Frjáls verslun - 01.05.1999, Blaðsíða 56

FJARMAL
°g heldUr á hlutobréfi t
SU, OÖh skatt°yfirvöld láti affyrirhueuö' F°!Jalasta laus»™ er
mínum dómi nánast útilokað að
skattleggja með skynsamlegum
hætti öll þau hlunnindi sem þannig
viðgangast.
En ef hlutabréfakaup starfs-
manna Búnaðarbankans og
Landsbankans eru skattskyld, þá
hljóta hlutabréfakaup þau sem Is-
landsbanki hf. hefúr nú boðið
starfsmönnum sínum að vera
það einnig, þó að formið sé ann-
að. Nýlega kom fram að Islands-
banki hygðist bjóða starfsmönn-
um hlutabréf á markaðsverði en
þó þannig að þeir gætu fengið
lán til kaupanna á niðurgreidd-
um vöxtum. Eg leyfi mér að draga
í efa að þessi formmunur dugi til þess að
skattayfirvöld sjái engar tekjur í þessi
formi. Það er að vísu svo, að engin ákvæði
um núvirðisfærslu greiðsluskuldbindinga
er að finna í lögunum og er það raunar
miður. Minnt skal á í þessu sambandi, að
einmitt sú hola í skattalögunum virðist
hafa verið notuð forðum daga þegar starfs-
menn Flugleiða hf. fengu að kaupa hluta-
bréf af íyrirtækinu á afar sérkennilegum
kjörum. Þau voru þessi, ef minnið brestur
mig ekki: Útborgun nam 20% en eftirstöðv-
ar greiddar óverðtryggðar og vaxtalausar
á sjö árum. Sá sem nýtti sér kaupin fékk
hærri skattafslátt á kaupárinu er nam út-
borgun hlutabréfakaupanna. Þetta létu
skattyfirvöld átölulaust, enda kannski
erfitt um vik, því það var ijármálaráðherr-
ann sjálfur sem stóð fyrir viðskiptum með
hlutabréfin með þessum eindæmum, en
undanfari sölunnar til starfsmanna var að
Flugleiðir hf. keyptu bréfin af ríkissjóði
með þessum kjörum.
Embættismenn skattakerfisins segja
gjarnan, að þeir verði að vinna eftir skatta-
lögunum og engu öðru. Að sjálfsögðu hvet
ég ekki til annars, en hitt hlýtur að vera
æskilegt að ágallar á lögum séu lagaðir og
það er í raun einkum hlutverk embættís-
manna að laga þá ágalla. Að því er varðar
hlutabréfakaupin, þá tel ég skynsamlegast
að fara eftír þeim reglum sem gilda t.d. um
slík kaup í Bandaríkjunum. Reglan þar er
sú, að kaupi starfsmaður á hagfelldum
kjörum hlutabréf í fyrirtæki sem hann
starfar hjá, þá verða engar skattskyldar
tekjur til fyrr en við sölu bréfanna; hér er
sem sé litíð til greiðslusjónarmiða, þ.e.
tekjur verða skattskyldar þegar seljandinn
á söluandvirði laust tíl að greiða skatta.
Mismun á upphaflegu kaupverði og sölu-
verði er hins vegar skipt í tvo hluta, annars
vegar launatekjur og hins
vegar ijármagnstekjur. Dæmi: maður
kaupir hlutabréf á 5 þús. dollara þegar
markaðsverðið er 7 þús. dollarar. Selji
maðurinn bréfin nokkrum árum seinna
fyrir 11 þús. dollara, verður mismunur upp-
haflegs kaupverðs og söluverðs skatt-
skyldur, þ.e. 6 þús. dollarar. Þeim hagnaði
er hins vega skipt i tvo hluta, þ.e. launatekj-
ur 2 þús. dollarar og ijármagnstekjur 4 þús.
dollarar. Þetta skiptír máli því skatthlutföll
er ekki hin sömu í þessum tveimur tekju-
flokkum, en það sama gildir hér; tekju-
skattur á laun er um 40% en tekjuskattur á
ijármagnstekjur er 10%.
Þetta fyrirbrigði, að fyrirtæki bjóði
starfsmönnum sínum hlutabréf á hag-
Ég tei skynsamlegast að tara eftir
þeim reglum sem gilda um hluta-
bréfakaup starfsmanna í Banda-
ríkjunum. Reglan þar er sú að kaupi
starfsmaður á hagfelldum kjörum
hlutabréf í fyrirtæki sem hann starfar
hjá þá verða engar skattskyldar
tekjur fyrr en við sölu bréfanna, þ.e.
tekjur verða skattskyldar þegar
seljandinn á söluandvirði laust til að
greiða skattana.
Farsælasta lausnin á þessu
skattamáli er sú að skattayfirvöld
láti af fyrirhuguðum áformum sínum
um skattlagningu hlutabréfakaupa
starfsmanna bankanna. Það væri
lausn sem sýndi að
sanngirnissjónarmið réðu ferð hjá
skattayfirvöldum fremur en
álagningargleði!
felldu verði, er nýtt hér á landi
en hefur tíðkast um árabil er-
lendis. í umræðunni þar hafa
menn velt vöngum yfir því,
hvort ekki fari vel á þvi hjá
þeim fyrirtækjum sem bjóða
slík kjör á hlutabréfum að færa
hlutabréfaútgáfuna á markaðs-
verði en mynda mótreikning
sem kostnað af sölunni. Kostn-
aðinum skyldi síðan dreift á
nokkur ár, enda felast í honum
réttíndi til þess að fá að njóta
starfskrafa starfsmanna til nokk-
urra ára. Það er raunar gjarnan
sett sem skilyrði fyrir hlutabréfa-
kaupum að starfsmaðurinn hafi
unnið hjá fyrirtækinu um nokkurt
skeið og líklegt þykir, að hann muni gera
það áfram, enda er hann nú orðinn hlut-
hafi. Þetta viðhorf styður einnig að rökrétt
sé að starfsmaðurinn fái a.m.k. að dreifa
hinum ímyndaða ávinningi; endanleg tíl-
laga um færslu þessa var þó sú að kostnað-
urinn gengi tíl lækkunar á hlutafé, þ.e. eng-
inn kostnaður skyldi færður en sú lausn
sfyður einnig að tekjur séu ekki færðar
fyrr en við innlausn hjá hluthafanum.
Álagningargleði Að lokum má nefna enn
eitt mikilvægt atriði til stuðnings því
hversu fráleitt er að skattleggja ávinning af
hagfelldum hlutabréfakaupum þegar þau
eru gerð. Hinn reiknaði ágóði af hluta-
bréfakaupum er mismunur á kaupverði og
áætluðu markaðsverði þegar bréfin voru
keypt. Það er alkunna að markaðsverð
hlutabréfa sveiflast til og einn kaupandi
hlutabréfa gætí þurft að una því að selja
bréfin undir upphaflegu kaupverði. Geri
hann það selur hann hlutabréfin með tapi
þrátt fyrir hin meintu hagfelldu innkaup.
Getur verið sanngjarnt að hann þurfi að
greiða skatt af tekjum sem hann innleysti
aldrei, raunar þvert á mótí tapaði hann á
hlutabréfaviðskiptunum? Hann getur að
vísu dregið tap frá innleystum ágóða af
öðrum hlutabréfum, en sá sem ekki stend-
ur þannig á fyrir fær skattinn ekki endur-
greiddan og engin sanngirni er í því.
Farsælasta lausnin á þessu máli er að
mínum dómi sú að skattyfirvöld látí af fyr-
irhuguðum skattlagningaráformum en
beití sér þess í stað fyrir breytíngu á lögun-
um í þá veru sem hér hefur verið gerð
grein fyrir. Það væri lausn sem sýndi að
sanngirnissjónarmið réðu ferð hjá skatta-
yfirvöldum fremur en álagningargleði. SO
56