Eimreiðin - 01.05.1915, Page 16

92
Pessir smælingjar, gerlarnir, láta mikið til sín taka, og eru oft
stórvirkir, þótt smáir séu, bæði til góðs og ills fyrir aðrar lífsverur
á jörðinni. Sumir valda veikindum og dauða, en ekki ætla ég mér
að fara út í þá sálma. Pað stendur læknunum næst. Pótt skað-
legu gerlarnir geri oft mikið tjón, þá er það gagn, sem hinir vinna,
svo miklu, miklu meira. Eg hefi áður bent á hið mikla starf
sumra geriltegunda í þarfir annarra lifandi vera. Og óhætt mun
að fullyrða, að þekking vor á störfum þessara »þörfu« gerla er
afarófullkomin. Mjög er það líklegt, að störf rótargerlanna og
ýmsra annarra séu miklu stórkostlegri og miklu þarfari öðrum
lífsverum. en nokkurn grunar. Rotgerlarnir hafa þegar verið
nefndir, og drepið hefir verið á störf þeirra, að sundra leifum
dauðra jurta og dýra, eða að stuðla að hringrás næringarefnanna.
Einkum er það nauðsynlegt, að kolefnið og köfnunarefnið séu í
stöðugri hringrás. Það er fremur lítið til af efnum þessum á jörð-
inni, af kolefni nálægt 0,2 °/o og af köfnunarefni (að köfnunarefni
loftsins meðtöldu) um 0,02 °/o, miðað við efnismagn jarðarinnar.
Náttúran verður því að gæta allrar hagsýni, að því er efni þessi
snertir. Græna jurtin lifir á ólífrænum efnum; hún verður að hafa
nægilega kolsýru, til þess að geta framleitt kolvetni, og hún verð-
ur að fá nægilegt köfnunarefni, til þess að búa til eggjahvítuefnin.
Dýrategundirnar lifa af efnum þeim, sem græna jurtin framleiðir;
og svo étur hvert dýrið annað. Pegar jurtirnar og dýrin deyja,
eru efnasamböndin í þeim komin út úr hringrásinni, ef þau verða
ekki öðrum dýrum að bráð. Og ef það héldi áfram lengi, mundi
glatast svo mikið af kolefni og köfnunarefni, að vel gæti svo far-
ið, að skortur yrði á þeim; og þá mundi lífsverum jarðarinnar
fækka. En hér koma rotgerlarnir til sögunnar. Peir ráðast á
visnu jurtina og dauða hræið, og vinna með atorku að sundrun
efnanna. Peir kljúfa hin margsamsettu lífrænu efni í sundur, og
linna ekki fyr, en þau eru sundurleyst í ólífræn efni. En þá geta
þau aftur orðið grænu jurtinni að bráð, og hringrásin byrjar
á ný.