Dagblaðið Vísir - DV - 15.12.1990, Page 34

42
LÁUGAÍRDAGÚR 15. DESEMBER 1990.
Gekktil liðs við norska herinn:
Lenti aldrei á
vígvellinum
- Njörður Snæhólm, fyrrum rannsóknarlögreglumaður, segir frá í bókinni íslenskir hermenn
sprengjukastarar í skólanum. Kana-
dlski herinn tók síðar við stjórn skól-
ans. Fyrst var ég í sex vikna alhliða
herþjálfun, sem allir nýliðar gegnust
undir, og var kennt þar að nota vopn
og ýmislegt fleira. Uppistaða kenn-
araliðsins voru gamhr flugmenn úr
norska flughernum. Þar eð ég hafði
komið svo seint í skólann missti ég
af hópnum sem þá var í flugnámi.
Æft með geislabyssu
Eftir að grunnþjálfun lauk var ég
fljótlega sendur til Winnipeg þar sem
mér var kennt sprengjukast og að
skjóta úr flugvél. í skólanum voru
þeir komnir með flughermi, þar sem
við byrjuðum að æfa okkur á geisla-
byssu, en þegar við vorum orðnir
góðir á hana fengum við vélbyssur
til æfinga. Við æfðum líka sprengju-
kast í flughermi sem var komið fyrir
í stórum turni.
Sprengjukastarinn ræður ferðinni
þegar verið er að varpa sprengjum á
skotmörk hjá óvininum. Hann leið-
beinir flugmanninum, og þegar skot-
markið er í krossinum á sigtinu
sleppir hann sprengjunum. Ég var
mánuð í þessum æfingum og æfði
hka að skjóta af vélbysuu á flugi. Var
þá poki festur aftan í flugvélina og
skotið á hann. Einnig var ég sendur
á skíðanámskeið í vikutíma.
Áður en stríðið braust út höfðu
Norðmenn samið um smíði á 24 Nort-
hropsjóflugvélum í Bandaríkjunum
og ætluðu að nota þær við strand-
gæslu. Þær voru með 50 cal. vélbyss-
ur í vængjunum, en Englendingar
voru með 303 cal. vélbyssur í sínum
vélum. Northropvélarnar gátu líka
borið eitt tundurskeyti, tvær djúp-
sprengjur eða tvær til fjórar venju-
legar sprengjur eftir stærð. Þetta
voru þriggja sæta vélar. Áhöfnin var
flugmaður, siglingafræðingur og
loftskeytamaður.
Bækistöð
við Þingvelli
Um áramótin 1940-1941 var ég kall-
aður fyrir norska foringja og spurður
um aðstæður fyrir sjóflugvélar við
Reykjavík. Komst ég að því að þeir
höfðu áður veriö með Þingvallavatn
í huga sem bækistöð fyrir vélarnar.
Ég skýrði samvdskusamlega út að-
stæður við Reykjavík og virtust þeir
ánægðir með þær upplýsingar. Upp-
úr því var svo 330. flugsveitin mynd-
uð með 21 af þessum Northropvélum
og Englendingar ákváðu að senda
hana til íslands, en allar flugsveitirn-
ar voru á þessum tfma undir stjórn
breska flughersins þó sumar væru
mannaðar mönnum af öðru þjóðerni.
Flugvélarnar voru fluttar í kössum
með skipi til íslands en við fórum
með öðru skipi og komum til íslands
í maímánuði árið 1941. Ýmis annar
búnaður var sendur með þriðja skip-
inu en það var skotið niður á leið-
inni. Englendingar voru með búðir í
Nauthólsvík en losuöu þær og við
fluttum þar inn.
Leituðu að
þýskum kafbátum
Þegar búið var að setja vélarnar
Njörður Snæhólm var um skeið í
norska hernum í heimsstyijöidinni
síðari og tilheyrði 330. flugsveitinni
sem hafði aðsetur hér á landi.
Ákveðnar ástæður lágu til þess að
bóndasonur frá Sneis í Laxárdai í
Húnavatnssýslu skrýddist einkenn-
isbúningi nórska hersins. Eftir að
hafa stundað sjómennsku og ýmsa
aðra vinnu sem unglingur auk skóla-
vistar að Laugarvatni hélt Njörður
til Noregs og má segja að rekja megi
inngönguna í herinn til Noregsferð-
arinnar. Fyrrum hermaður og yflr-
lögreglumaður hjá Rannsóknarlög-
reglu ríkisins situr nú á friðarstóli
eftir að hafa náð hinum lögbundna
eftirlaunaaldri. En honum er dvölin
í norska hemum í fersku minni.
Hann er líklega eini íslendingurinn
sem hefur skotið á þýskan kafbát -
með skammbyssu. Og haft aðsetur á
Hjaltiandseyjum síðustu tvö ár styrj-
aldarinnar. Njörður spilar nokkuð
annan tón en aðrir á þessum blöðum.
En frásögn hans er angi af þeirri
stríðssögu sem teygði klær sínar um
alla heimsbyggðina með einum eða
öðrum hætti - lika til íslands.
Það var árið 1937 að ég fór til Nor-
egs og var ætlunin að læra þar refa-
rækt. Satt best að segja haföi ég eng-
an áhuga á refnum, en réð mig til
starfa á búgarði i Nittedal. Sá staður
er skammt frá Osló. Bóndinn bjó
stórt, var með á þriðja hundrað svín
að staðaldri, auk þess um tólf þúsund
hænsni, kýr og hesta. Vorið 1938 var
mér falið að sjá um svínin og þurfti
aö aka út afurðunum líka sem varð
til þess að ég tók þarna bílpróf. Ég
kunni vel við land og þjóð og vildi
nýta dvölina sem best. Áður en ég fór
út var ég byrjaður í svifflugi heima
og búinn að ljúka A-prófi. Flugið tog-
aði í mig og vorið 1939 fór ég í flug-
skóla hjá Videröe-flugféláginu sem
var með skóla við Oslófjörð. Ég tók
þar A-próf á eins hreyfils þriggja
sæta sjóflugvél. Ekki er hægt að segja
að flugnámið hafi verið orðið ýkja
útbreitt í Noregi á þessum tíma því
ég er með skírteini númer 120 í vél-
flugi þar í landi. í sumarfríinu þetta
ár fór ég á svifflugsnámskeið og lauk
B-prófinu. Að öðru leyti hélt ég áfram
mínum störfum hjá bóndanum í
Nittedal.
Lítið rætt um Hitler
Heimsstyijöldin síðari hefst svo
um haustið 1939 en í fyrstu snerti
hún ekki mikið daglegt líf fólks í
Noregi. Miklu meira var talað um
Finnagaldurinn, það er að segja árás
Sovétmanna á Finnland. Margir
Norðmenn gerðust sjálfboðaliðar í
her Finna og í Noregi fór fram söfnun
á fatnaði og öðru til sjálfboðaliðanna.
En það var lítið rætt um Hitler og
yfrgang hans á þeim tíma. Ég var auk
þess farinn að hugsa til heimferðar,
var kominn með konu og bam og við
vorum sammála um að flytja til ís-
lands.
Agnar Kofoed-Hansen var tekinn
við starfi lögreglusfjóra í Reykjavík
og ég skrifaði honum í ársbyrjun
1940 og spurði hvort ég gæti fengið
starf í lögreglunni. Meðan ég beið
eftir svari kom stúlka frá Finnmörk,
Lappi, á búgarðinn í Nittedal. Hún
spáði í bolla fyrir mig og segist sjá
Njörður Snæhólm, fyrrum rannsóknarlögreglumaður, situr nú á friðarstóli en hann fékk að kynnast hörmungum
stríðsins sem hermaður fyrir Norðmenn.
mig í jakka með gylltum hnöppum.
Hún vissi ekki um fyrirætlan mína
að komast f lögregluna, en mér þótti
þetta vita á gott. En ekki löngu síðar
fæ ég bréf frá Agnari þar sem hann
segir mér að koma hið snarasta til
Reykjavíkur. Konan og sonurinn
Harald fóru tii foreldra hennar í
Þráhdheimi og ætluðu að bíða þar
þangað til ég væri búinn að koma
hlutunum fyrir í Reykjavík.
Stutt í lögreglunni
Ég fór heim með Lagarfossi í apríl
1940 og fékk mér herbergi á Ránar-
götunni. Þjóðverjar hemema Dan-
mörk og Noreg um þessar mundir
og síðan hemema Bretar ísland. Ég
var búinn að segja konunni að ef
Noregur drægist inn í stríðið þá færi
ég í norska herinn. En ég byrjaði
æfingar í lögreglunni í Reykjavík
sem fóm meðal annars fram í
íþróttahúsi Jóns Þorsteinssonar.
Stjórnaði Agnar lögreglustjóri þeim
af röggsemi, enda var maðurinn út-
skrifaður foringi úr danska hemum.
Meðfram þessu vann ég í röraverk-
smiðju við að steypa hellur og fleira.
Um mánaðamótin júni - júlí var ég
eitt sinn að sækja sement. Var búinn
að taka á bílinn og er að aka á stað
þegar ég sé mér til furðu flugkennara
minn frá Videröe skammt frá bíln-
um.
Það verða fagnaðarfundir og ég
spyr hvaö hann sé að gera hér. Það
kemur upp úr dúrnum að hann hafði
ráðið sig til Grænlands sem loft-
skeytamann, en nokkur hópur Norð-
manna var þá að störfum þar. Nú
hafði norskt herskip verið sent,eftir
hópnum því að Norðmenn höfðu þá
stofnað flugskóla í Toronto í Kanada
með það fyrir augum að útskrifa
flugmenn til þátttöku í styijöidinni.
Þessi hópur ætlaði þangað vestur.
Ég hafði ekki fyrr heyrt þetta en ég
spurði umsvifalaust hvort ég gæti
ekki komist með. Flugkennarinn
taidi það líklegt. Einungis þyrfti að
skrifa herstjórninni í London og fá
leyfi. Bréfið var sent án tafar og já-
kvætt svar barst í ágúst. Þá voru
Norðmennimir, sem komu frá
Grænlandi, ferðbúnir, en í höfninni
var skip sem átti aö fara til Kanada
eftir þijá daga. Með herkjum tókst
mér að komast með þessu skipi. Agn-
ari þótti viðdvöl mín í lögreglunni
stutt og var fyrsta kastiö heldur
ósáttur við þessa ákvörðun mína. En
við skildum sáttir og ég dreif mig um
borð.
í norska hernum
Þar með var ég kominn í norska
herinn. Ég leiddi hugann ekki sér-
staklega að því hvað framtíðin bæri
í skauti sér. Mér var efst í huga að
geta orðið að einhveiju liði í baráttu
Norðmanna gegn innrásarliði Þjóö-
veija og var aldrei í vafa um að
ákvörðun mín um að ganga í herinn
væri rétt.
Á ýmsu gekk á ferðinni vestur.
Skipið var gamalt og hægfara. Við
lentum í villum við Grænland í
slæmu veðri, misstum lífbátana og
fleira sem tók útbyrðis í veðrinu. En
áfram var haldiö og var stefnt á Syd-
ney á Nýfundnalandi. Þegar þangað
kom var logn og biíða, en skyndilega
rýkur hann upp með aftaka aflands-
roki áður en við vorum komnir að
bryggju. Var þá ekki um annað að
gera en snúa undan, en morguninn
eftir hafði lægt. Þá höfðu þijú skip
strandaö en við sluppum með
skrekkinn.
Flugskóhnn í Toronto var á vegum
norska ríkisins og norski kaupskipa-
flotinn borgaði. Þarna voru bæði
Norðmenn, sem höfðu komist úr
landi eftir hernám Þjóðveija, og
menn sem höfðu þá verið við nám í
Englandi eða Bandaríkjunum. Á
skólanum fór fram þjáífun flugá-
hafna, þaö er flugmanna, sighnga-
fræðinga og flugvirkja. Einnig voru
loftskeytamenn, skyttur og