarna, svo að segja, snarbeygir
áin til vesturs, alveg að hlíðarrótum. Blasir nú við viðlend skriða
afarforn, nú gróin grasi og kjarri, og nefnist Illa-gils-skriða (76). Nið-
ur-af henni er breið eyri við ána, sem nefnd er Illa-gils-eyri (77).
Hér tekur nú við allmikið svæði, sem er skógi vaxið og er hið feg-
ursta. Fjallið er klettótt og bratt, og gefur Bleiksmýrarfjalli síður en
svo eftir um þá eiginleika. Þarna er Geldingahjalli (78) uppi í miðju
fjalli, og er hér um bil konungsríki að víðlendu. Að neðan er að sjá
ógurlega hátt upp á hjallabrúnina, sem er klettum sett, en grösugir
rindar teygja sig upp að því belti, og nefnast Geldingahjallarindar
(79). Loppugil (80) liggur frá fjallsbrún og niður á jafnsléttu, rétt
norðan við hjallann. Þar freyðir Loppugilslœkur (81). í þessu gili bjó
tröllkonan Loppa, sbr. þjóðsögu í safni Jóns Árnasonar. ^) Uppi undir
fjallsegg, norðan við Loppugil, er Loppuskál (82). í hnúfunni framan
við skálina er tófugren í stórgrýtisurð, Loppuskálargren (83). Loppu-
gilsskriða (84) liggur niður af Loppugili. Hér er allt þakið ilmbjörkum.
Spöl norðar en Loppugil er Smáraklif (85). Það er raunar ekkert
annað en feiknamikil skriða, sem fyrir afarlöngu hefir fallið fram úr
Smáragiljunum (86) tveimur, uppi í fjallinu. Norðan undir skriðunni
1) í sögu þeirri er þessi setning: »Á Bleiksmýrardal, afrétt Fnjóskdælinga, er
skál sú i fjalli þar vestan megin ár, sem Loppuskál heitir.« — »Vestan megin
ár« er landfræðileg villa. Loppuskál er í fjallinu austan megin Fnjóskár, í landar-
eign jarðarinnar Tungu, og skammt inni á Bleiksmýrardalnum. Gönguskarð er að
vestan, beint á móti. Og þegar komið er upp í skálina, sem er næstum þvf fast
uppi undir fjallsegg, er tilkomumikið og hrikalegt útsýni inn yfir Gönguskarð,
suður um allan Bleiksmýrardal og norður til heiða, utan við Fnjóskadal.
í Loppugilslæk neðst er býsna-laglegur foss. Má ganga að neðan fast
að rótum hans. í gilinu er líka gamalt hreiðurstæði, skammt ofan við neðsta fossinn,
og má enginn mennskur maður þangað ná. Hrafn og fálki skiftast á um að nota
það.
Skógi vaxið hjallalandið norðan- og sunnan-við Loppugil er listafagurt.