Eimreiðin - 01.01.1913, Blaðsíða 38

38
meistarinn mest átti við að skifta, bjó heit eftirvænting þess, að leið-
togi kæmi, af himnum sendur, til að bijóta ok Rómverja og endur-
reisa Ísraelsríki. Að vísu studdist sú trú við spádóma gamla testa-
mentisins, en ástæða er til að ætla, að framtíðarspár sjáendanna hafi
eigi náð eins langt og eftirvænting lýðsins eða þess hluta hans, er
bjóst við nokkurri lausn eða viðreisn. Fyrirmynd hinna fornu Hebrea
var fyrirmyndar konungur. En er konungdómur þeirra var úr sögunni,
finnum vér ættjarðar- og trúarsöngva, eins og annan sálm Davíðs með
hinni innilegu trú á endurreisn sjálfstæðs ríkis undir slíkum konungi.
En á þeim tíma, þegar kristna trúin hófst, hafði Messíasar-vonin
alveg nýjar hugmyndir f för með sér, sumpart samfara uppkomu Farí-
sea-flokksins. Líklegast er, að þótt frumhugmyndin um fyrirmyndar-
konunginn hafi eigi verið gleymd, hafi hún verið orðin breytt eftir þeim
stefnum, sem einstakir menn aðhyltust. Að vfsu var Messíasi ætlað að
uppfylla vonir spámanna þjóðarinnar, en hann átti engu síður að full-
hægja óskum þess tíma, sem þá var. Vér finnum í opinberunarbók-
um hins síðari gyðingdóms merki alveg nýrrar kenningar, þeirrar, að
Messías ætti ekki að vera jarðneskur niðji Davíðs, heldur að himnesk-
ur andi mundi stíga niður og taka bústað í holdi konungsefnis af ætt-
stofni Gyðinga. Það er þó efasamt,. hvort alþýðan hefur haft svo djúpa
og dulræna skoðun, en þó er það víst, að sú kenning var til á þeirri
öld, og oss verður skiljanlegt, að eftirvæntingin um konung af ætt
Davíðs dó eigi út, eins og guðspjöllin sýna, heldur fékk nýja viðauka
hugsæislegs efnis, eða máske meira í trúarlega stefnu. Pað bendir
einnig á heimild, sem virðist hafa leitt Pál til þeirrar hugsjónar, er
varð rótin undir hans sérstöku kenningu um Krist sem hinn »himn-
eska mann«.
Hinsvegar gat eigi hjá því farið, að ýms áhrif og hugsunarstefnur
kæmi utan frá og blönduðust saman við skoðanir og hugsjónir Gyðinga.
Kenningin um logos (Orðið) þykir hafa átt upptök sín hjá hinum egypzka
spekingi Fíló, að einhverju leyti; en hvað sem því líður, hlaut sú öld,
sem framleiddi hann, að hafa framleitt líkar skoðanir þeim, sem hann
kendi. Vera má og að hin gríska mentun hafi dýpri verið og almenn-
ari á Gyðingalandi, heldur en alment er ætlað. Athugavert er það,
t. d., að einu sinni var flokkur höfuðpresta hjá Gyðingum eigi fjarri
því að álykta, að Jahve og Seifur væru sama veran, svo mynd Seifs
mundi mega, ef til kæmi, standa í musteri hins guðsins. Það var eigi
einungis í Alexandríu, að grísk speki var ofin saman við hebreska
guðfræði. Borgir eins og Týrus voru aðalstöðvar heimspeki, og nálega
í hverri verzlunarborg voru skólar, þar sem menn námu og ræddu
heimspekileg eða trúarleg efni. Efesus var ein þeirra borga, og hún
setti sitt mark á sögu þeirra tíma sem aðalstöð Jóhannesarguðfræð-
innar, er svipaði til Alexandríu-fræðinnar, en hafði þó sín sérmerki.
Tarsus var annar staðurinn, þar sem alvörugefnir Gyðingar og lærðir
Grikkir áttu stefnumót; og þar hefur Páll postuli að öllum líkindum
á æskuárum sínum orðið fyrir drjúgum áhrifum af grískri speki, sam-
fara því, að hann stundaði trú 0g fræðirit feðra sinna. Mun hann
bæði hafa þar kynst Platóni og stóru spekingunum, og andi hans fyrir
þau áhrif lært að skynja þá kosmisku eða allsherjar hugmynd um eðli
t