Eimreiðin - 01.01.1909, Blaðsíða 20

20
blíðu veðri, svá dró kvæðit allan óræktar þokka ok myrkva af
hug Pórdísar, ok rendi hugarljós hennar heitu ástar gervalla til
I’ormóðar með varmri blíðu«.
[-‘etta er ekki sögustíll, þó á sögu sé; munurinn dálítið svip-
aður eins og á munk og víking. Og ekki man ég eftir að nein
önnur saga frá söguöldinni — að efni til — sé með þessum rit-
hætti; en þó vottar fyrir einhverju í þessa átt, jafnvel í þeirri
sögunni, sem allra bezt er rituð. Á þá bókina virðist það lært,
þegar Njáll segir: »0k þá er ek spurða at hann (Höskuldr) var
veginn, þótti mér slökt hit sætasta ljós augna minna«. Og eins
þegar Hildigunnur segir við Flosa, er hún heilsar honum: »er fegit
orðit hjarta mitt tilkvámu þinni«. Lux, cor, dulcis (ljós, hjarta,
sætur) má telja nokkurs konar einkunnarorð kaþólsku kirkjunnar.
í blóma sínum er þessi stíll á þeirn biskupasögunum, sem
verst eru ritaðar, Árna sögu og Laurentius sögu, og eins bregður
honum fyrir á ýmsum fornaldarsögum Norðurlanda, þó að miklu
betur séu sagðar, einna helzt Hrólfs sögu Gautrekssonar, minnir
mig. Pað gæti verið nógu fróðlegt að gera sér ljóst, hvernig
mark hnignandi ritsnildar kemur fram á þeim sögum.
En sú bók, sem mér virðist einna náskyldust að rithætti
Fóstbræðrasögu, að svo miklu leyti sem ólíkt efni leyfir, er hið mjög
merka fræðirit Konungsskuggsjá. Til þess að sýna þetta, nægir
að tilgreina þessa veðurlýsingu þaðan: »En þá er útsynningr verðr
varr, at vinátta kólnar eptir rofnar sættir, þá klökkr hann af harmi
hugar með stórum regnelum, yglir augu yfir tárdöggu skeggi,
belgir hvápta undir þykkskýjuðum hjálmi, blæss af æði með köld-
um regnskúrum, leiðir fram harla þykkvar bylgjur ok brjóstmiklar
bárur með skipgjörnum áföllum, ok býðr öllum hafstormum at
æsask með kappsamligri reiði« (bls. 52 í útg. Ungers).
Pað er orðglaður höfundur, sem þetta ritar, og málið er
þarna jafnvel í fyrirrúmi fyrir málefninu; sjálfsagt hefur þetta þótt
snild á sinni tíð, enda er alls ekki laust við að svo sé; það er
snildarleg mælgi, ef svo mætti að orði kveða. En mælgin í
biskupasögunum, sem ég nefndi áðan, er laus við alla snild.
Fyrirmyndir þessa ritháttar, sem er nokkurs konar prédikunar-
stíll, eru sennilega kaþólsk kirkjurit. Annars brestur mig alveg
þekldngu til að fara nánar í það efni. En engan lærdóm þarf til
að sjá, að Lögberg — eða réttara sagt alþingi — annars vegar,
en prédikunarstóllinn hins vegar hljóta að eiga drjúga þætti í rit-