Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1989, Síða 119

TÓLFAHRINGUR OG LEIÐÓLFSFELL
123
Mynd 2. Rústir af byggingum Gísla Guðmundssonar 1830-33 í Tólfahringum.
Leit að leifum byggðar
Sigurður Vigfússon (1892) fór um Fjallabaksveg og Tólfahring 1885
og getur um rústir þar og að þar sjáist „22 fornar götur að vestan þvert
austr að Eldvatninu.... “ Ekki er þar að vísu um Eldvatnið (Skaftá) að
ræða heldur Syðri-Ófæru. Ennfrenaur segir hann: „...skilorðr maðr
hefir sagt mér, að aðrar götur liggi þvert austr frá því.“ (þ.e. Skaftá).
Ekki getur Sigurður nafns þcssa manns, en þessi staðhæfmg þarfnast
umfjöllunar (sjá síðar). Brynjúlfur Jónsson (1909) kemur svo til skjal-
anna og segir fortakslaust „...að nú eru þar engar rústir eða leifar af
rústum.“ [Leturbreyting Brynjúlfs] Hann bætir þó við að Runólfur
bóndi á Holti á Síðu (1827—1910) (Björn Magnússon 1972) hafi séð þar
rústir „fyrir stuttu afbrotnar", en með því er án efa átt við að áin hafi
brotið þær. f vatnavöxtum, eins og þegar hlaup koma í Skaftá, brýtur
Ófæra land í Tólfahringum. Það er því næsta líklegt að þannig hafi rúst
farið tiltölulega nýverið.
Rannsóknir 1984-Í987
Ég hef áður gert grein fyrir athugunum okkar þremenninganna í leit
að byggðarleifum fyrir ofan byggð í Skaftártungu (]ón Jónsson 1985,
bls. 129—135), en það sumar gerðum við mjög ítarlega leit um alla Tólfa-
hringa án þess að finna nokkuð það er óyggjandi væri fornar rústir.