Frjáls verslun - 01.05.1999, Blaðsíða 72

ReksturATVR hefur áseinni árum fœrsta meira íþá átt að gera samstarfssamninga við einka-
aðila um söluna, einkanlega í fámennari byggðarlögum. Þetta er í raun ekkert annað en hálft
skreftil einkavœðingar og viðurkenning á henni.
Höfuðstöðvar ATVR við Stuðlaháls 2 í Reykjavík. Effyrirtækið yrði leyst uþp og eignir þess seld-
arfengi ríkissjóður drjúga uþphœð. EigiðféÁTVR ersamkvœmt ársreikningi um 1,5 milljarð-
ar og fórnarkostnaður þess fjár er 103 milljónir á ári miðað við 7% ávöxtunarkröfu. Athygli
vekur að ATVR er með um 1 milljarð bundinn á bankareikningum og í víxlum.
Aftur til fyrri tíma?
Hér skapast þverstæða við tilvist ÁTVR því ef útsölustaðirnir fara í öllu að
líkjast venjulegum verslunum er ástæðulaust fyrir stjórnvöld að reka þá.
Annað hvort verður að snúa aftur til þeirra tíma þegar lögleg áfengisviðskipti
voru verulega erfið og tímafrek eða stíga skrefið til fulls og draga fjármuni
ríkisins út úr þessum verslunarrekstri.
Vöruverð myndi lækka
Niðurstaðan er því sú að ef áfengissala yrði færð til venjulegra verslana
myndi framleiðni fjármagns og vinnuafls í verslunarrekstri aukast verulega.
Verslunarkostnaður yrði borinn uppi af fleiri vörum og meiri veltu og kostn-
aðarhlutfall vegna hverrar seldrar einingar hlyti því að lækka.
Skatta frekar en hindranir Hindranir
eða tafir við áfengiskaup leggja kostnað á
kaupandann með sama hætti og skattar. Sá
sem vill nálgast áfengi með löglegum hætti
þarf að leggja á sig sérstaka ferð á ákveð-
inn stað, standa í biðröð og svo framvegis.
Aukin fyrirhöfn verður til þess að einhverj-
ir neytendur telja það ekki þess virði að
kaupa áfengi og heildarneysla minnkar.
Öfugt við sérstök gjöld leggst fyrirhöfnin
jafnt á alla án tillits til efnahags, en með
þessu móti er tíma og fjármunum fólks
sóað til einskis. Sameiginlegur sjóður
landsmanna nýtur afraksturs af áfengis-
gjöldum, en þegar fyrirhöfh og kostnaður
eru lögð á neytendur að óþörfu þá hagnast
enginn. Ef gjöld hafa sömu áhrif, því þá
ekki að velja þá leið sem er hagkvæmari?
Besta lausnin ætti því að vera sú að meta
tilbúnu fyrirhöfnina til verðs, hækka skatta
sem því nemur og ná sama fælingarmætti,
en á sama tima myndi ríkissjóður hagnast
vegna aukinnar skattheimtu. Með þeim
hætti myndi velferð aukast í landinu því sú
orka eða tími sem áður var til einskis rynni
nú tíl sameiginlegra þarfa.
Einkasalan er dýr Áfengisrekstur ríkis-
ins leggur hins vegar kostnað á þjóðina og
umtalsverðir íjármunir mundu sparast ef
einkaaðilar tæku við sölunni. Ríkisrekstri
fylgir alltaf einhver óhagkvæmni vegna
þess að áþreifanlega eigendur skortir sem
hafa hvata tíl þess að lágmarka kostnað,
veita góða þjónustu og koma með nýjung-
ar vegna persónulegrar gróðavonar. Það
ættí í raun að vera óþarfi að fjölyrða um
þetta en láta nægja að benda á þá stað-
reynd að ríkið sér alla jafna ekki um versl-
unarrekstur af þessum ástæðum. Rekstur
ATVR hefur á seinni árum færst meir í þá
átt að gera samstarfssamninga við einka-
aðila um söluna, einkanlega í fámennari
byggðalögum. Þetta er í raun ekkert annað
en hálft skref til einkavæðingar og viður-
kennir þessa staðreynd.
I öðru lagi fylgir þó nokkur kostnaður
því að reka sérstakt dreifikerfi fyrir einn
vöruflokk um landið allt. Flestar matvöru-
verslanir landsins gætu selt áfengi án veru-
legra Ijárfestínga í húsnæði og án þess að
bæta við sig starfsfólki þótt auðvitað séu
álagspunktar hjá báðum tegundum versl-
unar þeir sömu. Niðurstaðan er því sú að ef
áfengissala yrði færð tíl venjulegra versl-
ana, myndi framleiðni Ijármagns og vinnu-
afls í verslunarrekstri aukast verulega.
Verslunarkostnaður yrði borinn uppi af
fleiri vörum og meiri veltu og kostnaðar-
72