Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1982, Síða 54

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1982, Síða 54
58 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS slopes, provides an excellent natural laboratory within which to examine some of this evidence together with the factors which have led to the present landscape variety. The three long-abandoned, sites of Þuríðarstaöir, Þuriðarstaðir efri and Steinfinnsstaðir are geomorphologically very similar. All three are severely eroded, with no trace remaining of the former vegetation and soil cover, and it is obvious that the topography at the time the sites were occupied was markedly different from that now in existence. In the vicinity of the Þuriðarstaðir sites only the occasional patch of vegetation remains, and these are usually on the west slopes of deep, steep-sided gullies. These vegetated slopes are now evolving through a combination of soil creep and shallow earth slumping. The process of slumping appears to reflect the influence of the grass cover on infiltration rates, allowing water to seep into the surface materials and not run directly across the surface as happens on the bare slopes. Once the water has infiltrated it is directed along the various loessic and tephra layers. The varying hydraulic conductivity of these layers creates perched water tables and favourable conditions for shallow mass movements. Many former earth slumps have re-vegetated, indicating that erosion is not necessarily progressive and self-perpetuating. But the vegetated areas are the exception and the slopes are dominated by bare tephra and loessic material. Erosion is taking place in a variety of ways. Wind erosion is the most widespread and picks up any particles loosened by frost, dessication and trampling by sheep. Iceland is a little unfortunate in that its surface materials are amongst the most potentially erodible once the vegetation cover has been destroyed. Ashwell (1963) has described, in general terms, the relationships between wind directions and erosion, but in Þórsmörk, due to the varying influence of the nearby ice caps, winds from many directions occur and move material locally from site to site. Some of this material is deposited at the boundary of the vegetated and unvegetated areas but much is deposit- ed in the numerous gullies. Some material is carried higher into the atmosphere and the dominant direction of movement appears to be west to east, following the Markarfljót to the coast. Iron pans and cemented tephra horizons temporarily halt wind erosion but these are soon broken up. All three sites are characterised by a series of major gullies, some up to 6m deep, with numerous smaller sub-parallel rills. During the summer months the gullies are generally dry but water see- page is common from prominent impermeable tephra horizons. Water flow within the deposits is high and a complex network of pipes, some up to 25 cm in diameter, occurs. The small rills appear to be developing by the collapse of the larger pipes, much of the collapse being initiated by sheep breaking through the surface. Piping, created by the eluviation of fine particles, is a wide- spread phenomenon around the world and is often quoted as a likely cause of the rapid extensi- ion of gully networks. Eluviation, resulting in the formation of pipes, seems to occur in soils possessing initial weaknesses, caused by low bulk density, an unusual particle size distribution or a structure which has been altered by chemical effects (Gilman and Newson, 1980). This may apply to the Icelandic soils. Cracks in the soil caused by dessication may also lead to the initiation of piping. The larger gullies in Þórsmörk become infilled with windblown material during the summer months. This material is eventually flushed out of the gully systems onto the valley sandur of the Markarfljót to mix with the glaciofluvial sediments that have been so well described by Haraldsson (1981). Rofbarðs and gully exposures near all three sites give some indication of the processes of erosion and deposition that have occurred in the historic period. A rofbarð near Steinfinnsstaðir shows 12 cm of modern soil, with degraded birch and crowberry, resting on a 3 cm layer of ash from the Hekla 1947 eruption. Three layers of loess, 19, 23 and 41 cm thick respectively, separa- ted by two black ashes, one of which could be the 1918 eruption of Katla, rest on the very distinct pale ash from the 1821 eruption of the Eyjafjallajökull volcano. A similar sequence, with slightly
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196
Síða 197
Síða 198
Síða 199
Síða 200
Síða 201
Síða 202
Síða 203
Síða 204
Síða 205
Síða 206
Síða 207
Síða 208
Síða 209
Síða 210
Síða 211
Síða 212
Síða 213

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.