Bókasafnið - 01.04.1997, Side 29

>•
Aslaug Agnarsdóttir
Lærum meðan lifum
Utlánadeild Landsbókasafns íslands - Háskólabókasafns
Islenskur málsháttur segir: Svo lengi lærir sem lifir. Hann
felur í sér að öll lífsreynsla sé menntun. Sigfús Blöndal, mál-
fræðingur og bókavörður við Konunglega bókasafnið í Kaup-
mannahöfn, gerði þessi orð að sínum en með dálítið öðrum
áherslum. Einkunnarorð hans Lœrum meðan lifum fela í sér að
maðurinn eigi markvisst að bæta við sig þekkingu svo lengi sem
hann lifir. Þessi orð setti hann á bókmerki sitt og þau eru einnig
á saurblöðum útgáfu íslenzk-dönsku orðabókar hans frá 1980.
Getur útlánadeild rannsóknarbókasafns haft betra markmið en
að gera einkunnarorð Sigfúsar að sínum og styðja við bakið á
rannsóknum og menntun með bættum ritakosti og auknum
útlánum?
Þegar ritakostur Landsbókasafnsins við Hverfísgötu og Há-
skólabókasafns var sameinaður í nýju safni í Þjóðarbókhlöðu
árið 1994 hafði það, eins og gefur að skilja, veruleg áhrif á út-
lán. Hluti erlends ritakosts Landsbókasafnsins varð í fyrsta sinn
aðgengilegur á opnu rými á fjórðu hæð safnsins. Utlánatölur
safnanna höfðu á und-
anförnum árum verið
að mjakast upp á við
hægt og sígandi. Er-
lend rit beggja safna
höfðu verið tölvu-
skráð árið 1991 sem
fyrsti liður í samruna
bókakostsins og varð
vart talsverðrar aukn-
ingar á útlánum þegar
Gegnir leysti spjald-
skrá erlendra rita af.
Útlánaþáttur Gegnis
var svo tekinn í not-
kun 1. júlí 1992 og
jukust útlán einnig
verulega við það. Út-
lánatölur tóku aftur
stórt stökk árið 1995
sem var fyrsta heila
starfsár hins nýja
safns. Lánþegar eru
nú margfalt fleiri og
fjölbreyttari hópur en áður og varð fljótlega eftir opnun vart
mikils aðstreymis almennra borgara, en áður höfðu flestir not-
endur safnanna verið háskólanemar, kennarar og fræðimenn.
Útlánadeild hins nýja safns Landsbókasafns Islands - Háskóla-
bókasafns hefur þó stærra og víðara verksvið en að.sinna út-
lánum eingöngu. Verður verksviði hennar nú lýst.
Verksvið útlánadeildar
Starfsemi útlánadeildar er margþætt. Aðalstarf deildarinnar
felst í umsjón með lánastarfsemi safnsins, þ.e. útlánum úr eigin
ritakosti og millisafnalánum. Þó sér tón- og mynddeild um útlán
á eigin efni. Deildin annast einnig eftirlit með ritakosti á hinu
opna svæði safnsins (að frátöldu handbókasvæði á 2. hæð), svo
og að nokkru leyti ritum í lokuðum geymslum. Hún sér um
nýtingu lesrýma í samvinnu við upplýsingadeild, starfrækir
námsbókasafn á 3. hæð safnsins og skipuleggur kvöld- og helg-
arþjónustu í afgreiðslu útlánadeildar á 2. hæð og á 3. hæð. Safn-
deildir á háskólalóðinni og víðar heyra einnig undir þessa deild.
Stöðugildi eru rúmlega tíu í aðalsafni og tæplega fimm í safn-
deildum.
Útlán
Útlán er sú þjónusta bókasafna sem bókasafnsgestir þekkja
best. Flestir sem koma á bókasöfn vilja fá lánaðar bækur og
stundum er það eina þjónustan sem þeir notfæra sér. Það á
kannski frekar við í almenningsbókasöfnum en rannsóknarbóka-
söfnum, en engu að síður eru útlán einn mikilvægasti þáttur
starfseminnar í heild. Miðstöð útlána er við útlánaborð á 2. hæð.
Hér eru gefin út bókasafnsskírteini, rit eru afgreidd í lán og
síðan veitt viðtaka þegar þau koma úr láni, einnig er hægt að
endumýja lán, taka rit frá o.s.frv. Ef safngestur vill fá rit úr
geymslum í kjallara er tekið á móti beiðnum og eru ritin oftast
sótt jafnóðum. Einu
sinni í viku eru rit sótt í
Safnahúsið en flutning-
um þaðan er ekki lokið
enn eins og nánar verð-
ur vikið að seinna. I
byrjun árs 1996 var
byrjað að selja bóka-
safnsskírteinin og var
ákveðið að árgjald fyrir
þau skyldi vera 700 kr.
Eins og á öðrum söfn-
um eru innheimtar dag-
sektir ef bókum er ekki
skilað á réttum tíma.
Ekki fara öll rit í út-
lán um hendur starfs-
manna deildarinnar.
Tvær sjálfsafgreiðslu-
vélar fyrir útlán voru
keyptar árið 1994 og
teknar í notkun um leið
og safnið var opnað í
desember. Því miður er
reynslan af þeim ekki eins góð og búist var við og stendur það
vonandi til bóta. Frá því að safnið tók til starfa 1. desember 1994
hafa útlán í aðalsafni aukist svo um munar. Árið 1994 vom útlán
alls í fyrri söfnum og nýja safninu í desember 45.695, árið 1995
voru þau 70.379 í nýja safninu og 81.685 árið 1996. Nemendur
Háskóla íslands taka langflestar bækur í lán eins og kemur fram
á meðfylgjandi súluriti.
Ritakostur
Aðalviðfangsefni deildarinnar er sjálfur bókakosturinn,
skipulag hans og hreyfing. í safninu eru um 800 þúsund rit í allt.
Al' þeim eru um 550 þúsund til útláns. Safnið nýtur skylduskila
og fær þannig þrjú eintök af öllu því sem prentað er á Islandi.
Tvö eintök fara til þjóðdeildar en eitt til útlánadeildar. Safnið
reynir auk þess að byggja upp góðan fræðilegan bókakost á
Nokkrir starfsmenn útlánadeildar. Ljósm. Helgi Bragason
BÓKASAFNIÐ 21. ÁRG. 1997 29