Frjáls verslun - 01.10.1967, Page 39

FRJÁLS VERZLUN
39
vera veðskuldabréf, en þó geta
verið í því ákvæði um veð í hin-
um selda hlut. Og' í slík bréf er
auðvelt að setja ákvæði, sem ekki
verði véfengd, þess efnis, að allt
bréfiðfalli í gjalddaga, ef greiðslu-
fall verði á einni greiðslu. Þetta
er sem sagt miklu handhægara
greiðsluform. Það getur haft alla
kosti víxilsins og auk þess aðra
kosti, sem víxilformið hefur ekki,
þegar um afborgunarkjör er að
ræða. Eins og málum er háttað í
dag, er vafasamt, að bankar kaupi
slík skuldabréf, en í rauninni ætti
ekkert að vera því til fyrirstöðu,
ef þeir á annað borð kaupa víxl-
ana, því að seljandi gæti gagnvart
viðkomandi banka tekið á sig
sjálfsskuldarábyrgð, á sama hátt
og hann gerist ábyrgðarmaður,
þegar hann gerist útgefandi og
framseljandi víxils. Ég skýt þessu
hér fram til athugunar og um-
hugsunar, en ég er sannfærður
um, að ef þetta form yrði tekið
upp i afborgunarviðskiptum í
stað víxlanna, myndi unnt að
fækka víxlum um mörg þúsund á
ári hverju — og það víxlum, sem
maður verður var við, að mjög
gjarnan fari í vanskil.
LÖG UM
LAUSAFJÁRKAUP.
Annars held ég það mjög nauð-
synlegt, að setja hér á landi lög
um lausafjárkaup með afborgun-
arkjörum. Þessi tegund viðskipta
hefur farið svo mjög í vöxt á und-
anförnum árum og er ekki nema
gott eitt um það að segja, því að
þessi samningskjör hafa greitt fyr-
ir viðskiptum og stuðlað að því,
að menn eignuðust lausafjármuni,
sem þeir ella hefðu orðið að vera
án. Við slík afborgunarkaup reyn-
ir á ýmis atriði, sem ekki koma
til, þegar um venjuleg lausafjár-
kaup er að ræða og réttaróvissan
um mörg atriði slíkra viðskipta
er svo mikil að verulegur bagi er
að. í nágrannalöndum okkar hafa
fyrir löngu verið sett lög um sölu
lausafjár með afborgunarkjörum,
— þannig að reikna má með, að
þau hafi náð nokkrum þroska þar.
Við ættum því í stórum drátt-
um að geta sniðið okkar lög eftir
þeirra, eins og við höfum gert á
mörgum öðrum sviðum fjármuna-
réttarins.
VERZLUNARLEYFIS-
VEITINGAR.
Eitt er það atriði, sem ég tel, að
mjög gæti stuðlað að meiri festu
og öryggi í viðskiptalífinu og þá
um leið fækkað vanskilum á víxl-
um, en það er, að betra eftirlit sé
haft með verzlunarleyfisveiting-
um en nú er gert. Um verzlunar-
atvinnu er til allmikill lagabálk-
ur frá árinu 1925, sem er aðmörgu
leyti ágætur og í fullu gildi, ef
lagaframkvæmdin væri örugg og
ströng, en það tíðkast án efa oft,
að menn, sem engin leyfi hafa,
stundi verzlunarrekstur. Þá er
eftirlit með þeim, sem leyfin hafa
af mjög skornum skammti, þann-
ig að vitað er t. d., að menn, sem
úrskurðaðir hafa verið gjaldþrota,
halda áfram verzlunarrekstri —
eða taka til við hann á ný eftir
stutta stund, án þess að hafa gert
upp sínar skuldir. Gefur þá auga
leið, hvaða tryggingu viðskipta-
menn þessara aðila hafa, ef um
vanskil af þeirra hálfu er að ræða.
FRJÁLS
SAMTÖK.
Ég verð að vísu að játa, að ég
hef enga tröllatrú á opinberri for-
sjá, hvorki í þessum efnum né
öðrum. Eigin aðgæzla þeirra, sem
skipta við vanskilamenn, er að
sjálfsögðu giftudrýgsta leiðin. En
hérna geta einmitt frjáls samtök
þeirra, sem við viðskipti fást,
komið til hjálpar, t. d. samtök
eins og Verzlunarráð íslands. í
þeim efnum lízt mér vel á þá hug-
mynd, sem fram kemur í greinar-
gerð og áliti starfsnefndar um
víxlamál um aukna upplýsinga-
starfsemi, t. d. að handhæg skrá
sé til yfir samþykkjendur af-
sagðra víxla og víxilskuldara
þeirra víxla, sem dómur hefur
fallið á. Nauðsynlegt er, að menn
gætu með mjög skjótum hætti
fengið upplýsingar úr þessari skrá,
t. d. í gegnum síma, þannig að
þeir geti áttað sig á, hvort óhætt
sé að eiga víxlaviðskipti við við-
komandi aðila. Sannleikurinn er
sá, að maður undrar sig oft á því
í lögmannsstarfi að fá til inn-
heimtu hvað eftir annað, ár eftir
ár, víxla á sömu aðilana, sem á
hvíla ógreiddir dómar í tugatali,
og það frá traustum fvrirtækjum,
sem ættu að kunna fótum sínum
forráð. Ástæðan fyrir þessu er
vafalaust sú, að engar upplýsingar
liggja fyrir á einum stað, um skil-
vísi manna í þessum efnum, þann-
ig að slík spjaldskrá myndi bæta
mjög úr. Þá er það enn fremur
spurning, hvort ekki eigi að dreifa
í dreifibréfi til þeirra, sem það
vilja kaupa, skrá yfir samþykkj-
endur afsagðra víxla. Engin vafi
er á því, að það yrði mikið að-
hald fyrir menn, a. m. k. er mörg-
um illa við að fá dóma birta í
Kaupsýslutíðindum. Það sýnir á-
sóknin í það, að fá að ljúka víxil-
málum með dómsátt. Sama myndi
væntanlega gilda, ef menn ættu
von á því, að fá nafn sitt birt í
hliðstæðu blaði, ef þeir létu af-
segja á sig víxla.“
Heimildir:
Ólafur Lárusson: Víxlar og
tékkar, Rvík 1957.
Einar Arnórsson: Afbrigðileg
meðferð einkamála, Rvík 1942.
Einar Arnórsson: Aðfarar-
gjörðir, Rvik 1947.
Skýrsla dómsmálaráðherra um
athugun á meðferð dómsmála
og dómaskipan, Alþingistíðindi
1966.
Lagasafn, Rvik 1965.