Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1985, Blaðsíða 6

6
JÓN HELGASON
Skýr. = Skýríngar yfir Fornyrði Lögbókar þeirrar, er Jónsbók
kallast, samdar af Páli lögmanni Vídalín, 1854.
Smæ = Bogi Benediktsson, Sýslumannaæfir.
Vísnakver = Vísnakver Páls lögmanns Vídalíns. Jón Porkelsson sá
um prentun á því, 1897.
Páll Vídalín var við nám í Kaupmannahöfn 1685-8 og hefur þá
kynnzt Arna Magnússyni, sem þar var fyrir. Grunnavíkur-Jón kunni
tvær hispurslausar vísur sem hann segir þeir hafi þá kveðið hvor uppá
annan (Vísnakver bls. 12—13). Bréf sem farið hafa milli þeirra eru
engin varðveitt eldri en frá árinu 1704 (PrivBrevv. 658 o. áfr.), en þá
voru þeir komnir í tölu virðingarmanna og skrifuðust á með
þéringum og hátíðleik, „minn herra“ er ávarp Páls. En varla er líklegt
að þeir hafi haldið þeim tón ef þeir mæltust einir við.
Páll hefur tekið við búi í Víðidglstungu eftir að faðir hans, Jón
Þorláksson, dó 1695. Arið eftir gekk Páll að eiga Þorbjörgu dóttur
Magnúsar Jónssonar digra í Vigur. Magnús (dó 1702) hafði átt mikið
handritasafn, einkum bækur sem hann haíði látið skrifa og jafnvel
skrifað sjálfur (sbr. inngang að Kvæðabók úr Vigur, 1955). Um sum
handrit Páls sem nefnd verða hér á eftir er þess getið að þau hafi verið
frá Vigur.
Það er alkunnugt að þegar 18da öld var nýgengin í garð tók
stjórnin í Kaupmannahöfn rögg á sig og setti nefnd sem átti að gera
tillögur til umbóta um margt sem aflaga þótti fara á Islandi. Nefndin
var skipuð aðeins tveimur mönnum, þeim Arna Magnússyni og Páli
Vídalín. í erindisbréfi þeirra dagsettu 22an maí 1702 (Lovsamling for
Island I, 1853, bls. 584 o. áfr., sbr. Embedsskrivelser bls. 12 o. áfr.)
var þeim m. a. boðið að gera jarðabók um landið allt. Arni brá þá við
og fór til íslands. Hann var kominn á Hofsós 24ða júní, og hefði nú
mátt vænta þess að hann hefði allrafyrst hraðað sér vestur í Víðidal til
að segja samnefndarmanni sínum tíðindin og undirbúa framkvæmdir
þeirra. En Arni kaus heldur að ríða heim að Hólum og heimsækja
fornvin sinn Björn biskup Þorleifsson. Síðan varð hann biskupi
samferða til alþingis, og Pál hitti hann ekki fyrr en við Oxará. Þetta er
ljóst af bréfum Arna til rentukammers (Embedsskrivelser 22 og 321),
þakkarbréfi hans til biskups (PrivBrevv. 578) og Eyrarannál (Annál-
ar 1400-1800 III 414).
Þeir félagar, Arni og Páll, byrjuðu síðsumars 1702 að taka saman