Eimreiðin - 01.01.1909, Blaðsíða 52

52
Brezka parlamentið.
t’að er hyggja mín, að mörgum íslendingi muni nokkur forvitni
á að kynnast dálítið brezka parlamentinu, vafalaust einhverri vold-
ugustu og merkustu samkomu, er getur um víða veröld. En með
því að básinn, sem mér er markaður í Eimreiðinni, er enginn
geimur, verður mér ókleift að greina til verulegrar hlítar frá þessu
pólitíska djásni Breta. Verð ég að láta mér nægja að tína nokkur
fróðleiksatriði undan og ofan af úr sögu parlamentisins og mun
síðan reyna að gefa mönnum nokkura hugmynd um nútíðargervi
þess.
Bretar eiga sér enga stjórnarskrá eða grundvallarlög í venju-
legri merkingu þeirra orða. Aðrar þjóðir geta bent á sína stjórnar-
skrá »svarta á hvítu« — í feldri heild: »þenna og þenna dag
fengum við nú stjórnarskrána þá arna«! Svo er ei fyrir Bretum.
Stjórnarskipan þeirra má líkja við mikið og voldugt tré, sem
gróðursett hefir verið endur fyrir löngu og verið að vaxa og
dafna hægt og bítandi öld eftir öld, unz það nú gnæfir við himin
og ber langt af öllum öðrum samskonar trjám að fegurð, traust-
leika og hverskonar prýði.
Nokkuð greinir á um, hvenær tré þetta hið mikla hafi verið
gróðursett. Bretar halda fram árinu 1215. Pað ár varð til Magna
Charta libertaium (Frelsisskráin mikla) — kend við Jóhann kon-
ung hinn landlausa — af Norðmannakyni. Telja Bretar hana
hyrningarsteininn undir stjórnarskipun sinni. Jóhann átt í erjum
við lenda menn, hugðist mundu kúga þá til auðsveipni við sig í
hvívetna. En lendir menn létu hvergi sinn hlut. Varð konungur
loks að kaupa sér frið af þeim með því að skrifa undir Magna
Charta. Par sem lendir menn áttu aðalþáttinn í frelsiskrá þessarri,
er ekki að því að spyrja, að þeir mökuðu sinn krók á ýmsar
lundir, trygðu sér margskonar einkaréttindi. En aðalatriðin alþýðu
í hag voru þessi: Engan frjálsan mann mátti hneppa í varðhald,
eigi heldur ganga á eignir manna, nema samkvæmt lögum og að
dómi undan gengnum, eigi heldur leggja sekt á menn nema eftir
dómi. Ennfremur var konungi meinað að leggja aukaskatt á nema