Eimreiðin - 01.01.1913, Blaðsíða 39

39
Krists, sem kom fram í deilunum um Kristseðlið á fyrstu öldum trúar
vorrar. Megum vér eigi gleyma því, að þar sem slíkur maður, sem
Páll var, átti í hlut, að eigin reynsla hans og djúpa trúarþörf hefur haft
yfirtökin að mynda hugsunarlag hans, en frummótin hafa honum verið
gefin. Það er ólíklegt, að hann hafi nokkurntíma séð Jesú í holdinu.
Spámaðurinn frá Nazaret hefur verið honum söguleg stærð og út-
valið efni til að skrýða tignargerfi og dýrðarljóma þeirrar Kristshug-
sjónar, er hann hafði mótað eftir gyðinglegum og grískum frumpörtum,
þeim er náð höfðu festu hjá honum og samþýðst vitsmunum hans og
trúfræði. En þó ég kveði þannig að orði, álít ég eigi víst eða full-
sannað, að alt það sá ritað af Páli, sem kent er við hans nafn; hitt
hygg ég að vel megi fullyrða, að atkvæðamikill höfundur standi fyrir
þeirri Kristsfræði, eða á bak við hana, sem vér enn tileinkum Sál frá
Tarsus, og lengi verður gert.
Við þessa almennu og hugsæislegu frumparta bætist þriðja atriðið,
og það er hinn »þjáði þjónn guðs« ; og þetta atriði, að minsta kosti,
varð ákveðið Krists einkenni, þegar búið var að festa það við persónu
hans, enda finst mér fullkomin ástæða vera til að trúa því, að þarna
komi hin sérstaka Krists-einkunn, sem Jesús sjálfur hafi hugsað og kent;
að minsta kosti varð sú skoðun eftir krossfestinguna aðalþáttur í boð-
um og kenningum kristindómsins um Messíasartign meistarans: það
hlaut að vera svo, og gat eigi öðruvísi verið. Hugmyndin, sem reynd-
ar var fengin að láni, frá »síðari« Esaíasi, var þegar áður vel kunn
og vel metin, löngu fyr en hún var heimfærð til Jesú, en að því er
vér getum séð, hafði hún eigi áður verið fest við Kristshugmyndina,
hefði að líkindum þótt ósamrýmanleg Messíasi. Og sé það nú Jesús
sjálfur, sem samþýtt hefur Messíasar-persónuna og persónu hins þjáða
þjóns drottins, er ekkert til, sem betur sýnir stórleik hans; það er
hvorki meira né minna en ný opinberun í Gyðingatrúnni. f’eir sem
þá kenning viðurkendu, urðu eftir það neyddir til að skoða hinn »út-
senda« eins og þann, er bæri sektarþunga mannkynsins, misskilinn,
smáðan og hrakinn, en fyndi þó að lokum fyrir kvalir og sálarstríð
frið og fullnægju. Sbr.:
»átti eigi Kristur þetta að líða, og hverfa síðan til dýrðar
sinnar*.
Loks má taka fram sem þátt í Krists-hugmyndinni, persneska
viðbót: Mítraismann. Enginn, sem íhugar þetta efni, kemst hjá að
undrast líkinguna á sambandi föður og sonar, samkvæmt síðari
fræðum kristninnar, og sambandi Ormúzd, ljósguðsins, og Míthra,
skaparans, sem bæði gott og ilt kemur frá. Satan í kristnu trúnni
var Ahríman — ekki kæruengillinn í gamla testamentinu, heldur höfð-
ingi myrkursins. • Það er óþaríi að leiða athygli manna að orðum nýja
testamentisins, þar sem þessar skoðanir eru að bijóta sig. Kristur er
Ormúzd, Ijós heimsins, en óvinurinn, sá er hann á að sigra, er ýmist
höfðingi myrkranna, eða heimur þessi.
Það er óefandi, að allir þessir þættir hafa verið samverkandi við
myndun Krists-hugmyndarinnar fyrir, um og eftir Jesú daga. Alt Gyð-
ingaland lá undir áhrifum þeirra, og sömuleiðis allar miðstöðvar hins
dreiiða Gyðingalýðs um Litlu-Asíu, Norður-Afríku, Grikkland og líklega