Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1982, Blaðsíða 70

74
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
framúrskarandi hversdagslegt og fráhríndandi. Einhver kann að segja að
bronsmyndin sé allt of vönduð, of göfug, til þess að vera tafla úr venjulegu
hneftafli. Vera má að þetta verði kallað að lítillækka virðulegan listgrip. En sé
líkanið frá miðri 11. öld er ekki úr vegi að minnast þess, að enginn óratími er á
milli hennar og hinna margfrægu listilega skornu taflmanna frá eynni Lewis í
Suðureyjum.22 í þeirri samstæðu sitja sumir mennirnir á stól, t.d. kóngarnir,
og ég fæ ekki betur séð en að þeir sitji hann álíka brattir og reffilegir og Eyrar-
landspersónan situr sinn stól. Ef sú persóna er hnefi, höfum við hér gott dæmi
um að hnefinn í hinu forna hneftafli gat ekki síður verið tígulegur en kóng-
urinn í manntaflinu, þegar það kom til sögu hér á Norðurlöndum.
Veikleikar þeirrar röksemdafærslu sem frammi er höfð í þessari grein eru
sjálfsagt engum ljósari en höfundinum sjálfum. Augljósasti veikleikinn er sá
að ekki hefur verið unnt að leggja fram boðlega skýringu á þeim einkennilega
krossmyndaða hlut sem hvílir á hnjám styttunnar frá Eyrarlandi. Gátan er
enn óráðin, full kennsl hafa ekki enn verið borin á manninn litla. Hér er
aðeins eitthvað lagt til mála, og höfundurinn er ánægður ef grein hans yrði til
þess að minna fræðimenn á að tími er til kominn að rædd séu og endurskoðuð
hin gömlu hefðbundnu kennsl Eyrarlands-Þórs. Það ætti engan að skaða, síst
af öllu myndina sjálfa. Hún mun halda gildi sínu sem vitni um forna list og
menningu, og hér eftir sem hingað til munum við sennilega sjá þennan gamal-
kunna vin okkar í nýjum og nýjum ritum um menningararf íslands og raunar
Norðurlanda allra.
TILVÍSANIR
1 E.O.G. Turville-Petre, Myth and Religion of the North (1964), bls. 248, sjá einnig bls. 83.
— Ef til vill hefði hér mátt minna á enn eina smástyttu úr rostungstönn, sem kölluð hefur
verið Þórslíkneski. Sú stytta er 4,7 cm á hæð og sýnir mann sem situr á kubbstól og heldur
báðum höndum um skegg sitt, enklýfur það ekki. Fannst í Lundi í Svíþjóð. Víða mynduð,
sjá t.d. Kulturen runt, 1977, bls. 83.
2 Matthías Þórðarson, Safnskýrsla fyrir árið 1930, ópr.
3 Sjá Antiquariske Annaler, III (1820), 363 og áfr. — í ensku útgáfunni af þessari grein
tókst svo slysalega til að J. Gudmann var kallaður danskur kaupmaður. Hann er vist
íslenskur. Faðir hans er talinn Magnús snikkari Magnússon, að sögn Klemens Jónssonar i
Sögu Akureyrar, Ak. 1948, bls. 40.
4 Sjá „Utdrag af bref frán Köpenhamn," lduna, Áttonde Háftet (1820), bls. 145 og áfr.
5 í greininni „Uppruni íslenzkrar skáldmenntar", Helgafell, 1943, bls. 155 og áfr., gerir
Barði Guðmundsson ráð fyrir að myndin eigi að sýna frjósemisgoð, og í Þjóðhátíðarrotlu
(1974) telur Halldór Laxness að krosslagaði hluturinn sé „mjög svo stílfærðar hreðjar“.
6 Það væri óðs manns æði að ætla að telja upp allar bækur og greinar þar sem fjallað er um
myndina sem Þórslíkneski. En eitt af nýlegri dæmum er hin ágæta og allsgáða bók eftir
P.G. Foote og D.M. Wilson, The Viking Achievement (1970), bls. 404: „Talismans might