Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1982, Page 105

ÞRÍR ÞÆTTIR
109
núpi í Gnúpverjahreppi sem árið 1533 hefur sennilega verið nær sjötugu.
Hann mun hafa verið sonur Magnúsar Jónssonar á Krossi í Landeyjum.
Heitið hefur Jón fest annaðhvort í fiskiróðri eða verslunarferð út til Vest-
mannaeyja árið 1532 og greinilega á eigin skipi. Hann hefur þá án efa séð tví-
sýnu á lífi sínu og annarra skipverja og leitað fulltingis jungfrú Maríu og kap-
ellunnar á Eyvindarmúla en bið orðið á efndum áheits.
Dómurinn 1533 festir Hólmfríðarkapellu í sögu og af honum virðist heimilt
að ráða að kapellan hafi verið helguð Maríu guðsmóður. Eyvindarmúlakirkja
var helguð Jóni (Jóhannesi) postula.
Ekki skulu efuð orð Páls í Árkvörn um það að mannsbein hafi fundist niðri
í grundvelli Kapellulambhúss við húsabót, enda kynni kapellan að hafa verið
reist á kumli frá fornöld. Ekki er hægt að festa kapelluna í tíma fyrir daga
Hólmfríðar ríku en vel má hún hafa risið fyrir trú hennar, auð og dug. Kap-
ellustæðið er fagurbúið framan í Hlíðarbrekkum og gott hefur verið að ganga
þangað heiman frá Eyvindarmúla til móts við guð sinn og mæta nýjum degi er
sól skein á sumarmorgni yfir Goðalandsjökli.
Kapellulág er nú horfin af sjónarsviðinu. Vegagerð rikisins hefur í grjót-
námi brotist þarna inn í fjallshlíðina og skapað nýtt landslag. Kapellulambhús
Árkvarnarbónda er ofan tekið að þaki en tóft þess talar enn máli horfinnar
menningar og gamalla atvinnuhátta.
Páll sonur Páls Sigurðssonar í Árkvörn skráði þjóðsöguna um Kapellulág og kapelluna 1865,
þá 12 ára, en sennilega eftir fyrirsögn föður síns.
KATRÍN HELGA OG KATRÍNARSEL
Ein hugþekkasta helgikona rómversk katólskrar kristni sem svonefndur
rétttrúnaður Marteins Lúthers svipti íslendinga var heilög Katrín frá Alex-
andríu. Frjálslega þýdd helgisaga hennar er varðveitt á fornum íslenskum
skinnbókum í Kaupmannahöfn og Stokkhólmi. Helgikvæði hennar, Katrínar-
drápu, orti Kálfur munkur um 1300. Katrín var kóngsbarn segir arfsögn kirkj-
unnar og leið pislarvættisdauðann á dögum Maxentiusar keisara árið 307.
Gröf hennar á Sínaífjalli var víðkunn og fornfrægt klaustur hennar er þar enn
í dag. Einkunn heilagrar Katrinar i kirkjulist er gaddahjól og sverð. Katrínar-
messa er sungin 25. nóvember.1
Máldagar íslensku miðaldakirkjunnar eru til vitnis um það hald og traust
sem menn áttu þá í heilagri Katrínu. Katrínarlíkneski og Katrinarskriftir voru