Eimreiðin - 01.01.1913, Blaðsíða 42

42
Galíleu. Kristur hjá Páli er voldugur ytirboðari, háleitt summum bonum
(d : hin æðstu gæði), eigi óbreyttur maður og kennari, sem gekk um
kring og kunngjörði landsmönnum sínum dásamlega hluti um guð og
hans himnaríki. í augum Páls var hið jarðneska starf Jesú og kenn-
ing ekki neitt; hann byrjar þegar vitnisburður guðspjallamannanna
hættir; alt það, sem hann segir um Krist, heiði hann alt eins getað
sagt um einhvern annan mann með öðru nafni en Jesú. En er þá
ekkert lífssamband milli nafnanna? Kemur Krists-hugmyndin ekkert
Jesú við, eða er hún ekkert bundin við nafn Krists eða verk? Vitum
vér þá ekkert um, hver Jesús fyrir meir en nítján öldum í raun réttri
var, hvað hann sagði og starfaði? Ég er á þeirri skoðun, og að sú
staðhöfn sé mikilvæg, því hún ljær Krists-hugmyndinni mátt og megin
og gerir hana að gleðiboðskap á vorum tíma. I fyrsta lagi er það
staðreyndur hlutur, að engin stórvæg andans hreyfing hefur framkomið
enn í sögunni, án þess að þungamiðja hennar hafi verið eitthvert
mikilmenni, er kom henni af stað. Hvað hefði orðið úr meþódisman-
um án Wesleys, eða Fransiskus-munkunum án stofnandans? Persónan
er mesta aflið í heiminum, og undir eins mesta undrið. Stórmenni,
sem verður arinhlóð og uppkveikja einhverrar hreyfingar, þarf eigi að
hafa stofnað neitt nýmæli, heldur einungis að verða sálin í því, sem
var áður til. eða koma orðum að því, sem þegar lá í loftinu; en hann
er ómissandi, ef úr því á nokkur hreyfing að verða. sem þróttur sé í;
hugsjónir eru ósjálfbjarga, þangað til persónan gefur þeim vængi.
Og það er þetta, sem hlýtur að hafa farið fram á Gyðingalandi, þeg-
ar hinn ungi trésmiður hóf köllunarverk sitt á hinum örlagaríka tíma.
er vér köllum upphaf hinnar kristnu aldar. Ég segi hlýtur, því öll
þvílík atvik í sögunni styrkja þá tilgátu. í öðru lagi höfum vér góða
ástæðu til að fullyrða, að það séu allsheijar eðlislög, að engin hreyfing
megi siðferðislegá hærra komast, en sú persóna stóð, sem vakti hana.
Þessi staðhæfing verður að vísu varla röklega sönnuð, en hún er þó
vissulega á reynslunni bygð, eigi síður en á trú vorri á skynsamlega
niðurröðun tilverunnar. Vér megum óhætt meta gildi mannsins eftir
eðli þeirrar hreyfingar, sem ber nafn hans. Sú hreyfing má umbreyt-
ast á ótal vegu, en ávalt mun henni fylgja ómur einhvers drottinsorðs,
eins lengi og hún geymir líf í sér, og það drottinsorð heldur jafnlengi
á lofti manngildi höfundarins. Um þetta má deila, en trauðlega rengja.
Ómur drottinsorðsins í kristindóminum hefur ávalt verið sameining
tveggja sundurlausra hluta: strangleiks við sjálfan sig í dómum, og
vorkunnsemi og líknar við aðra. Siðfræði kristindómsins er, að glata
lífi sínu til að frelsa það, eða að lifa sínu eigin lífi eins og fyrir alla,
ellegar að gera sig sem mestan öllum til góðs. Þessi ódauðlega mót-
sögn, sem hugsjónin er fólgin í, má vera, eða ekki vera, Jesú eigin orð,
en úr því þetta er sálin í kristindóminum, megum vér fyllilega álykta,
að það sé komið frá þeirri kenning hans, sem fylti lærisveina hans lotn-
ingu fyrir anda hans, og ef til vill bæði undrun og ótta. Líf, sem öllu
er varið til sjálfselskulausra áforma, vekur ávalt slíka lotningu, enda
þótt ófullkomið væri og endaslept. Mér skilst og svo, að það sé
óhugsandi, að Jestís hafi eigi verðskuldað alla þá elsku og lotningu,
sem hann hlaut. Ofsatrúarmenn mundu hafa safnast að honum, ef