Morgunblaðið - 26.01.2001, Page 32

32 FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
LYFT UNDIR LEIKHÓPANA
GRUNNSKÓLINN OG
EINSTAKLINGURINN
Margt bendir til að framundanséu nýir tímar í skólamálumá Íslandi, þar sem einstak-
lingurinn fái í auknum mæli að njóta
sín í náminu.
Á undanförnum áratugum höfum
við séð mörg dæmi um að sá jöfnuður
sem átti að felast í því að hætta að
raða í bekki eftir getu hefur ekki skil-
að árangri. Nemendur hafa meira og
minna fengið sömu viðfangsefni að
glíma við, óháð getu og áhuga. Nem-
endur, sem ekki hafa náð meðal-
árangri í námi, hafa reyndar fengið
sérkennslu en minna hefur verið um
úrræði fyrir þá, sem staðið hafa sig
vel. Síðarnefndu börnin hefur skort
verkefni við sitt hæfi og afleiðingin
oft orðið deyfð og skólaleiði.
Ný viðhorf virðast nú vera uppi í
þessum efnum meðal kennara og
fræðsluyfirvalda. Fyrr í mánuðinum
greindi Gerður G. Óskarsdóttir,
fræðslustjóri í Reykjavík, frá því í
viðtali við Morgunblaðið að fræðslu-
yfirvöld í borginni sæju fyrir sér að
kennsla yrði minna miðuð við bekki
en í auknum mæli við einstaklinga.
Horft yrði á þarfir hvers nemanda um
sig og reynt að laga námsferlið að
þeim. Nemendur ynnu meira upp á
eigin spýtur og gerðu áætlun um
námið í samvinnu við kennara og for-
eldra. Með þessu væri verið að við-
urkenna að nemendur lærðu á mis-
munandi hátt.
Fyrir skömmu birtist í Morgun-
blaðinu viðtal við Erlu Kristjánsdótt-
ur, lektor við Kennaraháskólann, þar
sem hún segir frá því að meðal kenn-
ara njóti sú kenning aukinna vin-
sælda að einstaklingar búi yfir mis-
munandi flokkum greindar og að
menntun eigi að veita tækifæri til að
þroska þá alla og e.t.v. að velja ein-
hverja og leggja rækt við þá sérstak-
lega. Erla telur að notkun fjölgreind-
arkenningarinnar henti sérstaklega
vel í grunnskóla en jafnframt geti hún
unnið gegn námsleiða nemenda og
þar með brottfalli í framhaldsskólum.
Athygli vekur að Erla bendir á að
vestrænt skólakerfi hafi til þessa
einkum lagt áherzlu á tiltekna flokka
greindar, þ.e. málgreind og rök-
greind, en m.a. vegna aukinnar
áherzlu á þjónustu og viðskipti sé
samskiptagreind og sjálfsþekkingar-
greind að verða það sem atvinnulífið
sækist mest eftir, ásamt rök- og
stærðfræðigreind vegna tækninnar.
Það er ánægjulegt ef meira verður
úr þessum hugmyndum og kennarar
taka aðferðir af þessu tagi upp í rík-
ara mæli. M.a. má ætla að slíkt dragi
úr þeim vandamálum, sem menn hafa
komið auga á undanfarna áratugi, að
skólinn henti drengjum og stúlkum
misvel vegna þess að kynin búi yfir
ólíkum eiginleikum, sem vissulega má
að einhverju marki færa yfir á kenn-
ingar um mismunandi flokka greind-
ar.
Áðurnefndar kennsluaðferðir gera
eflaust meiri kröfur til kennara. Hins
vegar má binda vonir við að aukinn
sveigjanleiki samfara nýjum kjara-
samningum gefi kost á að laga kenn-
arastarfið að nýjum starfsháttum.
Aukinheldur verða foreldrar senni-
lega að átta sig á því að einstaklings-
bundin nálgun í kennslu, þar sem ein-
stökum nemendum er veitt meira
frjálsræði í námi sínu, leggur jafn-
framt þá ábyrgð á herðar foreldra að
styðja og styrkja börn sín í náminu.
Aðalatriðið er að það er jákvætt að
hver og einn fái notið sín sem einstak-
lingur og þroskað þá hæfileika, sem
honum eru bezt gefnir. Við eigum að
segja endanlega skilið við tilraunir til
að steypa fólk í sama mót í skólanum.
Aukin gróska hefur færst í starf-semi sjálfstæðu leikópanna svo-
kölluðu undanfarin ár. Öflugir hópar
hafa komið fram á sviðið og haldið úti
miklu og metnaðarfullu starfi um
nokkurt skeið. Áhorfendur hafa tekið
þessum fjörkipp í leiklistarlífinu vel
sem er einn af mælikvörðunum á að
hóparnir hafa verið að gera góða hluti.
En þrátt fyrir ágæta aðsókn hafa
þessir hópar fengið að reyna það sem
lengi hefur verið vitað að það er afar
erfitt ef ekki ógerlegt að reka metn-
aðarfullt leikhús án nokkurra opin-
berra styrkja.
Um tilhögun og umfang slíkra
styrkja hefur verið rætt allnokkuð á
undanförnum misserum. Þeir hafa og
aukist jafnt og þétt. Sú breyting á
stuðningi borgarinnar við sjálfstæða
leikhópa sem nú hefur verið samþykkt
er hins vegar ánægjuleg viðurkenning
á mikilvægi þess starfs sem hóparnir
hafa verið að vinna fyrir leiklistarlífið
í borginni.
Borgarráð hefur samþykkt að fela
menningarmálastjóra í samvinnu við
menningarmálanefnd að vinna að
tveimur til þremur starfssamningum
við sjálfstæð leikhús eða sviðslista-
hópa í borginni til þriggja ára. Til
samninganna verður varið sex millj-
ónum króna árið 2001, tólf milljónum
árið 2002 og fimmtán árið 2003. Fram-
lag borgarinnar til sjálfstæðu leikhóp-
anna hefur verið á bilinu 5,6 til sex
milljónir króna en gert er ráð fyrir að
það verði tuttugu milljónir árið 2003,
fimmtán milljónir fari í samstarfs-
samninga og fimm í einstök verkefni
eins og verið hefur.
Nú er einnig til umfjöllunar í
menntamálaráðuneytinu tillaga
Bandalags íslenskra listamanna að
stefnumörkun varðandi sjálfstæð leik-
hús og sviðslistahópa. Þar er meðal
annars hvatt til þess að fjárveitingar
úr ríkissjóði vegna þessa málaflokks
verði auknar í áföngum á næstu árum
úr 25 milljónum króna í 85 milljónir.
Það er mikilvægt að hið opinbera
bregðist við jákvæðum straumum í
menningarlífinu og hlúi að vaxtar-
sprotum. Þróun eins og sú sem við
höfum orðið vitni að í íslensku leiklist-
arlífi á undanförnum árum lýsir miklu
frumkvæði og krafti þeirra einstak-
linga sem staðið hafa á bak við hana.
Allir eru og sammála um að hún hefur
auðgað íslenskt leiklistarlíf. Það er því
full ástæða til þess að fylgja þessari
þróun eftir og auðvitað er best að gera
það meðan vindurinn er enn í seglun-
um.
Aflamark útgerðarmanna í Vest-mannaeyjum fyrir yfirstand-andi fiskveiðiár er rúmlega24.600 þorskígildistonn eða um
7,4% heildarhlutdeildar. Auk þess eru
Eyjamenn með um 23.000 lestir af síld,
sem samsvarar um 21% heildarhlutdeild-
ar, og hlutdeild í loðnu er 24%. Árið 1999
var landað um 24.000 tonnum af botnfiski í
Eyjum og fór nánast þriðjungur í land-
frystingu, annað eins í söltun og þriðjung-
ur í sjófrystingu.
Auka beri ábyrgð kvótahafa
Magnús Kristinsson, formaður Útvegs-
bændafélags Vestmannaeyja og fram-
kvæmdastjóri Bergs-Hugins ehf., segir
ekki rétt að Eyjamenn landi stórum hluta
kvóta síns annars staðar. „Úthlutuðu afla-
marki til Vestmannaeyinga í öllum fisk-
tegundum virðist að mestu leyti vera land-
að í tonnatali í Vestmannaeyjum,“ segir
hann. „Þótt eitthvað fari frá okkur koma
aðrir og landa í staðinn.“
Verkafólk í Eyjum hefur gagnrýnt leigu
á kvóta úr byggðarlaginu og að sögn
Magnúsar hafa nokkrir útgerðarmenn í
Vestmannaeyjum gert athugasemdir við
það að veiðiskylda hvers skips skuli aðeins
vera 50% á ári. „Það á að skikka hvern út-
gerðarmann til að veiða allt að 75 til 85%
af úthlutuðum aflaheimildum á hvert skip
á hverju fiskveiðiári. Við erum á móti því
að horfa upp á skip liggja við bryggju og
vita að útgerðarmaðurinn leigir veiði-
heimildir. Við köllum það pjakk þegar
menn haga sér svoleiðis að liggja við
bryggju hálft árið og leigja heimildir
skipsins í stað þess að róa á skipinu.“
Hann bætir samt við að ekki sé mikið um
þetta í Eyjum.
Vantar ekki fisk
Magnús segir að úthlutanir aflaheim-
ilda til skipa í Vestmannaeyjum hafi lítið
sem ekkert breyst í 10 ár. Eyjamenn hafi
unnið með veiðistjórnunarmynstrinu, að-
lagast kerfinu og fjárfest í veiðiheimild-
um. Bergur-Huginn er með um 4.200
þorskígildistonn og selur mest á mörkuð-
um erlendis en um 600 tonn fara í vinnslu
heima að jafnaði á ári. „Varðandi ráðstöf-
un aflans á erlendri grund er því til að
svara að hver útgerðarmaður verður að fá
að ráðstafa veiðiheimildum sínum. Hluti af
heildinni fer á erlenda grund, hluti í
vinnslu hérna heima, en ég hef ekki orðið
var við að skortur hafi verið á fiski í
vinnslu í Vestmanneyjum. Þvert á móti
held ég að menn hafi almennt haft nóg
hráefni til að vinna. Hins vegar erum við
frumkvöðlar í að senda fisk í
gámum á erlendan markað
og ef til vill eru hvergi fleiri
einstaklingsútgerðir en hér
á landinu. Um 35 skip eru
gerð út í Vestmannaeyjum og helmingur
þeirra er hjá stóru frystihúsunum,
Vinnslustöðinni og Ísfélaginu, sem hafa
umráðarétt yfir meira en helmingi veiði-
réttinda Eyjanna. Einstaklingarnir hafa
bjargað sér með því að selja afurðirnar á
hæsta verði hverju sinni, jafnt innanlands
sem utan. Við ákveðum frá degi til dags
hvar við seljum. Í morgun landaði til
dæmis Smáey 38 körum eftir vikuna og
þar af fóru aðeins 15 kör í gám en afgang-
urinn í vinnslu hérna. Ég hef valið þann
kostinn að láta fyrirtæki í Eyjum fá fisk
frekar en að fara með hann á markað og
láta selja hann héðan í burtu. Því hef ég
selt mikið af mínum fiski, bæði þorsk og
ufsa, hér í Eyjum, en svo geri ég líka út
frystitogara og hef kannski stundum verið
allt of íhaldssamur varðandi það að landa
hérna í Vestmannaeyjum. Áður en skipið
fór í slipp í Reykjavík landaði ég í Vest-
mannaeyjum til þess að höfnin fengi sinn
skerf, verkafólkið, þjónustufyrirtækin og
svo framvegis. Með öðrum orðum reyni ég
eins og aðrir útgerðarmenn í Eyjum að
nota heimabyggðina en sem útgerðarmað-
ur verð ég að gera út á eins hagkvæman
hátt og mögulegt er. Í þessu sambandi ber
að geta þess að verðið erlendis hefur verið
mjög hátt undanfarin ár og gert okkur
kleift að gera skipin vel út og vera með
góða sjómenn á góðum launum en það eru
líka verðmæti. Kröfur um að allur afli fari
á markað eiga ekki rétt á sér því hver á að
kaupa?“
Fullkomnasta húsið farið
Magnús segir að vandamálið í Eyjum
liggi fyrst og fremst í því að eitt öflugasta
og fullkomnasta frystihús landsins brann í
desember. Hefði það ekki brunnið væri
umræðan á allt öðrum nótum. „Bruninn
hjá Ísfélaginu er gríðarlegt áfall og um
nóttina var ljóst að kraftaverk þyrfti til að
það væri í mannlegum mætti að endur-
byggja húsið. Þótt allt hafi verið vel tryggt
– húsið, vélar, tæki og áhöld – er ljóst að
endurbygging myndi kosta Ísfélagið
hundruð milljóna til viðbótar við trygging-
arnar og slíkt er ógjörningur á þessari
stundu. Þetta er það mikið tjón að það tek-
ur langan tíma að komast af stað aftur.“
Sameining af hinu góða
Í þessu sambandi segir hann að samein-
ing stóru fyrirtækjanna yrði af hinu góða.
„Hún myndi styrkja stöðuna á þessari
stundu. Eitt myndarlegasta frystihús
landsins er horfið og það kemur ekki aft-
ur. Því held ég að ráðamenn þessara fyr-
irtækja ættu að skoða þennan möguleika
einu sinni enn. Ég hef líka alltaf sagt að
þessi fyrirtæki verði að sýna hagnað til að
það verði áhugavert fyrir aðra að eignast
hlutafé í þeim. Vinnslustöðin hefur verið
að styrkjast undanfarin tvö ár og á síðasta
ári sameinaðist ein útgerð fyrirtækinu.
Það er það sem ég sé fyrir mér að með því
að gera þetta að sterku og öflugu fyrir-
tæki muni fleiri útgerðarmenn eiga sam-
vinnu við það eða sameinast innan fárra
ára. Þetta er eins og í knattspyrnunni. All-
ir vilja vera í úrvalsdeild því þar er best að
spila og mesta hagnaðarvonin. Við þurfum
að fá eitt öflugt sjávarútvegsfélag hérna
sem verður í íslensku úrvalsdeildinni með
sex til átta öðrum félögum.“
Nær allur afli Vinnslustöðvarinnar
verkaður í Eyjum
Vinnslustöðin ræður yfir um 8.700
þorskígildistonnum af bolfiski, þar af rúm-
lega 4.000 tonnum af þorski
og tæplega 3.000 tonnum af
karfa, og segir Sigurgeir
Brynjar Kristgeirsson,
framkvæmdastjóri Vinnslu-
stöðvarinnar, að langmestur hluti aflans
sé unninn í Vestmannaeyjum, en um 700
tonn hafi verið unnin hjá Frostfiski í Þor-
lákshöfn á liðnu fiskveiðiári. Á rekstrar-
árinu 1999 til 2000 hafi verkaðar saltfisk-
afurðir verið um 2.000 tonn sem jafngildir
um 4.000 tonnum af fiski. „Við frystum
karfa úr um það bil 2.000 tonnum og fryst-
um um 100 tonn af humri. Við fórum í
gang með síldarfrystingu í haust og fryst-
um þó nokkuð af síld, lukum við kvótann.
Við frystum 1.400 tonn af loðnuhrognum
og 1.000 tonn af loðnu. Í gegnum húsið hjá
okkur fóru því um 5.500 tonn af frystum
afurðum á árinu. Nú heyrist víða fullyrt að
allri bolfiskvinnslu í Eyjum hafi verið hætt
og sú umræða öll er á köflum ruglingsleg.
Saltfiskvinnslan er hluti bolfiskvinnslunn-
ar en við hættum þessari hefðbundnu bol-
fiskfrystingu fyrir ári og höfum verið í
samstarfi við Frostfisk í Þorlákshöfn, sem
hefur unnið sm
Þetta samstarf
ur og ósköp eðli
stöðin sameina
höfn á sínum tí
okkar afla nema
gámum þegar v
síðan seljum við
Aðgerð
Sigurgeir Br
andi rekstrarár
við útgerðina en
verið gengið í g
ræðingaraðger
betri og skilvir
atvinnunnar fe
rekin þannig að
skuldir og skili
um aurum. Eng
irtækjarekstur
umræðunni um
armenn í Eyju
fremst eigi að h
gleyma því að m
stöðvarinnar er
inlandinu. Það
sjónarmið að h
megi fara frá E
geta virkað í bá
mannaeyinga m
irtæki ofan af l
hlut í atvinnur
Hagsmunir st
lánardrottnann
saman í því að f
Verkfall kæ
Starfsmanna
inni er breytile
til 160 manns í h
við á síldarvert
Brynjar segir a
fólki vegna loðn
verkunarinnar,
kemur til verk
verkfall á háve
bitnar það ekki
heldur á öllu sta
ingur tekna V
til frá febrúar fr
tekjur starfsfól
mestu máli og s
arlega illa með l
fyrirtækið og b
bætandi eins og
Sigurgeir Br
það bil tveimu
verðhrun í u
tveimur árum
Vinnslustöðvar
ónir en 600 mil
arbátarnir hafi
milljónir í tekj
niður í um 100 t
þ.e. minnkað um
í bænum hafi ti
Skiptar skoðanir um he
Öflugur reks
aðalatriðið
Mikil óvissa ríkir í atvinnumálum í Vestmanna-
eyjum í kjölfar ákvörðunar stjórnar Ísfélags
Vestmannaeyja hf. um að hætta bolfiskfrystingu.
Steinþór Guðbjartsson hitti nokkra útgerðar-
menn að máli og fór yfir stöðuna með þeim.
Allir vilja vera í
úrvalsdeild
ÞINGMENN S
Vestmannaeyj
ins og forystum
Drífanda eiga
verður um atv
fundarins að fr
alþingismanns
ákvörðun Ísfél
hætta vinnslu
Árni Johnse
Morgunblaðið
stefnt saman t
sínar og velta
verður í atvinn
þingmenn eða
ið en kvaðst vi
hugsa sér til h
Aðrir aðilar he
rúm meðan stó
Ný