Dagblaðið Vísir - DV - 08.10.1988, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 8. OKTÓBER 1988.
íá
jp a /» a a DV-mynd KAE
Lýðrædi 1 flimtmgum
Samkvæmt nýjustu fréttum
verður þinghaldi nú ekki frestað.
Ríkisstjórnin hefur haft lýðræðið í
flimtingum. Þessi stjórn styðst
varla við þingmeirihluta. En hún á
að geta varizt vantrausti. Megin-
hugsun ráðherra var að senda
þingið heim strax í upphafi. Þingið
yrði heima í nokkrar vikur. Þetta
er forkastanleg hugmynd. Vissu-
lega telja nýju ráðherrarnir sig
þurfa að hafa tóm til að vinna að
sínum málum. En viljum við slíkt
stjómarfar? Það þekkist í fjarlæg-
um löndum eða löndum austan
tjalds. Það býður heim gerræðis-
stjóm. Mörgum valdhöfum þykir
betra að hafa ekkert þing, að
minnsta kosti ekki þing, þar sem
stjómarandstaða er með múður.
Þá má stjórna með tilskipunum og
bráöabirgðalögum.
Ekki fordæmi
Fjárlagafrumvarp skal leggja
fram í upphafi þings. Fordæmi eru
fyrir því, að fjárlagafrumvarp komi
ekki strax fram. Einn veturinn,
1979-80, komu fram þijú fjárlaga-
frumvörp vegna stjórnarskipta.
Við gætrnn kannski sætt okkur við,
að fjárlagafmmvarp liti ekki strax
dagsins ljós, vegna þess að stjórn
er nýmynduð. Nýja stjórnin ætlar
að breyta frá stefnu fyrri stjómar
í veigamiklum atriðum. Þetta gildir
um fjárlagafrumvarpið. Núverandi
fiármálaráðherra segist ætla að
gera á tveimur vikum það, sem for-
verar hans hafi haft tvo mánuði til
að vinna. Þetta dugir ekki sem af-
sökun. Stjómin er einnig með fleiri
mál í gangi. Ráðherrar hafa mikið
að gera. En lýðræðið verður að
gilda. Fordæmi um, að frumvarpið
komi ekki strax fram, var ekki for-
dæmi til að senda þing heim. Nýju
ráðherrarnir verða aö sætta sig við
að hafa þing. Við megum ekki líða
þeim að stjóma með tilskipunum.
Þetta kemur til viðbótar því og
skýrist nokkuð af því, að stjórnin
hefur varla nægan þingmeirihluta
tii að koma fram mikilvægustu
málum. Ráðherramir veröa að una
því að verða fyrir gagnrýni. Til við-
bótar hafa veriö sett umdeild
bráðabirgðalög. Stjómarandstaðan
á að fá fullt tækifæri til að ræða
þau lög. Annað væri skortur lýð-
frelsis.
Menn verða að átta sig á, hversu
hættulegt hefði orðið það brot á
lýðræði, sem stjórnin stefndi að.
Enn er til að taka, að þinginu
veitir ekki af starfstíma sínum.
Þetta er fólk á launum hjá okkur.
Mönnum finnst nóg, að þingmenn
séu í leyfi á sumrin. Þingið á stöð-
ugt að starfa. Mörg mál koma jafn-
an fram fyrstu vikur þings. Til-
hneiging hefur verið til að láta slík
mál liggja lengi í salti. Yfirleitt
skamma sumir þingforsetar, sem
töggur er í, þingmenn og þing-
nefndir fyrir hægagang í vinnu-
brögöum. Þegar líður að þinglok-
um, kemur gjarnan í ljós, að fá mál
hafa verið samþykkt allan vetur-
inn. Þingmenn hafa lagt fram mál,
en nefndir hafa lítið hafzt að. Þann-
ig hefur það verið ár eftir ár. Þing-
málin hafa svo verið afgreidd í
flaustri á maraþonfundum undir
lokin. Þetta eru ekki heppileg
vinnubrögð. Þvert á móti ber aö
fordæma þau. Þaö fólk, sem er í
vinnu hjá okkur, verður að gera
betur en að hamast nokkra daga í
vetrarlok, en sitja ella með hendur
í skauti. Þetta leiðir rök að því, að
ekki veiti af, að þingheimur sinni
störfum sínum.
Hvað endist stjórnin?
Hvernig verður um lífdaga þess-
arar sfiómar?
í fyrsta lagi byggist hún á þing-
meirihluta, sem alls óvíst er um.
Sumir þingmenn Alþýðubanda-
lagsins eru ekki með, nema ef þeir
styðja stjórnina í sumum málum
af flokkshollustu. Sum stóru mál
ríkisstjórnarinnar munu vafalaust
strax stranda. Minnihlutastjórnir
hafa verið við völd víöa á Norður-
löndum. En þar hefur verið gengið
betur frá málum en hér er nú -
yfirleitt. Stuðningur Stefáns Val-
geirssonar við stjómina byggist á
því, aö hann og hans lið fái úr nógu
að spila. Stefán gerir í raun harða
hríð að ráðherrunum. Hann er
reiðubúinn aö kippa undan þeim
stólunum.
Kosningar nú hefðu vissulega
komið til greina. En atvinnu-
vegirnir stóðu illa. Ekki veröur á
móti mælt því, sem nýja ríkis-
sfiórnin sagði í byijun. Yfir vofði
stöðvun margra útflutningsfyrir-
tækja, sem hefði valdið atvinnu-
íeysi og telfiumissi hjá fiölda fólks
um allt land. Viðskiptahalli. við út-
lönd er mikill og færi vaxandi, yrði
Laugardagspistill
Haukur Helgason
aðstoðarritstjóri
ekki tekið í taumana. Nýja sfiómin
segist með aðgerðum sínum eyöa
þeirri óvissu, sem ríkt hafi í lands-
málum, og leggja gmnn að at-
vinnuöryggi og stöðugleika í efna-
hagsmálum. Ríkisstjórnin hefur
lítið gert enn. En hún hefur verið
með ýmislegt í undirbúningi. Til-
urð stjómarinnar sjálf leiöir þó til
þess, að óvissan um framhaldið er
sízt minni en áður.
Starfsfriður?
Því má sízt gleyma, að þetta er
vinstri sfiórn. Vinstri stjórnir end-
ast undantekningarlítiö skamma
hríð. En þetta er ekki einu sinni
vinstri stjórn samkvæmt gamla
móðnum, stjórn sem styðst við góð-
an þingmeirihluta. Vinstri flokk-
amir þrír hafa verið næsta ólíkir.
Mismunandi þrýstihópar spila þar
inn í. Það, sem gerzt hefur og gæti
auðveldað setu vinstri stjómar, er,
að bæði Alþýðuflokkur og Alþýðu-
bandalag em einhvers konar
krataflokkar, síðan Ólafur Ragnar
Grímsson varð formaður Alþýðu-
bandalagsins.
En við neyðumst til að spá því
sem fyrr, að vinstri stjóm muni
brátt engjast og kveljast af sundur-
lyndi þeirra, sem að stjórninni
standa. Þar muni menn berast á
banaspjót líkt og fyrrum. Þetta er
lið, sem á erfitt með að sitja saman
í sfiórn. Þessir menn vilja hver um
sig öllu ráða.
Menn munu ekki sammála um,
hversu lengi sfiórnin sitji. Líkleg-
ast er, að mál hennar fari fljótt í
strand. Líklegast er, að innbyrðis
deilur valdi miklu. Þá getur stjórn-
arandstaðan oft bmgðið fæti fyrir.
Sennilega gæti sfiórnin þó setið
eitthvað, en líklegt er, að við fáum
kosningar strax með vorinu -
kannski eftir nýtt hjakk um mynd-
un hugsanlegrar nýrrar stjórnar.
Fólk vili þó í bilt* gjarnan láta
reyna á stjórnina.
Það sýndi skoðanakönnun DV,
þar sem um 65 af hundraði kváöust
fylgjandi sfiórninni, þótt aðeins um
40 af hundraði lýstu stuðningi við
flokkana, sem að stjórninni standa.
Þar sjáum við enn þá hveiti-
brauðsdaga, sem oft er rætt, að
nýjar sfiómir hafi.
Menn eru fegnir að fá einhverja
stjórn. Fólk er uppgefið á stjórnar-
kreppu. Oft hafa menn í skoðana-
könnunum DV helzt svarað því til,
að síðasta stjóm væri skásti kost-
urinn. Henni ætti að gefa tækifæri.
Þetta er ríkjandi skoðun þessa dag-
ana. Fólk er ekki tilbúið að hafna
stjórninni aö óreyndu.
Hvað gerir stjórnin?
Og hvað gerir svo þessi stjóm
fyrir utan gengisfellinguna og nýju
bráðabirgðalögin?
Hún segist ætla að skila fiárlög-
um næsta árs með afgangi.
Það er góðs viti. En verra er,
hvemig stjómin ætlar að fara að
því.
Stjórnin segir, að stefnt hafi að
óbreyttu í 3500 milljóna króna halla
á ríkissjóði á næsta ári. Aðgerðir,
sem núverandi stjóm hefur ákveð-
ið, fela í sér 800 milljón króna við-
bótarútgjöld. En telfiuþörf rikis-
sjóðs minnki um milljarð með
frestun á upptöku virðisaukaskatts
til fyrsta janúar 1990. Til að komast
í afgang muni ríkisstjórnin því
draga úr ríkisútgjöldum um hálfan
annan milljarð og afla nýrra tekna
upp á tvo og hálfan milljarð.
Ekki er ástæða till að gráta virð-
isaukaskattinn. Hann stefndi í
óefni. Hitt er þó verst, að nýja ríkis-
sfiórnin ætlar að láta kné fylgja
kviði í skattheimtu. Auka á skatt-
píninguna um allan helming. Ráð-
herrar segja, að þetta verði ekki
þrautalaust fyrir landsmenn, en
þeir veröi að vinna sig frá vandan-
um. Allt gott má segja um niður-
skurð ríkisútgjalda, takist stjórn-
inni að standa við þap. En skatt-
píningin hefur verið orðin allt of
mikil. Hún hefur keyrt um þver-
bak. Því geta menn ekki samþykkt
þessa skattpíningarstjórn.
Ríkissfiórninni má ekki líðast að
leggja skatt á sparifiáreigendur.
Slíkt hefur þó verið gefið í skyn.
Niðurgreiðslur em af hinu illa.
Vont er að auka þær énn. Um verö-
stöðvun má segja, að hún hefnir sín
fljótt. Meðan verðstöðvun stendur,
þótt aðeins sé aö hluta, hleðst vand-
inn upp. Þegar verðstöðvun lýkur,
springur blaðran framan í stjórn-
völd og almenning. Verðstöðvun
er því skammgóður vermir.
Stjórnin er að kaupa sér tíma.
Hún er einnig að kaupa sér tíma
meö launastöðvuninni. En hitt var
vitað, aö launþegar yrðu aö sætta
sig við kjaraskerðingu við núver-
andi aðstæður.
Eins og málum er háttað, verður
sú kjaraskerðing varla meiri en
orðið hefði undir hvaða stjórn sem
er.
Loks er að minnast á lánskjara-
vísitöluna.
Jafnvel fulltrúi Alþýðusam-
bandsins segir þaö lygi, að verka-
lýðssamtökin hafi v.iljað fremur
miða lán við launavísitölu en fram-
færsluvísitölu og byggingarvísi-
tölu.
Flest bendir til, aö hugmyndir
ríkissfiómarinnar um breytingar á
lánskjaravísitölu standist ekki
samkvæmt lögum.
Þetta um lánskjaravísitöluna er
því allt hrein vjtleysa.
Haukur Helgason