Bókasafnið - 01.04.1997, Blaðsíða 21

ein Greini líka) og 13 fara á bókasafn KHÍ eða hafa samband við
bókaverði þar.
Miðað við svör við annarri spurningu virðist þessi flokkun hér
halda hvað varðar almenningsbókasöfn og bókasafn KHÍ, hins
vegar er eftirtektarvert að einungis fjórar nefna hér heimilis-
bókasafn samanborið við samtals 41 sem merktu við það í
spurningu nr. tvö. Full ástæða virðist því vera til að taka alvar-
lega aðvörun um mótsagnarkennd svör við opnum spurningum.
A það má þó benda að þessi spurning er sérstaklega um ítarefni
en hin er um heimildaleit almennt og skýrir það ef til vill mun-
inn að nokkru.
Næstu spurningar varða tækni eða leikni. Æskilegt þótti að fá
upplýsingar um hve margir nota skrár safnsins eða telja sig hafa
vald á því. Ef kunnáttan er ekki upp á marga fiska þá þarf að
bregðast við því í notendafræðslunni.
Leitar þú sjálf(ur) í Gegni/Greini?
Mikill meirihluti leitar sjaldan eða aldrei, eða svarar ekki.
Helst er að leitað sé í Gegni hér á bókasafninu eða að heiman,
lítið er um að tölvan á vinnustað sé notuð í þessu skyni. Ein telur
rétt að nefna að hún hafi ekki heyrt Greini nefndan fyrr. Önnur
tekur fram að hún kunni vel að leita að heiman þótt hún hafi ekki
gert það ennþá.
Ef þetta er borið saman við könnun Jóns Jónassonar frá 1994
(Jón, 1994) kemur í ljós að notkunin er samt heldur að aukast
enda sýna útlánatölur hjá þessum hópi sams konar stígandi og
sést hjá nemendum í staðbundna náminu, það er að útlánum
fjölgar með hverju ári á námstímanum.
Efþú þarft aðstoð við að leita í Gegni/Greini,
hvert leitar þú eftir henni?
Fjarnemar leita til þeirra sem kenndu þeim upphaflega að nota
skrárnar, það er bókavarða í KHI, og er það líklega eins og við
mátti búast. í dagbókinni má einmitt finna þó nokkur dæmi um
fyrirspurnir í tölvupósti uin hvernig eigi að komast inn í Gegni.
Fáeinar töldu ástæðu til að nefna aðra möguleika hér og eru
þessir helstir: leiðbeiningarrit, samkennarar, vinir og skyld-
menni og „prófa mig áfram".
Hvaða möguleika Gegnis/Greinis notar þú?
Höfundur, titill og efnisorð eru hér vinsælust. Sárafáar leita
eftir flokkstölum eða gera ítarleit eða samsetta leit og fáar hafa
uppgötvað kosti þess að leggja inn pöntun á bók sem er í útláni.
Vandinn er hins vegar sá að tiltölulega fáar bækur hafa fengið
íslensk efnisorð þannig að hætt er við að leit eftir efnisorðum
gefi lítið af sér nema menn átti sig á að nota efnisorð á ensku.
Þessu næst komu spurningar urn notkun tölvu við heintilda-
leit á annan hátt en með því að nota Gegni eða Greini, hvar
hefði verið leitað og hvernig afraksturinn hefði nýst. Einungis
ellefu sögðust hafa prófað aðrar aðferðir við leitir. Flestar þeirra
höfðu prófað að leita í ERIC og töldu afraksturinn hafa orðið
heldur rýran. Varla er við öðru að búast því tíminn sem ætlaður
var til notendafræðslunnar var einungis tvær kennslustundir og
var þeim varið til að kynna safnið og þjónustuna sem í boði er
og kenna á Gegni. Fjarnemar hafa því ekki fengið skipulega
kennslu í að nota ERIC, þeim hefur, eins og öðrum, verið sinnt
hverjum fyrir sig þegar tilefni hefur gefist. Einnig skal minnt á
að á þeim tíma sem könnunin var gerð var ERIC ekki eins
aðgengilegur á neti eins og nú er orðið og því urðu fjarnemar,
sem höfðu hug á að nota þennan gagnabanka, að finna sér tíma
til þess á bókasafni KHÍ eða öðrum þeim söfnum sem hafa
ERIC á geisladiskum. í framhaldi af þessu var spurt:
Hvernig metur þú fœrni þína í notkun þessara
hjálpargagna ?
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Bakui «6 liru Ðakuu tendti ii . 1

Ljóint i póiti eó« f«n Les Um«nt 7 | 32 I 0
18 | 25 | (.
NotiuppsUtttmt 9 1 30 l!!l|||||!l 5TTTTTTT!
Efhi«sk«mmUmil«ni N émsefrii grunnskóU Sko6« í hillum safnsins Fomt, myndbond, spU Lokantgeiðu NoUlestóstöðu Milistfhtlin Ljósnta Leita í skxam, sjilf Leita i skiim,me6 «6sto6 II J .i
24 | 19 llill
55 1 T7T p
3 1 36 1 lllilPÍIIIIIII
30 ! 17 |
25 2i | 3
2] 39 | 8
28 I 20
» LJ li LJL
1 ::::i ni T
LeitafERIC, sjilf Leita í ERIC. me6 «6sto6 .t.l " 1!...:.»
J 37 tllHllllllWtll III 1
0 Oft/stundum □ Sjaldan/aldrci □ Svara ekki
Fjarnemar gefa sér ekki háa einkunn hér. Upp úr stendur þó
að næstum helmingur þeirra sem svara telja sig ráða vel við
Gegni/Greini (samtals 21 segist nokkuð góð eða ágæt). Hvað
ERIC varðar (5 telja sig nokkuð góðar eða ágætar) þá má minna
á að í janúar 1996 (þ.e. skömmu eftir að könnunin var gerð)
streymdu fjarnemar á bókasafnið til að læra að leita í ERIC því
nú var þörfrn komin upp, lokaritgerðir í undirbúningi. Það er
nokkuð eftirtektarvert að 13 telja sig vera nokkuð góðar eða
ágætar í að leita á Intemetinu en samkvæmt svömm við spurn-
ingu um heimildaleitir með aðstoð tölvu höfðu einungis fjórar
leitað að efni á Internetinu. Auðvitað má fara um Internetið án
þess endilega að vera að leita að heimildum til að nota í ritgerðir
eða verkefni svo hér þarf ekki endilega að vera um ósamræmi að
ræða.
Fljótt á litið virðist tölvunotkun við heimildaleit heldur
fábreytileg. Þetta er nokkuð umhugsunarvert þegar þess er gætt
að einn af höfuðkostum þessa fjamáms umfram gamla réttinda-
námið átti einmitt að vera tölvusamskiptin og hinir greiðu
möguleikar á að hafa samband við KHÍ, bókasafnið ekki síst. En
af hverju ætli fjarnemar noti ekki þessa möguleika sem þeir hafa
til þess að ná sér í efni og fróðleik út um allan heim?
í viðtölum við fjarnemana er skorti á tíma, kunnáttu og raunar
einnig lélegum tækjabúnaði hjá mörgum kennt um að tölvu-
samskipti hafi verið heldur minni en vonir stóðu til í upphaft. Að
þessu verður nánar vikið rétt á eftir.
í þessu samhengi er fróðlegt að skoða hversu fjölbreytt
tölvunotkunin er hjá kennaranemum í staðbundna náminu.
Anna Kristjánsdóttir, prófessor við KHI, hefur kannað tölvu-
notkun í heimildavinnu og námi. 176 nemendur í staðbundna
náminu svöruðu könnun sem hún gerði vorið 1995 og kom þar
fram að um 85% þeirra nota Gegni/Greini, 24% nota ERIC og
um 6% leita heimilda á ýmsum öðrum geisladiskum. 29%
þeirra sem svöruðu höfðu eða notuðu tölvupóst og margir fleiri
höfðu hug á að fá tölvupóstfang (Anna, 1996). Rétt er að geta
þess að nemendum í sumum valgreinum í staðbundna náminu
hefur verið kennt að leita í ERIC og hefur það verið gert að
beiðni kennara sem þá hafa ætlast til þess að heimilda í
verkefni væri aflað á þennan hátt. Ekki hefur gefist færi á að
reglubundinni kennslu fyrir alla kennaranema. Um þetta leyti
var lítið framboð af geisladiskum í safninu en úr því hefur
heldur ræst.
BÓKASAFNIÐ 21. ÁRG. 1997 27