Eimreiðin - 01.05.1909, Blaðsíða 61

I4i
stangli, eða margar saman í einni halarófu, eða hnipraðar saman í ó-
reglulega hópa. Hver þeirra er aðeins 2—5 þúsundustu hlutar úr
millímetra á lengd, eða eins og fjórðungur af þvermáli rauðu blóð-
kornanna. Það þarf því að stækka þær mörg hundruð sinnum, áður
en augað getur greint þær; og greinilega sjást þær eigi, nema
þær séu litaðar með sterkum lit. Aðferðin sem til þess er
höfð, er sú, að dropi er tekin af vökva þeim, sem bakteríur eru í,
hvort sem það nú er hráki, þvag eða gröftur, og er dropi þessi núinn
út á gagnsæju gleri og látinn þorna yfir eldi, svo að eftir verður að-
eins móða á glerinu. Þessi móða er því næst lituð með rauðum fúksíu-
lit, sem er hitaður upp nær suðu, og litast þá bakteríurnar. Ef nú
eru fleiri bakteríur í vökvamóðunni en tæringarbakteríur, þá litast þær
einnig, og getur þá verið örðugt að þekkja þær stundum. Til þess
að bæta úr þeim vandræðum, vill svo vel til, að hægt er að aflita
allar aðrar bakteríur með því að hella þyntri brennisteinssýru á móð-
una. Tæringarbakteríurnar einar þola þá raun, og halda fast við sinn
rauða lit, þó allar hinar verði litlausar. Með þessu móti má ætíð
þekkja berklaveikisbakteríur frá öðrum.
Þjóðverjinn prófessor Robert Koch fann þessa aðferð og upp-
götvaði með henni orsök berklaveikinnar, sem margir höfðu leitað að
á undan honum, en árangurslaust; en auk þess gat hann sannað með
skýrum rökum og mörgum hugvitssömum dýratilraunum, að þessi bakt-
ería og ekkert annað væri orsök veikinnar. Varð hann fyrir þetta stór-
frægur, og er enn þá talinn einhver frægasti bakteríufræðingur, sem
lifað hefir og lifir enn. Það er einnig hann, sem hefir uppgötvað kól-
erubakteríuna, miltisbrandsbakteríuna og ýmsar aðrar.
Menn voru lengi framan af í mestu vandræðum með að rækta
berklabakteríuna. Hún vildi með engu móti þýðast þann mat, sem
aðrar bakteríur voru vanar að taka með þökkum; en loks tókst þó
að finna þann næringarvökva, sem hún vildi aðhyllast, en það var
mannsblóð — eða réttara sagt blóðvatnið (serum) úr mannsblóði; en
seinna hefir þó tekist að finna ýmsa næringu, sem henni geðjast að
og getur þrifist í, svo sem glýcerínblandað kjötsoð, kartöflur vættar í
glýceríni o. fl. Hún unir sér bezt í 370 hita eða við líkamshita (blóð-
hita), og hættir að vaxa, ef hitinn hækkar eða lækkar aðeins lítilræði.
En ef þess er gætt, að bitinn haldist þannig jafn og við hennar hæfi,
má geyma hana árum saman í glasi með bómullartappa í, sem leyfir
loftinu hreinu að síast í gegnum; því loftlaus má hún ekki vera.
Þegar bakterían hefir vaxið þannig í glasinu nokkrar vikur, fjölg-
ar henni svo, að hópar hennar sjást greinilega eins og gráleit skán á
yfirborði næringarvökvans, og þessi skán, sem ekki er annað en miljóna-
hópur af bakteríum, útbreiðist meir og meir, eflir því sem tíminn
líður.
Ef sólin nær að skína á bakteríumar aðeins snögga stund, deyja
þær. Sömuleiðis deyja þær fljótt, ef þær verða fyrir áhrifum vanalegra
sótthreinsunarmeðala. Hinsvegar þola þær vel að þoma, og getur
leynst líf í þeim uppþomuðum í marga mánuði, ef að [eins sólin kemst
eigi að þeim. Ef vér spýtum vökva með bakteríum i inn í blóð apa,
nauta eða sauða, verða þessi dýr eftir stuttan tíma berklaveik, og