Morgunblaðið - 02.02.2001, Blaðsíða 22

VIÐSKIPTI
22 FÖSTUDAGUR 2. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
STURLA Böðvarsson sam-gönguráðherra sagði í inn-gangserindi sínu á Fjar-skiptaþingi 2001, sem haldið
var í gær, að hann legði ríka áherslu á
að þróunin í fjarskiptamálum hér á
landi yrði á þann veg að staðsetning
réði ekki verðlagningu í gagnaflutn-
ingum, heldur umfang viðskiptanna
hverju sinni. Hann hvatti fjarskipta-
fyrirtækin í landinu til að byggja fjar-
skiptakerfið og þjónustuna þannig
upp að sem best mætti vera um land
allt, með langtímahagsmuni allra
landsmanna í huga.
Sturla hóf erindi sitt á því að segja
að tækifærin á sviði fjarskiptanna
blöstu við. Markaðurinn blómstraði,
ný fyrirtæki litu dagsins ljós, og hvert
sem litið væri skipaði fjarskiptatækn-
in og upplýsingasamfélagið æ stærri
sess í daglegu lífi fólks. Flestar ef
ekki allar greinar atvinnulífsins
reiddu sig í sífellt ríkari mæli á fjar-
skiptin og upplýsingatæknina.
„Fjarskiptin eru einn helsti meg-
instólpi hins nýja hagkerfis sem svo
mjög hefur vaxið fiskur um hrygg á
undraskömmum tíma,“ sagði Sturla.
„Ekki síður eru fjarskiptin og upplýs-
ingaiðnaðurinn farin að skipta hinar
svokölluðu hefðbundnu atvinnugrein-
ar máli.“
Hann sagði að hin rafræna bylting
hefði átt sér stað og hugtök eins og
rafræn greiðslumiðlun, rafræn
stjórnsýsla, jafnvel rafrænir farseðl-
ar, væru í dag eðlilegur hluti af tal-
máli fólks. Undirstaða þessa alls
væru örugg og traust fjarskipti.
Reikisamningur gerður milli
Landssímans og Íslandssíma
„Gildandi fjarskiptalög hafa óum-
deilanlega komið á samkeppni sem
ýtir undir þróun og framfarir á mark-
aðinum,“ sagði Sturla. „Sprotar sam-
keppninnar tóku að vaxa, varfærnis-
lega til að byrja með, en
samkeppninni hefur vaxið hratt ás-
megin, sér í lagi með gildistöku þeirra
fjarskiptalaga sem ég beitti mér fyrir
og tóku gildi 1. janúar 2000. Sam-
kvæmt þeim höfum við lagaumhverfi
og regluverk sem gerir það að verk-
um að hinn íslenski fjarskiptamark-
aður er óumdeilanlega í fremstu röð.
Höfuðmarkmið fjarskiptalaganna er
að tryggja hagkvæm og örugg fjar-
skipti hér á landi og efla samkeppni á
fjarskiptamarkaði.“
Að sögn Sturlu er fjarskiptafyrir-
tækjunum nú tryggður með lögum
aðgangur að fjarskiptaneti markaðs-
ráðandi fyrirtækis. Þá hafi aðgangur
að heimtauginni og númeraflutningur
á milli fjarskiptafyrirtækja verið
tryggður. Með ákveðinni einföldun
megi segja að tvær meginstoðir gangi
í gegnum fjarskiptalögin, það séu
ákvæði er tryggi samkeppni á mark-
aðinum, þar á meðal ákvæði er tryggi
aðganginn að fjarskiptaneti markaðs-
ráðandi fyrirtækis. Hins vegar séu
ákvæði sem tryggi aðgang allra
landsmanna að ákveðinni fjar-
skiptaþjónusu á sambærilegum kjör-
um.
Sturla sagði að til marks um aug-
ljós áhrif fjarskiptalaganna á mark-
aðinn mætti nefna nýgerðan reiki-
samning á milli Landssímans og Tals
og sams konar samning á milli Lands-
símans og Íslandssíma sem gengið
var frá í gær.
Líklegt að öll leyfi til reksturs
fjarskiptafyrirtækja verði afnumin
Að sögn Sturlu liggur rauði þráð-
urinn í gegnum þann lagaramma,
sem fjarskiptamarkaðurinn býr við í
dag, í því markmiði að fjarskipti á Ís-
landi eigi að vera ódýr, örugg og að-
gengileg fyrir alla. Um leið sé lögun-
um ætlað að tryggja samkeppni á
markaðinum sem sé í raun forsenda
árangurs.
Sturla sagðist telja víst að þróunin
verði í átt til enn frekari samkeppn-
isumhverfis, líklegt væri að öll leyfi til
reksturs fjarskiptafyrirtækja yrðu
afnumin. Samrunaþróunin á sviði
margmiðlunar, samruni tals, hljóðs
og myndar gerði einnig nýjar kröfur
til lagaumhverfisins. Á vettvangi
Evrópusambandsins væru komin
fram drög að nýjum reglugerðum þar
sem, þrátt fyrir allt, væri unnið að
einföldun regluverksins. Ljóst væri
að stjórnvöld væru almennt að losa
tökin á fjarskiptamarkaðinum.
Best að fleiri veiti þjónustu á
landsvísu en Landssíminn
„Með setningu gildandi fjarskipta-
laga má segja að hrundið hafi verið af
stað því ferli sem nú er að verða að
veruleika með fyrirhugaðri einka-
væðingu Landssíma Íslands. Sú
einkavæðing væri ekki raunhæfur
möguleiki og um hana hefði ekki
náðst pólitísk samstaða ef ekki hefði
jafnframt verið ákveðið af stjórn
Landssímans að bjóða gegn sama
verði til þorra landsmanna bæði
ADSL-tengingar og aðgang að ATM-
netinu. Þessi ákvörðun var tekin eftir
að ég gaf um það skýr skilaboð á síð-
asta aðalfundi Landssímans. Þar með
hefur því markmiði verið náð að auk
hefðbundins talsíma býðst lands-
mönnum nú bæði NMT- og GSM-
símaþjónusta, ISDN- og ADSL-teng-
ingar og ATM-netaðgangur á sama
verði hvar sem er á landinu. Besta
tryggingin fyrir neytendur er að sam-
keppnin eigi sér stað um land allt og
það verði fleiri fyrirtæki en Lands-
síminn sem veiti þjónustu á landsvísu.
Því er það skoðun mín að þessi staða á
fjarskiptamarkaðinum í dag er eitt
besta dæmi sem ég get nefnt um þau
tækifæri sem blasa við.“
Með sölu Landssímans er krafist enn
meiri ábyrgðar þeirra sem keppa
Sturla sagði að hann teldi að sá
angi fjarskiptamarkaðarins sem sneri
að sjónvarpi og gagnvirkri margmiðl-
un ætti eftir að vaxa mikið. Á und-
anförnum áratug hefði stafrænu út-
varpi verið sýndur aukinn áhugi
samtímis því að séð hefði verið fram á
kosti þess að nota sömu tækni við út-
varp og önnur fjarskipti. Íslensk fyr-
irtæki sem veittu sjónvarpsþjónustu
hefðu látið í ljósi áhuga á því að veitt
verði leyfi fyrir stafrænu sjónvarpi,
a.m.k. í tilraunaskyni. Þess vegna
væri tímabært að móta stefnu í þess-
um málum hér á landi og setja reglur
um skynsamlega innleiðingu staf-
ræns sjónvarps. Brýnt væri að fjalla
um þátt dreifikerfanna þegar dag-
skrárgerð í sjónvarpsstöðvunum yrði
komin á stafrænt form vegna þess að
um yrði að ræða mjög breytta tækni.
Sturla fjallaði um áform ríkis-
stjórnarinnar varðandi einkavæðingu
Landssíma Íslands og sagði að nið-
urstaða skoðunar á því hvort heppi-
legt væri að skipta fyrirtækinu upp
væri sú að ekki væri ástæða til þess.
Með fyrirhugaðri sölu á Landssíma
Íslands sé verið að krefjast enn frek-
ari ábyrgðar þeirra sem keppi á
markaðinum.
Farsíminn verði lykill að sem flestu
Bandaríkjamaðurinn Mark R.
Anderson, sjálfstæður ráðgjafi í
tölvu- og fjarskiptamálum, flutti er-
indi á ráðstefnunni undir yfirskrift-
inni Heimurinn árið 2005. Hann hóf
erindið á því að segja að uppboð á
leyfum fyrir þriðju kynslóð farsíma
væri slæm leið til að koma þeirri
tækni á. Hún væri neytendum ekki til
hagsbóta. Svonefnd fegurðarsam-
keppni milli fyrirtækjanna væri mun
betri. Þá væri ástæða til að þakka fyr-
ir þá vaxtalækkun sem ákveðin hefði
verið í Bandaríkjunum í fyrradag því
hún mundi örva fjarskiptamarkaðinn
eins og tæknimarkaðinn almennt.
Mark gerði grein fyrir stöðunni á
fjarskiptamarkaðinum eins og hún er
í dag og lýsti þeirri tækni sem er til
staðar. Hann sagði að notendum fjar-
skiptaþjónustunnar hefði fjölgað
verulega á undarförnum árum og að
með bættum efnahag fjölmennra
ríkja, sérstaklega í Asíu, mundi not-
endum fjölga enn hraðar.
Varðandi framtíðina sagði Mark að
farsíminn mundi stöðugt gegna mik-
ilvægara hlutverki í daglegu lífi fólks.
Farsíminn yrði það tæki sem fólk
mundi nota til innkaupa, til að greiða
reikninga og jafnvel til að ræsa bílinn
auk þess sem hann mundi verða not-
aður við fjölmörg önnur dagleg störf.
Síminn mundi þróast í þá veruna að
hann mundi skilja og meðtaka rödd
eigandans og eingöngu hans rödd.
Mark sagði að sú framtíðarsýn sem
hann sæi í notkun símans væri ekki
ógnandi heldur byði hún upp á ótelj-
andi tækifæri.
Hann lýsti mikilli ánægju með þró-
un fjarskiptamála hér á landi eftir því
sem hann hefði haft tækifæri til að
kynna sér þau.
Aðferðir fjarkennslunnar
allsráðandi eftir áratug
Sigríður Finsen, verkefnisstjóri og
oddviti, sagði frá framkvæmd og
reynslu af fjarkennslu í Grundarfirði.
Síðastliðið eitt og hálft ári hefði farið
fram tilraun með að kenna unglingum
á framhaldsskólaaldri eingöngu í fjar-
námi Verkmenntaskólans á Akur-
eyri. Þetta væri brautryðjendaverk í
hreinu fjarnámi því hvergi annars
staðar væri hópi ungs fólks kennt
með fjarnámi eingöngu. Gott fjar-
skiptanet væri forsenda námsins.
Hún sagðist telja að þær aðferðir sem
nú væru notaðar í fjarkennslunni
mundu verða nánast allsráðandi í
skólastarfi eftir áratug. Ef það gerð-
ist ekki væri ekki verið að nýta mögu-
leika tækninnar.
Sigríður sagði að fjarnámið í
Grundarfirði færi þannig fram að
útbúið hefði verið fjarnámsver með
tölvum, ein tölva fyrir hvern nem-
anda. Þar væru nemendur skyldugir
til að mæta á hverjum morgni og
læra. Samtals hefðu 11 nemendur
stundað þetta nám í rúmlega tuttugu
áföngum. Nemendurnir ættu að leysa
verkefni og fengju til þess ákveðnar
leiðbeiningar. Þetta örvaði og styrkti
þá í sjálfstæðum vinnubrögðum sem
ætti að koma þeim til góða þegar út á
vinnumarkaðinn kæmi.
Viðskiptavinir vilja heildarlausnir
Sigurður Ingi Jónsson, yfirmaður
viðskiptamótunar Íslandssíma,
greindi frá valkostum viðskiptavinar-
ins í fjarskiptaþjónustu. Hann sagði
að eftir að einokun á fjarskiptamak-
aði hefði verið aflétt hefði samkeppni
og fjölbreytni aukist, verð lækkað og
tilfærsla orðið á valdi í þessum geira.
Áhrif samkeppninnar hefðu meðal
annars verið lækkun á verði símtala
og nettengingar. Hann sagði að Ís-
lendingar kynnu að meta tæknina.
Hér á landi væri mesta útbreiðsla far-
síma og Nets. Kröfur viðskiptavin-
anna til fjarskiptafyrirtækjanna
hefðu jafnframt aukist mikið. Fjar-
skipti væru orðin mjög flókin og óskir
viðskiptavinanna væru þær að vilja
heildarlausnir. Mikilvægt væri að
vanda valið í þeim efnum.
Háar greiðslur fyrir farsímaleyfi
munu ekki sjást á ný
Næst fjallaði Bjarni Ármannsson,
forstjóri Íslandsbanka-FBA, um fjár-
festingartækifæri í fjarskiptum og
tengdum greinum hér á landi. „Tæki-
færin blasa við, en það gerir áhættan
líka,“ sagði hann og lagði áherslu á þá
miklu óvissu sem ríkir á fjarskipta-
markaðnum.
Bjarni sagði endingu afurða hinnar
nýju tækni alltaf vera að styttast.
„Þetta þýðir,“ sagði hann, „að fjár-
festingarákvarðanir sem maður tek-
ur þurfa að koma til baka á sífellt
styttri tíma og þegar saman við þetta
fer sífellt meiri áhætta, þar sem sífellt
meiri óvissa er um hvort neytandinn
muni nokkru sinni nýta sér þetta, þá
spyr maður sig hvort við séum á réttri
leið. Frá sjónarmiði fjármálamarkað-
arins er þetta ekkert endilega jákvæð
þróun.“
Bjarni tók sem dæmi af óvissunni
að farsímar af svokallaðri 21⁄2-kynslóð
í Japan hefðu ekki verið notaðir í það
sem búist hefði verið við. Þeir væru
mest notaðir til sniðugra skilaboða og
skemmtunar en ekki til að senda
tölvupóst eða eiga viðskipti í gegnum.
Dæmi eins og þetta væri að gera
mönnum æ ljósara hversu mikil
áhættan væri fyrir þá sem fjárfesta á
þessu sviði.
Bjarni sagðist þess vegna telja að
það mundi ekki endurtaka sig sem
gerðist við útboð á rásum fyrir þriðju
kynslóð farsíma í Bretlandi og Þýska-
landi að menn borguðu um 50.000
krónur á hvern íbúa, sem jafngilti um
14 milljörðum króna hér á landi, fyrir
farsímaleyfi.
Hann sagði að þegar þeir sem
greitt hefðu svo hátt verð fyrir leyfin
væru spurðir um það hvernig þeir
hygðust ná fjárfestingunni til baka
yrði fátt um svör, en þeir segðu jafn-
vel að það kynni vel að vera að þetta
yrði greitt til baka með þjónustu sem
okkur dytti ekki í hug í dag. Bjarni
sagði ótrúlegt að menn hefðu verið til-
búnir að stofna fyrirtækjum sínum í
hættu af þessu tagi.
„Bankar og fjárfestingarfyrirtæki
eru búin að setja 150 milljarða dollara
í fjarskiptageirann á síðasta ári til að
byggja upp þessi kerfi og það gæti
þurft 90 milljarða dollara í viðbót til
að koma þessu á framfæri við neyt-
endur. Og við vitum í sjálfu sér ekki
hvort nokkur hefur áhuga á þessari
þjónustu,“ sagði hann. Afleiðingarnar
af bjartsýni fjárfesta og svo lækkun-
um á mörkuðum kæmu svo meðal
annars fram í því að mörg fyrirtæki,
þeirra á meðal British Telecom, hefðu
þurft að þola lækkað lánshæfismat.
En Bjarni sagði að þó áhættan
væri mikil og oft vanmetin á fjar-
skiptamarkaðnum væru tækifærin
vissulega einnig fyrir hendi. Þannig
byggi Landssíminn til að mynda yfir
upplýsingum um lánshæfi allra heim-
ila á landinu, því þau hefðu í áraraðir
greitt símreikninga hans og þannig
Nýjasta tækni, fjárfestingar og framtíðarhorfur til umfjöllunar á Fjarskiptaþingi 2001
Mikil tækifæri og
áhætta á fjarskipta-
markaðnum
Morgunblaðið/Þorkell
Ragnhildur Hjaltadóttir, skrifstofustjóri í samgönguráðuneytinu, sem stýrði fundi á Fjarskiptaþingi, Sturla
Böðvarsson samgönguráðherra og Bjarni Ármannsson, forstjóri Íslandsbanka-FBA.
Fjarskiptin eru einn
helsti meginstólpi hins
nýja hagkerfis að sögn
samgönguráðherra. Á
sama tíma er ending af-
urða hinnar nýju tækni
alltaf að styttast. Ekki
er víst að þetta sé já-
kvæð þróun ef horft er
frá sjónarhorni fjár-
málamarkaðarins, að
því er fram kom á Fjar-
skiptaþingi í gær.