Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1989, Side 154

158
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
það er óþægilegt eða kemur ekki heim og saman við þá kenningu eða
tilgátu sem verið er að viðra í það og það sinnið er því einfaldlcga
sleppt.
Margrét leggur fram tilgátu um norræna íbúa á íslandi á 7. og 8. öld.
Hún segir á blaðsíðu 158:
Min hypotes ár den att det merovingertida-tidigvikingatida samhállet
troligen varit egalitárt och utan ett avancerat försvar, vilket i sin tur
medfört att de senvikingatida immigrantema kunde utan större möda
ta över det land de ville ha. Med andra ord sá har den merovinger-
tida-tidigvikingatida befolkningen i lángden inte kunnat hávda egen
besittningsrátt till jord efter att det senvikingatida landnamet satte i
gáng pá slutet av 800-talet och under 900-talet.
Varla verður hjá því komist að álykta að þessi tilgáta geri hvort
tveggja í senn, að styðjast við ritheimildirnar og afneita þeim.
En hvað veldur þessari hraksmánarlegu meðferð ritheimildanna og
þessum tvískinnungi gagnvart þcim? Þverbrotnar eru vinnureglur sagn-
fræðinga um heimildameðferð og heimildagagnrýni.
Skýringa kynni að vera að leita í viðhorfum sem koma fram á blað-
síðu eitt og tvö í riti Margrétar. Þar er rætt um rannsóknahefðir varð-
andi elstu íslands byggð. Þar segir Margrét að hinar fornleifafræðilegu
rannsóknahefðir um íslands elstu byggð og byggðaþróun hafi verið
gjörsamlega undirgefnar sagnfræðilegum og málfræðilegum rannsókna-
hefðum. Venja sé við fornleifafræðileg störf á íslandi að gengið sé út frá
ritheimildum og markmiðið hafi verið að sýna fram á sannleiksinnihald
miðaldaritanna. Árangurinn af þessu hafi verið ófullnægjandi hvort
heldur sem sagnfræði eða alvarleg fornleifafræði. Hún heldur því fram
að fornleifafræði á íslandi hafi hreinlega orðið út undan vegna miðalda-
ritanna. Hún telur að til þess að prófa ritheimildirnar eftir fornleifa-
fræðilegum leiðum verði að ganga fyrst og fremst út frá fornleifafræði-
legum vinnuaðferðum, leggja ritheimildirnar til hliðar þar til hinar
fornleifafræðilegu niðurstöður eru ljósar. Það er því yfirlýst markmið
Margrétar að gera ritheimildirnar undirgefnar hinum fornleifafræðilegu
heimildum.
Oft hafa menn í seinni tíð hent gaman að ofurtrú Sigurðar heitins
Vigfússonar gullsmiðs og fornfræðings á fornsögur íslendinga.
Sigurður sá fyrir sér fornmenn ríða um héruð í litklæðum, hofbygging-
ar í óásjálegum tóftum og víðast hvar gekk dæmið upp, fornleifarnar
voru taldar nákvæmlega eins og sögurnar lýstu. Fornleifar og staðhættir