Frjáls verslun - 01.11.1997, Qupperneq 74

Mrozek; Lars Norén hefur að-
eins fengið inni með eitt verk.
Ekki verður heldur komist
hjá að kvarta undan misráðnu
leikstjóravali. Ég hef þegar
nelht Guðjón Pedersen, sem
hefur fengið fleiri og betri
tækifæri en aðrir ungir leik-
stjórar undanfarin ár, og
Villiöndina, jólaleikrit leik-
hússins í fyrra, þar sem leik-
hússtjórinn greip til þess þjóð-
ráðs að fá landskunna
skemmtikrafta til að túlka Ib-
sen. Auðvitað fór gamli maður-
inn sjálfur forgörðum í aðför-
unum, en hver sýtir það?
Ahorfendur mættu á svæðið
fram eftir vetri og sumir
skemmtu sér, að sögn, hið
besta yfir öllu saman.
Að öðru leyti var fátt um
fína drætti í Þjóðleikhúsinu eft-
ir síðustu áramót. Aðaltromp
vorsins var Köttur á heitu
blikkþaki Tenessee Williams,
þar sem Erlingur Gíslason sást í fyrsta skipti í langan tíma í
verðugu hlutverki. En sviðsetning Hallmars Sigurðssonar var
bragðlaus og átakasnauð, og batnaði ekki við tónaspilið, sem var
makað ofan i sýninguna, eins og leikendur væru ófærir um að
hrifa hug og hjörtu áhorfenda í krafti listar sinnar.
Að loknu misheppnuðu leikári var kammer-útgáfa af Fiðlaran-
um á þakinu sjálfsagt það skásta sem leikhúsið gat boðið upp á í
efdrrétt, og hann hefur farið svo vel ofan í landslýð, að hann er
orðinn einn af aðalréttum þessa leikárs.
Bjargvætturinn firá Iitháen og íslenskur
„stórleikstjóri"
Erlendir gestaleikir hafa verið sorglega sjaldgæfir á íslensku
sviði undangengin ár. Ekki þarf þó að hafa um það mörg orð,
hversu mikilsverðar slíkar heimsóknir eru fyrir jafn einangrað
leikhúslíf og okkar. Það var því með talsverðri eftirvæntingu, að
maður fór að sjá geslaleik Þjóðleikhússins í Vilníus með Grímu-
dansleik rússneska 19. aldar-skáldsins Lermontovs undir stjórn
hins margfræga Rimas Tuminas, sem þjóðleikhússtjóri hefur
kjörið til að heíja íslenskt leikhús í nýtt og æðra veldi.
Það er fljótsagt, að þetta var afar vel unnið sjónarspil með
sterkum andstæðum hlýrra og kaldra lita. Leikarar voru einnig
ágætir, þó tæpast í neinum meistaraflokki, og leikmátinn ekki
ósvipaður því sem fyrr hefur sést frá hendi Tuminas; leiknum
fremur beint út til salarins en inn á við til mótleikenda, og mikið
um stílfærðar hópsýningar við tónlist. Auðvitað bætti Tuminas
ýmsu við frá eigin brjósti, m.a. kómískum þjóni sem látinn var
velta táknrænum snjóbolta fram og aftur um sviðið. Uppátektar-
semin var þó hófstilltari en ýmis fyrri tilþrif hans í Þjóðleikhús-
inu. Anægjulegt var að sjá, hversu Þjóðleikhúsið á góða snjó-vél.
Það er altalað meðal íslensks leikhúsfólks, að Tuminas sé,
............................•
þrátt fyrir tiðar heimsóknir
sínar hingað, alls ekki sáttur
við þann knappa tíma sem
honum er hér skammtaður.
Hann er mun betra vanur frá
Litháen, þar sem leikhús-sov-
étið leyfði mönnum að æfa
sýningar lengur og betur en
tíðkast vestanmegin í álfunni
(segi menn svo það hafi verið
alvont!). Verk Tuminas hér,
segja sumir, hafa því fremur
verið eins og hálfköruð drög
en fullunnin verk. Af þessum
sökum var forvitnilegt að sjá
eitthvert verk frá hans hendi,
unnið við aðstæður, sem hon-
um eru eðlilegar.
Leikrit Lermontovs, Mask-
arad, er þekktasta leikverk
þessa rússneska rómantíkers
sem lifir í krafti ljóða sinna og
sagnagerðar. Þetta er svona
lókal klassík, sem sjaldan eða
aldrei er leikin utan Rússlands
og nánasta áhrifasvæðis. Ætli
það séu ekki einmitt veikburða skáldverk af þessu tagi - verk sem
eru slík börn síns tíma, að óhugsandi væri að flytja þau í einhvers
konar raunsæisformi - sem henta leikstjórum eins og Tuminas
best? Þarna rekur hann sig ekki á neina fastmótaða listræna hug-
mynda- og aðferðafræði, sem taka verður tíllit tíl, eins og hjá
Moliére og Tsjekhov, heldur getur gefið hugarflugi sínu lausan
taum. Það, sem hann býr til á sviðinu með hjálp leikara og annars
starfsliðs, er fagurt ásýndar, ekkert sem leikhúsið þarf að
skammast sín fyrir, en það kveikir enga elda í sálinni og gleymist
fljótt.
Eitt af mestu vandamálum nútímaleikhússins eru leikstjórar,
sem skilja ekki - eða vilja ekki skilja - að textinn og lögmál hans
setja þeim ákveðin takmörk. Ekki treystí ég mér til að skipa Tum-
inas í þann ílokk, þó að hann færi vissulega yfir strikið í Don Juan.
Það er hins vegar ljóst, að Islendingurinn Guðjón Pedersen telur
sig eiga í fullu tré við hvaða höfund sem er og keppist þessi miss-
erin við að „betrumbæta" hvert stórskáldið á fætur öðru, laga verk
þeirra eftir margvíslegum hugdettum sínum og krydda þau með
sínum sérstæða „húmor“. Sýning hans á Sem yður þóknast í Þjóð-
leikhúsinu í fyrravor var ein af þessum þrautastundum í leikhús-
inu, sem maður vildi helst gleyma sem fyrst, en Guðjón er eftirlæti
leikhússtjóra sem treysta honum til allra góðra verka. Jafnvel
skólastjóri Leiklistarskólans telur hann færan um að veita útskrift-
arnemendum leiðsögn í Nemendaleikhúsinu.
Guðjón Pedersen skeytir því engu, að hvert skáldverk - hvert
skáld og hver tími - býr yfir ákveðnum sérleik, sem leikstjórinn
verður að virða, vilji hann á annað borð koma fram sem marktæk-
ur túlkandi skáldskaparins. Ætli hann sér að búa til úr leikritinu
eitthvað allt annað en það sem höfundur sá fyrir sér, ber honum
að leggja spilin á borðið og skýra fyrir áhorfendum, hvað honum
gengur tíl, þó ekki væri nema með yfirlýsingu í leikskrá og rétt-
Tilkomumikil snjókoma í Þjóðleikhúsinu: Úrgestaleik
Þjóðleikhússins í Vilníus.
Úttekt Jóns Viðars á leikhúsárinu 1997
74