Bókasafnið - 01.04.1997, Qupperneq 33

Halldóra Þorsteinsdóttir
Upplýsingar og almannatengsl
Upplýsingadeild Landsbókasafns íslands - Háskólabókasafns
Við sameiningu Landsbókasafns íslands og Háskólabókasafns í
Þjóðarbókhlöðu var deildaskiptingu safnanna breytt að nokkru
og sett í fastari skorður en áður hafði verið. Ný deild, upplýs-
ingadeild, varð til. Undir verksvið hennar fellur ýmis starfsemi
sem rækt hafði verið að einhverju marki í báðum söfnunum, en
hinu nýja safni ber að sinna lögum samkvæmt. Þar er m.a. kveð-
ið á um að halda beri uppi fjölþættri bókasafns- og upplýsinga-
þjónustu í þágu atvinnuvega, stjórnsýslu, rannsókna og hvers
kyns menningarmála í landinu, leiðbeina notendum bókasafns-
ins um heimildaleit, sinna þörfum kennslu og rannsóknarstarf-
semi í Háskóla íslands og stuðla að sjálfstæði og frumkvæði
háskólanema í námi. Helstu viðfangsefni upplýsingadeildar eru
umsjón með upplýsingaþjónustu á 2. og 4. hæð safnsins og
tölvuleitum, notendafræðsla, ýmsir þættir almannatengsla,
ásamt starfrækslu tón- og mynddeildar safnsins. Upplýsinga-
deildin hefur á að skipa sex bókasafnsfræðingum í fimm stöðu-
gildum, þar af forstöðumanni og deildarstjórum í upplýsinga-
þjónustu og tón- og mynddeild. Deildarstjórar og aðrir starfs-
menn skiptast á um að annast þjónustu við upplýsingaborðin á
báðum hæðum og sinna jafnframt öðrum verkefnum, eftir því
sem tími vinnst til. Meðan safnið er opið er ávallt einn starfs-
maður við upplýsingaborð á 4. hæð og einn til tveir á 2. hæð
eftir álagi.
Upplýsingaþjónusta
Miðstöð upplýsingaþjónustunnar er á 2. hæð safnsins og er
Ingibjörg Arnadóttir deildarstjóri hennar. Afgreiðsluborð upp-
lýsingaþjónustunnar blasir við gestum þegar inn í safnið kemur.
A sömu hæð er einnig aðalafgreiðsla útlánadeildar, handbóka-
rými með um 15 þúsund bindum handbóka og tilheyrandi
vinnuaðstöðu, skjáir með aðgangi að Gegni og Greini, tölvur
með ýmsum gagnasöfnum á geisladiskum, íslenska lagasafninu,
gagnasafni Morgunblaðsins, aðgangi að Feng, Internetinu og
Þjóðskrá svo dæmi séu nefnd. Frjáls aðgangur er að öllum gögn-
um og aðstöðu sem þarna er, nema Internettölvum, sem
notendur þurfa að bóka sig á.
Við upplýsingaborðið á 2. hæð fer fram fjölbreytt þjónusta,
bæði við þá sem koma í safnið og þá sem hringja eða senda
fyrirspurnir með bréfi, faxi eða tölvupósti. Fjöldi fyrirspurna
sem berst með tölvupósti fer vaxandi, einkum fyrirspurna sem
berast erlendis frá, en netfang upplýsingaþjónustunnar er á
heimasíðu safnsins og hægt að senda póst beint þaðan. Þjón-
ustan er einkum af þrennum toga: að veita svör við almennum
spurningum, leysa úr eða aðstoða við úrlausn sérhæfðari fyrir-
spurna og síðast en ekki síst leiðbeina við notkun gagna og
gagnasafna.
Meira en helmingur daglegra fyrirspurna er almenns eðlis,
svo sem um tilteknar staðreyndir, hvort tiltekið rit sé til eða hvar
hitt og þetta sé að fínna í safninu og er þeim almennt nokkuð
fljótsvarað. Með fleiri leiðbeiningabæklingum, varanlegum
merkingum innanhúss og uppdráttum sem sýna tilhögun á hverri
hæð standa vonir til að spurningum um húsaskipan fari
fækkandi og betri tími gefist til þess að sinna meira krefjandi
verkefnum.
Starfsemin felur einnig í sér að byggja upp og veita aðgang að
öllugum handbókakosti, smáprentasafni og öðrum gagnasöfn-
um, en önnur þjónusta felst ýmist í heimildaleit fyrir gesti eða
aðstoð við uppflettingar og notkun þeirra gagna sem í boði eru.
Auk fjölda gagnasafna sem gestir hafa aðgang að án endur-
gjalds, geta þeir jafnframt látið gera fyrir sig tölvuleit, þ.e. heim-
ildaleit í erlendum upplýsingamiðstöðvum, sem selja aðgang að
upplýsingum og greiða þeir þá útlagðan kostnað safnsins.
Eftirfarandi yfirlit sýnir hvers konar hjálpargögn voru notuð á
þriggja mánaða tímabili til að svara vandasömum fyrirspurnum
eða hvaða úrlausn menn fengu.
Gagnasöfn á geisladiskwn
Frá því CD-ROM geisladiskar komu fyrst á markað um 1986
hefur bókfræðilegum gagnasöfnum á geisladiskum fjölgað ört.
Háskólabókasafn tók þessa tækni snemma í þjónustu sína og
bauð upp á úrval gagnasafna sem aðgangur var að á tveimur
tölvum. Við sameiningu safnanna var keyptur búnaður til þess
að nettengja allt að 28 diska og eru nú 16 gagnasöfn á netkerfí
safnsins og aðgengileg frá átta nettengdum tölvum. Önnur tíu
gagnasöfn eru á einmenningstölvum á handbókarýminu á 2.
hæð. Þetta eru misstór gagnasöfn á einum upp í fimm diskum
hvert og vísa í bækur, tímaritsgreinar, skýrslur og annað efni á
ýmsum sérsviðum. Einnig eru tíu gagnasöfn á margmiðlun-
ardiskum, svo sem íslandshandbókin og alfræðirit, en það eru
diskar sem geta miðlað hljóði, myndum og kvikmyndum auk
venjulegs texta. Aðgangur að þeim er á tveimur margmiðlunar-
tölvum sem eru á 4. hæð safnsins.
Internetið
Frá því safnið var opnað 1. desember 1994 hafa gestir haft
aðgang að Veraldarvef Internetsins sér að kostnaðarlausu frá
tveimur tölvum á 2. hæð. Var safnið hið fyrsta hér á landi til þess
að veita slíkan aðgang, en forritið Netscape var þá nýkomið
fram á sjónarsviðið. Til þess að nota Internetið þurfa gestir að
skrá sig með nafni og kennitölu, en notkun takmarkast við 17
ára aldur og við eina klukkustund á mann á dag.
Tölvuleitir
Aukið framboð gagnasafna á geisladiskum, UnCover, Free
Medline og fjölda annarra gagnasafna á Internetinu hefur leitt til
þess að hefðbundnum tölvuleitum fer fækkandi. Þær eru nú
helmingur af því sem var í Háskólabókasafni þegar þær voru
flestar árin 1991/1992. Þróunin hefur verið sú að tölvuleitir í
víðasta skilningi þess orðs eru að mestu leyti komnar í hendur
notenda sjálfra. Þeir hafa nú, án endurgjalds, aðgang að gagna-
BÓKASAFNIÐ 21. ÁRG. 1997 33