Bókasafnið - 01.04.1997, Page 16

Margrét Loftsdóttir
Samstarf framhaldsskólasafna
og almenningsbókasafna
Síðastliðið sumar (1996) var ég beðin um að fjalla um samstarf/
samvinnu framhaldsskólasafna og almenningsbókasafna á
Landsfundi Bókavarðafélags Islands. Ég tók það að vísu fram að
samstarf „míns safns“ Bókasafns Flensborgarskóla við önnur
almenningsbókasöfn og þá einkum Bæjarbókasafn Hafnar-
fjarðar væri fremur lítið. Þetta stafaði af ýmsum ástæðum en
einkum þó af tímaskorti ef slíkt er ekki öfugmæli. Grein sú sem
hér fer á eftir byggir á áðurnefndri umfjöllun.
Söguleg umfjöllun
Áður en ég byrja að ræða um samstarf þessara safnategunda
ætla ég fyrst að vrkja lítillega að þróun bókasafna í framhalds-
skólum og þá einkum þess safns sem ég þekki best til.
Bókasafn Flensborgarskóla var upphaflega stofnað veturinn
1893-1894 og bar þá nafnið Bókasafn Skinfaxa. Bókasafn þetta
var rekið af nemendum skólans og greiddu þeir til safnsins fyrst
eina krónu hver allt til skólaársins 1919-1920 en þá var framlag
þeirra hækkað í þrjár krónur á hvern nemanda. Eins og áður
segir var þetta ekki eiginlegt skólasafn í þeirri merkingu sem við
þekkjum nú í dag. Engu að síður voru keyptar í það bækur sem
gerðu nemendum kleift að kynna sér betur ýmis fræði og lesa sér
meira til um einstakar námsgreinar en það sem kennslubækurnar
gáfu þeim kost á. Sem sagt safnið nýttist í námi og kennslu.
(Skýrsla um alþýðu- og gagnfræðaskólann í Flensborg 1894-95,
s. 7-8.)
Bókasafnið virðist hafa blómstrað vel þangað til að ísland var
hernumið vorið 1940. í skólaskýrslu frá vetrinum 1940-1941
kemur fram að kennslumálaráðuneytið leggur bann við því að
nemendur opinberra skóla komi á dansleiki sem bæði íslend-
ingar og erlendir hermenn sæktu. Þar með var grundvellinum
kippt undan því að halda styrktarskemmtun fyrir bókasafnið en
á þessum tíma eru slfkar skemmtanir orðnar helsta tekjulindin. í
skýrslum áranna þar á eftir er ekkert minnst á safnið og virðist
þetta hafa orðið þess banabiti.
Að því sem ég best veit mun ekkert formlegt eða óformlegt
samstarf hafa verið við Bæjarbókasafnið á þessum tíma. Hins
vegar má geta þess að bæjarbókasafnið var lengi til húsa í Flens-
borgarskólanum og væntanlega hafa nemendur skólans nýtt sér
það dyggilega.
Það er ekki langt síðan að bókasöfn í framhaldsskólum urðu
virkur þáttur í skólastarfinu. Ég minnist þess þegar ég var í
Menntaskólanum á Akureyri á árunum 1958-1962 að þá var að
vísu svokallað bókasafn í skólanum. En bókasafn þetta var
geymt í læstum glerskáp niðri í kjallara. Nemendur gátu fengið
bækur þar að láni einu sinni í viku, að mig minnir, en bækur
safnsins vöktu lítinn áhuga þeirra sökum aldurs og efnis og þær
tengdust lítið eða ekkert skólastarfinu. Hafa þær að líkindum
verið tilfallandi gjafir til skólans í gegnum tíðina. Sum skóla-
systkin mín, sem ég hefi rætt þetta við, muna ekki einu sinni
eftir því að bókasafn hafi verið við skólann.
Bókasöfn í framhaldsskólum nú í dag
Ég hygg að það sé ekki fyrr en um 1970 að bókasöfn í
framhaldsskólum fara að taka á sig þá mynd sem þau hafa í dag
og verða virkur þáttur í skólastarfinu. Breyting þessi tengist
nýjum kennsluháttum og breyttum framhaldsskólum.
Fyrstu bókaverðir í framhaldsskólum eftir breytinguna voru
kennarar sem gegndu hluta af vinnuskyldu sinni á bókasafninu.
Það var ekki fyrr en sumarið 1979 að auglýst var fyrsta staða
sérstaks bókavarðar með bókasafnsfræðimenntun við fram-
haldsskóla hérlendis. Ári seinna, sumarið 1980, voru auglýstar
tvær slíkar stöður og var staða bókavarðar við Flensborgarskól-
ann önnur þeirra.
Núverandi starfsemi Bókasafns
Flensborgarskóla
Það var í kringum 1973 sem safnið fór að gegna virku
hlutverki í skólastarfinu því þá tók einn af kennurum skólans,
Eyjólfur Guðmundsson, við stöðu bókavarðar. Á sama tíma fær
það einnig sérstakt húsnæði, sal gamla skólans, sem áður var
þrjár samliggjandi skólastofur. Áður hafði safnið verið geymt í
kössum og í læstum glerskáp. Þegar Eyjólfur lét af störfum árið
1980 tók ég við.
Hlutverk bókasafnsins
Hlutverk bókasafnsins og þá jafnframt annarra safna í fram-
haldsskólum er að styðja kennslu í skólanum, kenna nemendum
að afla sér þekkingar og líta á hvert viðfangsefni út frá sem flest-
um sjónarhornum í stað þess að lesa aðeins „hina einu sönnu
kennslubók" í hverju fagi fyrir sig eins og áður tíðkaðist. Safn-
kostur er því samsettur og starfsemi safnsins skipulögð þannig
að það hafi bolmagn til að styðja kennslu og nám. Á bóka-
safninu eiga nemendur að geta fengið að láni heimildir vegna
verkefnagerðar í tengslum við námið auk bóka um flest það sem
þeir hafa áhuga á. Þar að auki eru þar til notkunar en ekki útláns
orðabækur, kennslubækur og ýmiss konar handbækur. Nemend-
ur notfæra sér safnið í æ ríkari mæli til heimanáms og verkefna-
gerðar og er oftast hvert sæti skipað ákveðna tíma dagsins.
Kennarar eiga einnig að geta fengið að láni flest það sem þeir
þurfa sem ýtarefni við kennsluna og verkefna- og prófagerð.
Þannig styður bókasafnið við námskrá og kennslu skólans. Á
vegum safnsins fer síðan fram kennsla í notkun þess með það að
markmiði að gera nemendur að sjálfstæðum safnnotendum,
bæði í skólanum og væntanlega einnig síðar í lífinu.
Innkaup safnsins byggjast á
eftirfarandi atriðum
• Ábendingum kennara um æskilegt efni, innlent og erlent.
• Áliti bókavarðar á því hvað þurfi að endurnýja, breyta og
bæta eftir því sem tök eru á.
• Óskum nemenda þar sem því verður við komið.
Fræðibækur og íslensk skáldrit eru í fyrirrúmi auk heppilegra
tímarita. Afþreyingarbókmennlir eru aðeins keyptar á þeim
erlendu tungumálum sem kennd eru í skólanum nema kennarar
beri fram sérstakar óskir um annað vegna ákveðinna áfanga í
kennslu. (Bókakostur safnsins er nú um 17.000 bindi.)
Samstarfsmál
Þá kem ég loks að samstarfinu og hvað æskilegast væri í þeim
efnum. Stundum höfum við bókaverðir í framhaldsskólum haft
það á tilfinningunni, sjálfsagt að ósekju, að framhaldsskólanem-
16 BÓKASAFNIÐ 21. ÁRG. 1997