Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1982, Blaðsíða 54

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1982, Blaðsíða 54
58 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS slopes, provides an excellent natural laboratory within which to examine some of this evidence together with the factors which have led to the present landscape variety. The three long-abandoned, sites of Þuríðarstaöir, Þuriðarstaðir efri and Steinfinnsstaðir are geomorphologically very similar. All three are severely eroded, with no trace remaining of the former vegetation and soil cover, and it is obvious that the topography at the time the sites were occupied was markedly different from that now in existence. In the vicinity of the Þuriðarstaðir sites only the occasional patch of vegetation remains, and these are usually on the west slopes of deep, steep-sided gullies. These vegetated slopes are now evolving through a combination of soil creep and shallow earth slumping. The process of slumping appears to reflect the influence of the grass cover on infiltration rates, allowing water to seep into the surface materials and not run directly across the surface as happens on the bare slopes. Once the water has infiltrated it is directed along the various loessic and tephra layers. The varying hydraulic conductivity of these layers creates perched water tables and favourable conditions for shallow mass movements. Many former earth slumps have re-vegetated, indicating that erosion is not necessarily progressive and self-perpetuating. But the vegetated areas are the exception and the slopes are dominated by bare tephra and loessic material. Erosion is taking place in a variety of ways. Wind erosion is the most widespread and picks up any particles loosened by frost, dessication and trampling by sheep. Iceland is a little unfortunate in that its surface materials are amongst the most potentially erodible once the vegetation cover has been destroyed. Ashwell (1963) has described, in general terms, the relationships between wind directions and erosion, but in Þórsmörk, due to the varying influence of the nearby ice caps, winds from many directions occur and move material locally from site to site. Some of this material is deposited at the boundary of the vegetated and unvegetated areas but much is deposit- ed in the numerous gullies. Some material is carried higher into the atmosphere and the dominant direction of movement appears to be west to east, following the Markarfljót to the coast. Iron pans and cemented tephra horizons temporarily halt wind erosion but these are soon broken up. All three sites are characterised by a series of major gullies, some up to 6m deep, with numerous smaller sub-parallel rills. During the summer months the gullies are generally dry but water see- page is common from prominent impermeable tephra horizons. Water flow within the deposits is high and a complex network of pipes, some up to 25 cm in diameter, occurs. The small rills appear to be developing by the collapse of the larger pipes, much of the collapse being initiated by sheep breaking through the surface. Piping, created by the eluviation of fine particles, is a wide- spread phenomenon around the world and is often quoted as a likely cause of the rapid extensi- ion of gully networks. Eluviation, resulting in the formation of pipes, seems to occur in soils possessing initial weaknesses, caused by low bulk density, an unusual particle size distribution or a structure which has been altered by chemical effects (Gilman and Newson, 1980). This may apply to the Icelandic soils. Cracks in the soil caused by dessication may also lead to the initiation of piping. The larger gullies in Þórsmörk become infilled with windblown material during the summer months. This material is eventually flushed out of the gully systems onto the valley sandur of the Markarfljót to mix with the glaciofluvial sediments that have been so well described by Haraldsson (1981). Rofbarðs and gully exposures near all three sites give some indication of the processes of erosion and deposition that have occurred in the historic period. A rofbarð near Steinfinnsstaðir shows 12 cm of modern soil, with degraded birch and crowberry, resting on a 3 cm layer of ash from the Hekla 1947 eruption. Three layers of loess, 19, 23 and 41 cm thick respectively, separa- ted by two black ashes, one of which could be the 1918 eruption of Katla, rest on the very distinct pale ash from the 1821 eruption of the Eyjafjallajökull volcano. A similar sequence, with slightly
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203
Blaðsíða 204
Blaðsíða 205
Blaðsíða 206
Blaðsíða 207
Blaðsíða 208
Blaðsíða 209
Blaðsíða 210
Blaðsíða 211
Blaðsíða 212
Blaðsíða 213

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.