Eimreiðin - 01.01.1913, Blaðsíða 37

37
segja, að Kristshugmyndin hafi ráðið hugsunum Gyðinga, og jafnvel
komist út yfir landamerki þeirra, áður en Jesús hafi framkomið.
Hverjum breytingum sem hugmyndin kann að hafa orðið fyrir af
kenningum hans og áhrifum, hefur hann hlotið að taka trúarástandið,
sem var fyrir í landinu, eins og það var, með Kristshugmyndina efst
á blaði. Sé játning Péturs: sfú ert Kristur«, sannsöguleg, liggur í
henni að meistarinn tekur á móti þessu nafni með þýðing, sem kunn-
ug var, og í samþykki hans felst það, að sú þýðing gat eigi verið
lærisveinum hans ókunn. Að grenslast eftir, hvernig orðið var alment
skilið, það er sama sem að leita skýringar, ekki einungis á þeirri hug-
mynd, heldur og á öllu því, sem þá bjó í hugsunarhætti manna í and-
legum efnum, og sérílagi í trúar- og stjórnar-eftirvænting og óskum
þjóðarinnar. Og þegar nafnið er aftur tekið upp af síðari rithöfund-
um, eins og í bréfum Páls og í fjórða guðspjallinu, og vér verðum
varir við, að það hefur nýjar hugmyndir í för með sér, sjáum vér, að
-oss er einsætt að spyrja um, hvaðan þær hugmyndir hafi komið. f’að
er eigi hugsanlegt, að þær hafi að öllu leyti komið upp hjá Gyðingum.
Hvaðan voru þær þá komnar, og hvernig? eða hvernig urðu þær
látnar laga sig eftir gyðinglegum skoðunum? Auðsjáanlegt er, að
Kristshugmyndin, eins og hún kemur fram í þeim ritum, hefur hlotið
eitthvað að breytast á tímanum frá dauða Jesú til byrjunar — látum
oss segja — tímabilsins, sem tók við eftir daga postulanna. l’að verk,
að skýra þetta, og að rekja að réttum nppsprettum allar þær lindir,
sem mættust sem í einni móðu í Kristsfræði fjórðu aldarinnar, því
hafa gagnfróðir höfundar unnið að bæði með miklum áhuga og grann-
skygni, og þó hefur þeim eigi tekist sú viðleitni nema að sumu leyti,
sem, eins og ég hefi bent til, er að kenna slitróttum heimildum. Þó
er þetta svæði þess eðlis, að vænta má mikils árangurs, áður en langt
um líður; en eins og nú stendur, eru eigi nægar sannanir fengnar til
þess, að vér megum áræða að segja skýlaust, hvað samtíðarmenn Jesú
og samlandar hugsuðu og fundu 1 nafninu Kristur, ellegar hvern hlut
erlend áhrif áttu í breytiþróun þess, þegar það var orðið samvaxið
Jesú nafni. Hið sanna er, að það hafa verið til margar, og jafnvel
sundurleitar, trúarskoðanir um þann Krist, sem Gyðingar væntu, að
koma mundi á hérvistardögum Jesú, Fáar þeirra hafa verið færðar í
letur, nema þá í brotum. Pað sem alþýðan hugsaði sér eða ímynd-
aði, er mikilsvert, en alþýðan ritaði eigi bækur. I’að var meðal al-
þýðu þjóðarinnar, að Jesús fékk flesta játendur, að því er oss er kent.
Helgirit Gyðinga var fyrir löngu farið að notfæra eins og ákveðna
heild (canon), enda mætti það villa menn, ef leiða ætti af því nokkrar
getur um, hvaða hugmyndir alþýða manna haiði í trúarefnum yfirleitt,
og um Krist eða Messías sérstaklega. i’að verður því með varúð að
ráðast í að drepa í fljótu máli á helztu rætur hinnar fornkristnu trúar
viðvíkjandi Kristi, sem kirkjan gerði sömu þýðingar sem Jesús. Fyrsta
rótin var að sjálfsögðu Messíasar-vonin. Það þótti áður fyrri nægilegt,
ef prestar og guðfræðingar leiddu Kristshugmyndina af Messíasar-eftir-
væntingum Gyðinga í gamla testamentinu. Eftirvæntingar finnast þar,
en eigi þesskonar, er leysi úr voru spursmáli. Messíasar-vonin á dög-
um Jesú var þaðan sprottin, en var orðin breytt. Meðal fólksins, sem