Dagblaðið Vísir - DV - 08.10.1988, Blaðsíða 31

LAUGARDAGUR 8. OKTOBER 1988.
31
íslandsmálarinn W.G. Collingwood:
Fyrinnaður
með
litakassa
Breskur ferðamaður stendur í
Hafnarstrætinu í Reykjavík, nýkom-
inn á land eftir ferð yfir hafið. Þetta
er í júní árið 1897 og rigning í lofti.
Hann er með vatnslitakassa, út-
dregna Kodakmyndavél af nýjustu
gerð og fiinm pakka af filmum í far-
teskinu. í þessum sporum var breski
málarinn William G. Collingwood
þegar hann hóf fór sína um landið
til að mála sögustaði með árangri
sem sjá má í væntanlegri bók frá
Erni og Örlygi.
En hver var þessi Collingwood sem
tók ástfóstri við ísland eftir sumar-
dvöl hér í lok síðustu aldar? Þegar
hann steig hér á land í rigningunni
sumarið 1897 hefur hann komiö
l'andsmönnum fyrir sjónir líkt og
fleiri breskir ferðamenn sem lögðu
leið sína hingaö. Hann var í vissum
skilningi síðastur þeirra leiðangurs-
manna af hans þjóðerni sem heim-
sóttu sögueyjuna í norðri til að sjá
þar hetjuslóðir víkinganna með eigin
augum.
Málari og fornfræðingur
Bretar hafa alltaf verið miklir
ferðamenn og þær eru ófáar þjóðim-
ar sem fengið hafa fjársjóöi í mynd-
um eftir ferðir þeirra. Collingwood
var breskur fyrirmaður og ferða-
langur af þessu tagi. Hann hafði hlot-
ið klassíska menntun og lærði þá
m.a. að mála myndir með vatnslit-
um. Það var ein af þeim íþróttum sem
vel menntaðir menn áttu að hafa á
valdi sínu.
Collingwood var reyndar ekki bara
handverksmaður á sviði málaralist-
ar því að hann bjó yfir ótvíræðum
listrænum hæfileikum. Hann lærði
bæði hjá föður sínum, sem var þekkt-
ur málari á öldinni sem leið, og fag-
urfræðingnum John Ruskin. Coll-
ingwood galt síðar fósturlaunin með
tveim bókum um Ruskin.
Collingwood var af aðalsættum þó
að ættin væri að vísu ekki gömul.
Forfaðir hans var aðlaður eftir orr-
ustuna við Trafalgar þar sem hann
stjómaði breska flotanum eftir fall
Nelsons og fullkomnaði verk hans.
Þetta var afrek sem gerði nafnið Coll-
ingwood frægt í heimaiandinu.
Afkomendur stríðsmannsins völdu
sér þó friðsamari verkefni. Ættin
hefur alið marga listamenn og forn-
ftæðinga og þar er sá Collingwood,
sem kom hingað einna frægasfur.
Collingwood var einnig sérfræðingur
í sögu norrænna manna á Englandi
og í framhaldi af því spratt áhugi
hans á íslenskum fornsögum. Þeirra
vegna lagði hann upp í pílagrímsferð
sína til íslands sumariö 1897.
Vantaði myndir með fornsögu
Þegar Collingwood kom hingað
vann hann að þýðingu á Kormáks
sögu og fannst að hann vantaði
myndir til að skreyta útgáfuna með.
Hann sá enga leið betri til að leysa
þetta vandamál en að fara sjálfur á
sögustaðina og mála þar myndir. Til
liðs við sig fékk hann dr. Jón Stefáns-
son sem annars er frægastur fyrir
að hafa setið löngum stundum á Brit-
ish Museum og haft byltingarmann-
inn Lenin að sessunaut.
Saman skrifuðu þeir Collingwood
og Jón bókina A Pilgrimage to the
Saga-Steads of Iceland og gáfu út
tveimur árum eftir íslandsfórina í
500 eintökum á ensku. Bókin hefur
aldrei komið út á íslensku.
Þeir félagar komu til landsins með
póstskipinu Lauru í byrjun júnímán-
aðar. Þeir höfðu fyrst viðdvöl í Vest-
mannaeyjum. Þar dró Collingwood
ljósmyndavél sína fram og festi at-
hafnir eyjaskeggja á filmu. Hann átti
Þrúður Elísabet Guðmundsdóttir, húsfreyja á Stóru-Borg í Húnavatnssýslu.
Hún var 43 ára þegar Collingwood málaði myndina.
Hvítárvellir í Borgarfirði. Þetta var hús barónsins á Hvítárvöllum en við
hann er Barónsstígurinn i Reykjavík kenndur. Húsið stóð til ársins 1924.

forláta Kodak myndavél með filmu
en slíkir gripir höfðu ekki verið not-
aðir áður hér á landi. í Vestmanna-
eyjum náði hann m.a. mynd af upp-
skipun á bárujárni úr póstskipinu.
Þetta var við upphaf bárujámsaldar
á íslandi.
Fleira en sögustaðir
Til Reykjavíkur komu þeir 12. júní
og héldu rakleiðis á söguslóðir vestur
á Snæfellsnesi. Þeir fóru víðs vegar
um nesið og Coollingwood málaði og
málaði. Sögustaðimir voru tilefni
ferðarinnar en fljótlega fór hann
einnig aö festa á blað sitt riáttúru-
stemningar. Collingwood var að upp-
götva að á íslandi var fleira aö sjá
en fræga sögustaði. Hér málaði hann
einnig mannamyndir og greiddi með
þeim fyrir veittan beina því aðra
greiðslu vildi enginn þiggja.
Eftir árangursríka ferð um Snæ-
fellsnes lá leiðin um fleiri sögustaði
í Dölum. Þar var nóg myndefni til
að tengja við hetjusögur og úr Dölun-
um eru margar af fallegustu mynd-
um Collingwoods. Næsti áfangi var
Húnavatnssýsla. Þá var haldið suður
á bóginn á ný og næst málað á slóð-
um Egils sögu í Borgarfirði. Þaðan
lá leiðin á ný til Reykjavíkur.
Enn lögðu þeir Jón og Collingwood
land undir fót og næst málaði Coll-
ingwood á Þingvöllum og á Suöur-
landi. Ein frægasta mynd Colling-
woods er frá Hlíðarenda í Fljótshlíð,
bæ Gunnars Hámundarsonar. Á
heimleiðinni til Englands stungu
þeir niður fæti á ýmsum stöðum á
Norðurlandi og enn fékk Colling-
wood myndefni til að festa á blöð sín.
Á ferðum sínum fékk Collingwood
þá flugu i kollinn að ísland væri kjör-
ið ferðamannaland og rómaði mjög
fegurö þess í viðtali við Einar H.
Kvaran, skáld og ritstjóra ísafoldar.
„Menn eru orðnir þreyttir á Sviss og
Noregi,“ sagði hann í viðtalinu, „og
svo sjá menn hvergi slíka sjón sem
hér.“
Þrjú hundruð myndir
áeinu sumri
Eftir tveggja mánaða ferðalög um
landið sneri Collingwood heim með
um 300 myndir sem hann hafði málaö
á íslandi. Collingwood sýndi myndir
sínar á ýmsum stöðum í heimsdandi
sínu fyrst eftir heimkomuna. Þegar
frá leið fóru margar myndanna á
flakk og safnið dreifðist víða um
lönd. Þær voru vinsælar sem mynd-
skreytingar við bækur um ísland. Á
árunum eftir síðari heimsstyrjöldina
var á ný hafist handa við að ná
myndunum saman. Árangurinn af
því starfi var sýndur í Þjóðminja-
safninu hér árið 1962. Skömmu síðar
var úrval úr myndunum einnig gefið
út á bók hér. Heildarútgáfa íslands-
mynda hans hefur þó ekki komið á
prent fyrr en með nýju bókinni.
-GK
Bærinn Sel í Reykjavik við Sjávargötuna til hægri. Seljavegurinn, sem nú Grímstunga í Vatnsdal. Myndina málaði Collingwood 19. júli árið 1897.
er, dregur nafn sitt af bænum. Handan flóans skartar Snæfellsjökull sínu
fegursta í kvöldsólinnl. Myndina málaði Collingwood 13. ágúst áriö 1897.
V SJÁI lHr DREGIÐ L w I [ FSTÆI )AG Dl ISMEh OPIÐ TILKL IN .. 22.
HAPPDRÆTTI SJÁLFSTÆÐISFLOKKSINS