Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.07.1886, Page 8

200
en samt sem áðr dvaldi hann hartnær 2 ár á J>ýzka-
landi, í Leipzig og Jena, og leitaði þar á bókasöfnum
að handritum; en velgjörðamaðr hans Mathias Moth
kostaði veru hans þar að mestu leyti. Sama árið,
sem Árni fór til J>ýzkalands, fékk hann prófessorstitil
í heimspeki við háskólann i Kaupmannahöfn, og var
hann hinn fyrsti íslendingr, sem hlotnaðist slíkt em-
bætti, enda litu margir sökum þessa öfundaraugum
til hans og þóttust eigi vita önnur afrek hans en að
hann væri, eins og fleiri af löndum hans, göldróttr
mjög. 1697 varð hann skjalavörðr og átti hann hvort-
tveggja þetta að þakka velgjörðamanni sinum Mathias
Moth; en sá var gallinn, að hvorugu þessu fylgdu
enn laun, og fyrir því hugsaði Árni opt til, að sækja
um embætti, annaðhvort i Danmörku eða Noregi eða
þá á íslandi; en bæði þ>ormóðr Torfason og margir
aðrir réðu honum fastlega frá því, og vildu fyrir hvern
mun halda honum í Danmörku, enda 'varð það hið
mesta happ fyrir fornfræðina, að það fórst fyrir. 1701
tók hann við prófessorsembætti og fékk full laun ári
seinna, og hugsaði hann þá eigi framar um, að breyta
stöðu sinni, enda hafði hann nú fengið nóg við að lifa.
Eins og áðr hefir sagt verið, var Árni 1702 á-
samt Páli Vídalín kvaddr til að ferðast um ísland, til
að rannsaka hagi þess, og gjöra ásamt mörgu fleiru
jarðabók yfir land allt. Kom Árni út í Hofsós 24.
júní 1702 og reið til þings með Birni byskupi á Hól-
um. Hinn 17. júlí létu nefndarmenn birta erindisbréf
sitt á alþingi, og tveim dögum seinna buðu þeir jarð-
eigendum harðlega, að fá sér í hendr skýrslur um
jarðir þeirra. J>á buðu þeir og, að talið væri fólk og
fé á landinu, og var það gjört um vetrinn eptir, 1702
til 1703, og þóttu það kynjar miklar, enda kölluðu
menn þann vetr „manntalsvetr“. Um haustið 1702
sendu nefndarmenn rentukammerinu skýrslu — og slfk-