Bókasafnið - 01.04.1997, Qupperneq 40

Anna Torfadóttir
Notendaþjónusta í Borgarbókasafni
1 þessum örstutta pistli held ég mig ekki alveg við að lýsa
notendaþjónustu Borgarbókasafns eins og hún er í dag, þótt mér
hafí verið uppálagt það í upphafi af ritstjórn blaðsins. Mig
langar í fyrsta lagi að tæpa á hve mismunandi notendaþjónusta
getur verið, í öðru lagi að minna á þá sem gætu verið hornrekur
varðandi þjónustu og í þriðja og seinasta lagi að horfa fram á
við. Þessi mál eru í deiglunni, ekki aðeins vegna breyttrar tækni
og miðla, heldur einnig vegna þess að skoða þarf betur og
skilgreina notendur safnsins og þá sem ekki nota safnið. Satt
best að segja er alltaf nóg að gera við að þjóna þeim sem koma
og gera kröfur og er þá hætt við að
augunum sé lokað fyrir þeim sem
gera litlar kröfur eða koma jafnvel
ekki.
Hefðbundin mynd af almenn-
ingsbókasafni sem stað þar sem
menn finna sér góða bók, helst
skáldsögu, til að taka með sér heim
að lesa er auðvitað afar takmörkuð
eins og lesendur þessa blaðs þekkja
best. Almenningsbókasafn hefur
löngum verið kallað „háskóli” al-
mennings og stundum er sagt að
það sé eins konar „fnríki" því þang-
að eru allir jafnvelkomnir, ungir og
aldnir, fatlaðir og heilbrigðir, há-
menntaðir og lítt menntaðir,
atvinnulausir og atvinnurekendur.
Enginn er spurður um ástæðu fyrir
veru sinni í safninu, menn eru þar í friði á eigin forsendum.
Almenningsbókasafnið er mörgum ómetanlegt skjól, andlegt og
félagslegt.
Borgarbókasafn hefur nú sett sér skrifleg markmið og er stefnt
að því að fara ákveðnar leiðir að þessum markmiðum. Markmið
safnsins má lesa á heimasíðu þess: http://www.rvk.is/ bokasafn/
index.htm. Við lestur þessara markmiða sést glöggt að það er
notandinn og þjónustan við hann sem starfsemi safnsins miðast
við. Þar segir m.a.: „Þjónusta safnsins skal ná til þeirra [borgar-
anna] allra, án tillits til aldurs, kyns, kynþáttar, stjórnmála-
skoðana, trúar, þjóðernis eða þjóðfélagsstöðu”.
Hvað er notendaþjónusta? Starfsemi bókasafna er oft skipt í
tvo meginþætti. Annars vegar er starfsemi í svokölluðum stoð-
deildum og hins vegar er starfsemi, sem er sýnilegri, þ.e. not-
endaþjónusta. Þetta tvennt er auðvitað samþætt og góð
notendaþjónusta getur ekki þrifist án góðra stoðdeilda.
Dæmi um mikilvægi stoðdeilda við að bæta notendaþjónustu
er sú gjörbreyting sem orðið hefur í Borgarbókasafni með
tölvukerfi safnsins, Feng. Um nokkurra ára skeið hafa notendur
safnsins notið góðs af því að á augabragði sést hvort rit er
einhvers staðar til og er ritið sent í þá safndeild sem viðkomandi
hentar. Safnkosturinn nýtist betur nú en áður og fjölbreytnin
eykst stöðugt. Nú er smám saman verið að bæta leitarleiðir í
Feng til að auka líkur á að notendur safnsins fínni það sem þá
vantar. Dæmi um slíkt er aukin og bætt skráning tímaritsgreina,
ritgerða og einstakra tónverka. Þá er í auknum mæli farið að
gefa safngögnum efnisorð því þeim, sem eru að afla sér upp-
lýsinga um ákveðið efni, hentar oft best að leita eftir efnis-
orðum.
Með notendaþjónustu er einkum átt við hefðbundin útlán
notenda, sem koma sjálfir í bókasafnið, ýmsa sérþjónustu eins
og „bókina heim", útlán til skipa og stofnana, þjónustu bókabíla,
millisafnalán og síðast en ekki síst upplýsingaþjónustu sem
tekur á sig sífellt fjölbreyttari myndir.
Upplýsingaþjónusta getur verið allt frá því að vera sam-
tvinnuð almennum útlánum og afgreiðslu í safni án þess að vera
merkt sérstaklega, að vera sérstaklega merktur staður í safni þar
sem bókasafnsfræðingur þjónar
notendum og loks verið deild
með mörgum starfsmönnum
með mismunandi sérmenntun
sem vinna saman. Þá er til í
dæminu að skipta upplýsinga-
þjónustu/-deildum eftir fræða-
sviðum eða að skipta upplýs-
ingaþjónustu eftir þjónustustigi
t.d. í hraðþjónustu annars vegar
og hins vegar í aðstoð við
ítaríega upplýsingaleit. Víða er
boðið upp á upplýsingaþjónustu
þar sem starfsmaður og gestur
geta verið út af fyrir sig og upp-
lýsingaþjónusta í gegnum síma
er stundum mönnuð sérstaklega.
I Borgarbókasafni hefur upplýs-
ingaþjónusta verið starfrækt um
árabil á ýmsa vegu eftir aðstæðum í hinum ýmsu deildum. Stöð-
ugt þarf að huga að því hvaða skipulag leiðir af sér bestu
upplýsingaþjónustuna.
Segja má að Borgarbókasafn hafi boðið upp á góða þjónustu
með því að hafa fjölbreyttan safnkost bæði að efni og formi og
með því að taka nýjustu upplýsingatækni í þjónustu sína. A hinn
bóginn hefur Borgarbókasafn ekki boðið upp á eitt og annað
sem víða erlendis þykir sjálfsagður hlutur.
Eitt dæmi er upplýsingaþjónusta sveitarfélagsins sem löng
hefð er fyrir í nágrannalöndum okkar. Þar myndu menn fá upp-
lýsingar um málefni borgarinnar, hinar ýmsu stofnanir og þjón-
ustu þeirra, fyrirtæki, skóla, námskeið, menningarviðburði
o.s.frv. ásamt leiðbeiningum um hvert leita skuli. Kynningar-
bæklingar, eyðublöð og þess háttar geta legið frammi og ýmis
önnur þjónusta er hugsanleg eins og að selja strætómiða og
frímerki. Annað dæmi er upplýsingaþjónusta við atvinnulífið,
einkum þjónusta við smærri fyrirtæki og einyrkja sem sjálfsögð
þykir í almenningsbókasöfnum.
Bæði hér á landi og erlendis er mikið tjallað um símenntun
sem nauðsynleg er nútímamanninum og endurmenntun t.d.
atvinnulausra eða þeirra sem eru að koma aftur út á vinnumark-
aðinn. í ýmsum löndum hafa almenningsbókasöfn sinnt slíkri
óhefðbundinni menntun, annað hvort óbeint með því að bjóða
upp á aðstöðu eða beint með því að taka þátt í að skipuleggja
hana.
Til þess að ná utan um notendurna og að auðvelda okkur að
skipuleggja notendaþjónustu er oft farin sú leið að setja þá í
Lestrarhestar við iðju sína
40 BÓKASAFNIÐ 21. ÁRG. 1997