Óðinn - 01.01.1925, Page 29

ÓÐINN
29
Gustav af Gejerstam.
Kristján Þorláksson og
Valgeröur Jónsdóttir
í Múla.
Austan megin ísafjarðar, er skerst inn úr ísafjarð-
ardjúpi, eru tvö reisuleg býli, Laugaból og Múli.
Hafa á þeim bæjum báðum búið menn, er skilað
hafa jörðinni betri er þeir fóru, en hún var er þeir
komu, og sjer þess glögg merki áður en í garð
er riðið.
Á öðru þessara býla hafa nú um 40 ára skeið
gert garðinn frægan hjón þau, er hjer verður að
nokkuru minst.
Kristján Þorláksson er fæddur að Kleifum við
Seyðisfjörð 20. maí 1857. Sex ára gamall fluttist
hann frá foreldrum sínum til hjónanna Kristjáns
Kristjánssonar (Ebeneserssonar frá Reykjarfirði) síðar
hreppstjóra og Margrjetar Sigurðardóttur, er þá
bjuggu að Hvítanesi í Ögurhreppi, og að sjö árum
liðnum með þeim að þúfum í Vatnsfjarðarsveit. Voru
þau sæmdarhjón og vel metin, en áttu einatt við
örðugan fjárhag að búa. Dvaldi Kristján hjá þessum
fósturforeldrum sínum til þess hann var 24 ára. Þá
rjeðst hann vinnumaður til hinna nafnkunnu Lauga-
bólshjóna, Jóns Halldórssonar og Guðrúnar Þórðar-
dóttur. Var það heimili þá og löngum síðan eitt hið
stærsta og myndarlegasta vestan lands og vinna sótt
af kappi miklu og atorku bæði til lands og sjávar.
Var það hvorttveggja að Kristján var að upplagi
kappsmaður mikill til allra starfa, enda munu vinnu-
menskuár hans á Laugabóli drjúgum hafa eflt starfs-
fjör hans og reynst honum góður skóli undir bónda-
stöðuna. Laugabólsbóndinn fjekk orð fyrir að vera
skjótvirkur með afbrigðum og ærið kröfuharður
um vinnubrögðin, svo að löðurmennum var eigi
hent að vera að verki með honum. En það kvað
hann fljótt hafa sjeð, að eigi þurfti að knýja Kristján
til starfa.
Haustið 1882 gekk Kristján að eiga Valgerði
dóttur þeirra Laugabólshjóna. Fluttust þau hjón síðan
að Múla árið 1884 og byrjuðu búskap á hálflendu
jarðarinnar, síðan fengu þau 2/3 jarðarinnar og loks
jörðina alla til eignar og ábúðar. Þegar Kristján kom
að Múla var jörðin í niðurníðslu og litlu áliti. Túnið
þýft, harðlent og grýtt og óárennilegt til sljettunar.
Á jörðinni var einungis 1 hlaða, er tók um kýrfóður,
og 1 fjárhúskofi; bæjarhús mjög ljeleg. Að tveim ár-
um liðnum reisti Kristján vandað íveruhús úr timbri,
járnvarið með kjallara. Var það eitt af allra fyrstu
timburhúsum í þeim sveitum. Hann hóf þegar jarða-
bætur og hjelt þeim kappsamlega áfram alla sína
búskapartíð. Mun hann hafa sljettað frekar 20 dag-
sláttur í túni. Vörsluskurðir miklir og lokræsi í mýri
innan girðingar, sem verið er að græða upp. Túnið
alt girt með vönduðum grjótgarði og gaddavír. Jarða-
bæturnar í Múla hafa verið erfiðari en víðast annars
staðar í túnum til sveita. Túnstæðið er grýtt og bratt
mjög að ofanverðu, en neðri hlutinn mýrlendur. Inn-
an girðingar eru um 36 dagsláttur. Fást nú af Múla-
túni hátt á fjórða hundrað hestburðir af töðu, en vel
þótti heyjast ef náð varð 60 köplum, er Kristján kom
þangað. Nátthaga ljet Kristján byggja um 3 dagslátt-
ur að stærð. Matjurtagarða hefur hann látið gera>
stóra og vel ræktaða. Loks hefur hin síðari árin
verið gerður myndarlegur trjá- og blómgarður (skrúð-
garður) í Múla, tvímælalaust sá fallegasti á sveitabæ
vestan lands, og þótt víðar sje leitað. Ennfremur ljet
Kristján leggja akfæran veg, um 800 metra langan,
frá íbúðarhúsinu til sjávar. Utihús öll hafa verið reist
afarvönduð. Geymsluhús úr timbri járnvarið. Fjós og
áburðarhús, hvorutveggja steinsteypt. Fjenaðarhús
samstæð ásamt stórri og rambyggilegri hlöðu, sömu-
leiðis steinsteypt, með hinum stærstu og alvönduðustu
fjárhúsum í sveitum. Má af þessu sjá, og er þó
margt ótalið, að Kristján hefur ekki mókt í leti og
aðgerðarleysi búskaparár sín í Múla.
Verðlaun úr sjóði Kristjáns konungs IX. fjekk