Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.1987, Blaðsíða 41

LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 1987.
53.
Hvenær á að setja
skóinn í gluggann?
Jólasveinar eiga að vera haldnir
þeirri áráttu að setja góðgæti eða
gjafir í skó ef þeir standa úti í
glugga nú í jólamánuðinum. Þetta
er erlendur siður sem tíðkast hér
á landi síðustu áratugi en hingað
er hann kominn frá Þýskalandi.
í þýskumælandi löndum var það
siður að böm settu skóinn sinn
fyrst út í glugga á degi heilags Nik-
ulásar, sem er á morgun, 6.
desember. Nikulás þessi er fyrir-
myndin að hinum alþjóðlega jóla-
sveini sem nú gengur undir
nöfnum eins og Santa Claus eða
Sinterklaas.
Hér á landi hafa jólasveinamir
fallið fyrir tískubrögðum Nikulás-
ar en em síður gefnir fyrir að apa
annað eftir honum. Þeir láta dag
hans sig engu skipta og fara ekki
að sjást í byggðum fyrr en þrettán
eða níu dögum fyrir jól. Þetta hefur
m.a. valdið því að ekki er fullvíst
hvenær á að setja skóinn fyrst út
í glugga.
Sums staöar er það venja að setja
skóinn aðeins út í glugga á laugar-
dögum á jólafóstunni en það þykir
þó heldur lítið að fá ekki gott í skó-
inn nema fjórum sinnum fyrir
jólin.
Fyrst eftir að þessi siður barst
hingað til lands þótti við hæfi að
byrja þegar 1. desember og hafa
síðan skóinn í glugganum allt til
jóla. Árni Björnsson segir í bók
sinni í jólaskapi að þessi siður hafi
hér á landi orðið „miklu hams-
lausari en úti í Evrópu" þegar hann
tók að breiðast hér út eftir 1950.
Hér var þaö líka venja í fyrstu að
setja peninga í skóinn en nú er það
að mestu horfið úr tísku og sæl-
gæti og smádót tekiö við. í Evrópu
hafa gjafirnar í skóinn aldrei verið
annað en smáræði.
Þótt þessi evrópski siður næði
ekki verulegri útbreiöslu hér á
landi fyrr en á eftirstríðsárunum
þá var hann þekktur fyrr og fékk
sinn sess í jólakveðskap áriö 1938
í kvæði Ragnars Jóhannessonar,
Tíu litlir jólasveinar.
Hvar sem jólasveinarnir era og
hverrar ættar sem þeir eru þá hef-
ur það alltaf verið siður þeirra að
koma með gjafir sínar að nætur-
lagi. Börnin hafa það síðan fyrir
sitt fyrsta verk á morgnana að
kíkja í skóinn. Þá hafa jólasvein-
arnir hka þá venju að setja ekkert
í skóinn hjá óþægu börnunum sem
fara seint að sofa.
Skórinn á sínum stað, en kemur jólasveinninn?
Tilboð óskast í neðanskráðar bifreiðar sem hafa
skemmst í umferðaróhöppum.
Toyota Corolla DX 1986
Subaru Sedan 1800 4x4 1985
Fiat Uno 1984
BMW 318i 1984
Daihatsu Charmant 1982
Ford Taunus 2.0 Ghia 1982
Datsun Bluebird dísil 1981
Mazda 929 st. 1980
Subaru 4x4 st. 1980
Daihatsu Charmant st. 1979
BMW 318i 1983
Lada st. 1500 1980
Mazda 626 1981
Bifreiðarnar verða til sýnis mánudaginn 7. des. í
Skipholti 35 (kjallara) frá kl. 10-15.
Tilboðum óskast skilað fyrir kl. 16.00 sama dag til
bifreiðadeildar Tryggingar hf., Laugavegi 178,
Reykjavík, sími 621110.
BEBMD GEGHVfl
Kenndu ekki
ÖðrUm Um. Mver bað
þig að hjóla í myrki og hálku?
mIUMFERÐAR
Vráo
Vökustaurar
og augnteprur
Jólafastan er undirbúnings-
tími jólanna. Þá nota menn
tímann til að rifja upp trúar-
brögðin og til að vinna því að
óundirbúin jól eru engin jól. Á
síðustu árum hefur kökubakst-
ur krafist mestrar vinnu og svo
hreingerningar. Áður tók fata-
gerð fyrir jólin einnig mikið af
tíma fólks því að allir urðu að
fá nýja flík fyrir jólin. Að öðrum
kosti fóru menn í jólaköttinn.
Árni Björnsson segir svo frá
vinnuhörkunni íýrirjólin í bók-
inn í jólaskapi: „I fyrsta lagi
þurfti að ljúka við ullarvarning
til þess að fara með í kaupstað
í skiptum fyrir það sem draga
skyldi að til jólanna. Auk þess
þurfti fyrir áramótin að jafna
skuldina við kaupmanninn,
sem oftast var einhver. Loks
þótti sjálfsagt að hver heimilis-
maður fengi einhverja nýja flík
ájólunum.
Víða var fólki gefinn auka-
glaðningur í mat þegar það
kepptist sem mest við kvöld-
vinnuna á jólafostunni. Þetta
var sums staðar nefnt kvöld-
skattur, t.d. í Eyjafirði. Annars
staðar kallaðist þessi aukamál-
tíð vökustaur, einkum um
austanvert landið. Líka var til
orðið staurbiti og var síðasta
vikan fyrir jól þá kölluð staur-
vika. Engin fullnægjandi skýr-
ing er til á þessum staurnöfnum
en helst er þess getið til aö
matarbitarnir hafi verið
þræddir.uþp ámjóa spýtu
handa hverjum og einum, eins
og alþekkt er í sumum útlend-
um þjóðréttum.
Frá því er greint í þjóðsögum
og víðar að vinnuharkan á jóla-
föstunni hafi sums staðar
gengið svo langt að húsbændur
hafi sett svokallaðar augntepr-
ur á vinnufólkið svo að það
sofnaði síður við tóskapinn.
Teprarnar voru gerðar úr smá-
spýtu eða beini á stærð við
eldspýtu. Gerð var brotalöm á
og skinninu á augnlokinu
smeygt í. Var þá mjög sárt að
leggja aftur augun þótt ef til
vill mætti depla þeim til hálfs.
Mjög er óvíst og raunar ólík-
legt að þetta kvalræði hafi
nokkurn tíma verið í almennu
brúki nema sem hótun og síðar
gamanmál. Að dómi augnlækna
mundu slíku athæfi fylgja svo
óbærilegar þjáningar vegna
þornunar augans að óhugsandi
sé að nokkur mannvera geti
unnið nokkuð af viti við þvílíka
písl. Jafnvel þótt sumir hús-
bændur væru harðir og
ómannúðlegir hefði slíkt tiltæki
einfaldlega ekki verið hag-
kvæmt fyrir þá sakir lélegra
vinnuafkasta. Enda hefur eng-
inn fundist sem reynt hefur
þetta sjálfur nema í gamni. En
vel mátti auðvitað ógna fátæku
fólkimeðþvílíku.
Inn í þjóðsögur hefur líka
slæðst sú hugmynd að vöku-
staurar væru hið sama og
augnteprur en það er líklega
misskilningur á orðinu."
Rauðlir Stormur efthTomOancy
Bókin segir frá “þriðju heimsstyrjöldinni“, Aðalátökin eru milli
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna. Stór hluti bókarinnar gerist á íslandi.
Rauður stormur hefur trónað á metsölulistum
mánuðum saman. ^Sabók
Mgóð ból