Frjáls verslun - 01.10.1967, Blaðsíða 34

34
FRJÁLS VERZLLJN
LÖG OG RÉTTUR
Víxlar og vanskil
Á aðalfundi Verzlunarráðs flutti Birgir ísl. Gunnars-
son hrl. erindi um „Víxla og vanskil", og vakti erindið
mikla athygli.
Birtist erindið hér smástytt og yfirfarið af höfundi
„Á undanförnum árum hefur
það farið mjög í vöxt í viðskipta-
lífinu, að menn standa ekki við
víxilskuldbindingar sínar, og víxl-
ar fara í vanskil. Virðist svo, sem
virðing sú, sem menn óneitanlega
höfðu fyrir víxlinum og því sér-
staka formi, sem honum fylgir,
hafi farið stöðugt minnkandi. Af-
leiðingar þessa eru að sjálfsögðu
þær, að öryggið í viðskiptalífinu
minnkar, og óneitanlega vex hætt-
an á því, að þetta annars hand-
hæga viðskiptabréf glati smám
saman öllu trausti, ekki ósvipað
því, sem þegar er farið að verða
vart við, að því er notkun ávís-
ana snertir. Það er því vissulega
tímabært, að Verzlunarráð íslands
skuli hafa tekið þetta vandamál
til athugunar og meðferðar og
leitizt við að finna leiðir til úr-
bóta.“
BREYTTUR
HUGSANAHÁTTUR.
,,í lögfræðinni er oft talað um
vixla og tékka í sömu andrá, enda
að mörgu leyti mjög svipaðar
reglur, sem gilda um þessi við-
skiptabréf.
Til gamans og til vitnisburðar
um það, hve hugsunarháttur
manna og afstaða til þessara
skjala hefur breytzt á tiltölulega
skömmum tíma, ætla ég að vitna
í bók, sem prófessor Einar heitinn
Arnórsson ritaði til notkunar við
kennslu í Lagadeild Háskólans, en
í bók þessari er m. a. fjallað um
þær sérstöku réttarfarsreglur, sem
gilda um víxil- og tékkamál. I bók-
inni segir m. a. um tékkamál:
„Þessi mál eru afarfátíð, ef ekki
dæmalaus hér á iandi, því að
sjaldgæft er það, að menn gefi út
tékka, án þess að inneign sé fyrir
í þeim banka eða sparisjóði, sem
tékki er gefinn út á. Og hver
sæmilegur maður greiðir tékkann,
ef honum hefur orðið það á að
gefa út tékka, enda þótt hann
eigi ekki inni hjá banka eða spari-
sjóði fjárhæð tékkans.“
UPPHAF VÍXLA.
„En víkjum nú að víxlinum aft-
ur. Víxla er fyrst getið í rétti
verzlunarborganna í Norður-Ítalíu
á miðöldum, og voru þeir þá not-
aðir í viðskiptum á milli landa.
Reglurnar um víxla höfðu þá þeg-
ar náð svo miklum þroska, að lík-
legt hefur verið talið, að þeir séu
miklu eldri og að jafnvel megi
rekja slóð þeirra aftur til Fom-
Grikkja, en vitað er allavega, að
þeir notuðu framseljanleg greiðslu-
bréf í viðskiptum sínum. Það er
víst, að reglurnar um víxla geta
eigi hafa skapazt, fyrr en við-
skiptalífið hafði náð nokkuð mikl-
um þroska. Viðskipti voru stað-
bundin í fyrstu, þannig að hönd
seldi hendi, en um lánsviðskipti
eða viðskipti milli fjarstaddra
manna var ekki að ræða. Til þess
var réttaröryggið of litið. Þegar
svo var komið, að viðskipti voru
farin að eiga sér stað milli fjar-
staddra manna, þannig að flytja
þurfti fjárgreiðslur á milli, eink-
um milli manna, sem voru hver í
sínu landi, þá reyndist það ýmsum
vandkvæðum bundið. Flutningur
peninga var áhættusamur ogkostn-
aðarsamur. Myntir voru mjög
margvíslegar og örðugleikum
bundið fyrir greiðandann að afla
sér erlendrar myntar til greiðslu
Birgir ísl. Gunnarsson
hæstaréttarlögmaður.
og fyrir kröfuhafann að taka við
erlendri mynt. I verzlunarborgun-
um í Norður-ftalíu varð það að
sérstakri viðskiptagrein að hafa
með höndum miðlun með slíkar
fjárgreiðslur, en starfsemi þessara
miðlara varð upphafið að banka-
starfsemi síðari alda. Kaupmaður,
sem greiða þurfti skuld á öðrum
stað og í annarri mynt en þeirri,
sem gilti á heimili hans, sneri sér
til miðlara, greiddi honum fjár-
hæðina í innlendri mynt, en fékk
í staðinn víxil fyrir tilsvarandi
upphæð í hinni erlendu mynt.
Víxilinn sendi hann svo til skuld-
areiganda og var fjárhæðin greidd
á greiðslustaðnum af útibúi miðl-
arans eða af öðrum miðlurum,
sem stóðu í viðskiptasambandi við
miðlarann, sem gefið hafði víxil-
inn út. Víxillinn var í fyrstu í
skuldabréfsformi. Útgefandinn |
skuldbatt sig til að greiða fjárhæð-
ina. Seinna tóku menn svo upp
ávísunarformið, og á grundvelli
þess hafa skapazt þær reglur, sem
smátt og smátt hafa gert víxilinn
að einu þýðingarmesta viðskipta-
bréfinu.
Víxillinn var þannig upphaf-
lega greiðsluskjal. Ef greiðandinn
leysti hann til sín, var tilgangin-
um með útgáfu hans náð, þ. e. a. s.
greiðslan, sem víxillinn átti að
koma fram, hafði þá átt sér stað.
Útgefandi víxilsins bar einn á-
byrgð á greiðslu hans.