Morgunblaðið - 02.02.2001, Blaðsíða 31

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. FEBRÚAR 2001 31

  


 

 
     
      
    
    
    
  
 
     "
 #        $    #%
       
 # ! ' $     %        #         



  
    
 
    
  !  FRAMSÖGU höfðu Soffía Auður
Birgisdóttir, leiklistar- og bók-
menntagagnrýnandi Morgunblaðs-
ins, Halldóra Friðjónsdóttir, leiklist-
argagnrýnandi DV, Páll Baldvin
Baldvinsson, formaður leikfélags
Reykjavíkur og fyrrverandi gagn-
rýnandi, og Gunnar Smári Egilsson
blaðamaður. Fundarstjóri var
Magnús Þór Þorbergsson, leiklistar-
ráðunautur í Borgarleikhúsinu.
Magnús Þór sagði í inngangi sín-
um að undanfarið hefði friður ríkt
milli gagnrýnenda og leikhúsanna.
Var á honum að skilja að gagnrýnin
væri fremur sviplaus og enginn
gagnrýnandi skæri sig úr hvað stíl
eða aðferð varðar.
Ekki nógu dómhörð
Halldóra Friðjónsdóttir sagði í
framsögu sinni að gagnrýni gegndi
margþættu hlutverki. Hún þyrfti að
vera upplýsandi fyrir lesandann um
sýninguna, hún þyrfti að veita leik-
húsfólkinu aðhald og loks væri hún
heimild til framtíðar um sýninguna.
Hún tók undir sjónarmið Magnúsar
Þórs um mildi gagnrýnenda. „Við er-
um kannski ekki nægilega dómhörð.
En smæð samfélagsins háir okkur
og það kemur stundum í veg fyrir
fulla hreinskilni að maður þekkir
viðkomandi höfund eða leikara.“
Hörð gagnrýni selur
Páll Baldvin Baldvinsson rakti
feril sinn frá blautu barnsbeini og
fram á fullorðinsár og lýsti því
hvernig hann endaði sem gagnrýn-
andi á Helgarpóstinum, RÚV og DV.
Hann sagðist hafa verið undir stöð-
ugri pressu af hálfu ritstjóra um að
skrifa krassandi gagnrýni og vera
harður. „Hörð gagnrýni selur blöð
og það er það sem vakir fyrir útgef-
endum. Tíminn sem gagnrýnendur
hafa til umráða er einnig naumur og
því er eðlilegt að gagnrýni verði yf-
irborðskennd.“ Páll Baldvin skýrði
frá því að Borgarleikhúsið hefði opn-
að leikhúsvef þar sem birt yrði ít-
arleg umfjöllun um verkin sem væru
á fjölunum hverju sinni, ásamt gagn-
rýni og viðtölum við áhorfendur.
Hann hvatti gagnrýnendur til að
leggja vefnum til lengri og ítarlegri
dóma en blöðin hefðu áhuga á að
birta svo leikhúsáhugafólk fengi
svalað upplýsingaþörf sinni. Páll
sagði ennfremur að leikhúsið í dag
væri ofurselt því þrönga hlutverki að
vera nánast eingöngu skemmtitæki.
Því ættu gagnrýnendur að sporna
gegn.
Skrifa með lesendur í huga
Soffía Auður Birgisdóttir kvaðst
skrifa með ákveðinn markhóp í
huga. „Það eru lesendur Morgun-
blaðsins. „Ég skrifa mína gagnrýni
með það í huga að lesendur geti gert
sér glögga grein fyrir sýningunni,
hvers konar leikrit er um að ræða og
hvernig til hafi tekist með uppsetn-
ingu þess, frammistöðu einstakra
leikara o.s.frv.“
Hún tók undir orð Páls Baldvins
og sagði að vantaði vettvang fyrir
dýpri umræðu um leiklist. „Það er
umhugsunarefni að leiklistarfólk
skuli ekki hafa komið sér upp tíma-
riti um leikhúsmál sem fjallar um
leiklist á svipaðan hátt og Tímarit
Máls og menningar, Skírnir og And-
vari.“ Hún kvaðst hins vegar ekki
kannast við lýsingar Páls Baldvins af
afskiptum ritstjóra eða útgefanda af
störfum gagnrýnenda. „Ég hef aldr-
ei orðið vör við slíkt þau sex ár sem
ég hef skrifað leiklistargagnrýni í
Morgunblaðið.“ Undir þessi orð tók
Silja Aðalsteinsdóttir, umsjónar-
maður menningarsíðu DV. „Eina
gagnrýnin sem leikhúsfólk virðist
sætta sig við er lof,“ sagði Soffía
Auður að lokum.
Vantar hið almenna sjónarmið
Gunnar Smári Egilsson sagði að
sér fyndist of mikil áhersla lögð á
sérfræðiþekkingu á öllum sviðum á
kostnað hins almenna sjónarmiðs.
„Blaðamenn eiga erfitt uppdráttar
þar sem þeir eiga að túlka hið al-
menna sjónarmið. Gagnrýnendur
eiga líka að gera það. Þeir eiga að
vera rödd hins almenna manns og
birta viðhorf hans til leiklistarinn-
ar.“ Hann kvaðst fremur vilja sjá al-
menna umræðu um erindi og inntak
leiksýninga en sérfræðilega og mjög
tæknilega umfjöllun.
Hjálmar Hjálmarsson leikari tók
undir þetta sjónarmið þegar hann
sagði að betra væri að fá einhverja
þekkta áhorfendur til að lýsa skoðun
sinni á leiksýningum en sérstaka
gagnrýnendur. Í almennum um-
ræðum kom fram að ýmsir vildu að
gagnrýnendur eyddu minna púðri í
lýsingar á söguþræði leikrita en
beindu kröftum sínum að greiningu
á verkinu og þeim þáttum sem lúta
beint að sýningunni. Soffía Auður
benti á að fyrir hinn almenna les-
anda væri nauðsynlegt að fá upplýs-
ingar um hvers konar leikrit væri
verið að fjalla um og það yrði best
gert með því að segja frá því efn-
islega.
Náttúrulegir fjandmenn
Þorvarður Helgason tók til máls
og vitnaði til reynslu sinnar af leik-
gagnrýniskrifum fyrir Morgunblað-
ið á áttunda áratugnum. Hann
kvaðst allsendis mótfallinn því að
gagnrýnandinn fylgdist með æfing-
um til að setja sig inn í hugsanagang
listamannanna og skilja betur hvaða
hugmyndir lægju þar að baki.
„Þannig getur gagnrýnandinn alveg
misst sjónar á því hvort listamenn-
irnir eru á réttri leið eða ekki. Gagn-
rýnandinn á að mynda sér sjálfstæða
skoðun á verkinu og bera hana sam-
an við þá sýningu sem fyrir augu
ber.“ Silja Aðalsteinsdóttir velti því
fyrir sér hvort gagnrýnendur og
leikhúsfólk ætti nokkuð að vera að
hittast á málþingi sem þessu. „Gagn-
rýnendur og leikhúsfólk eru nátt-
úrulegir fjandmenn. Þeir ættu aldrei
að hittast.“
Sigurður Karlsson leikari sagði
grundvallarmun á list leikarans og
listamanna annarra greina gagnvart
gagnrýni. „Málarar og rithöfundar
eru búnir með sitt verk og farnir að
hugsa um annað þegar gagnrýnend-
ur fjalla um verk þeirra. Leikarinn
er rétt að hefja sína sköpun þegar
gagnrýnin birtist. Hann á þá eftir að
stíga fram á sviðið og leika hlutverk
sitt ótal sinnum. Það er mjög erfitt
að koma fram á sviðið í annarri sýn-
ingu vitandi að flestir í salnum hafa
lesið umsagnir í dagblöðunum dag-
inn áður. Gildir þá einu hvort um-
sögnin var góð eða slæm.“
Að rýna til gagns
Sveinn Einarsson kvaddi sér
hljóðs og ræddi um hlutverk leik-
rýnis og kvað hann fyrst og fremst
hafa skyldum að gegna gagnvart al-
menningi. Hann sagðist ekki efast
um að gagnrýni hefði áhrif en fyrir
leikhúsfólk væri hún lítils virði.
Hann tók tvö dæmi af gagnrýni um
sýningarnar á Bláa hnettinum eftir
Andra Snæ Magnason og Einhver í
dyrunum eftir Sigurð Pálsson. „Þó
að báðir þessir dómar væru mjög já-
kvæðir þá voru þeir gagnslausir,“
sagði Sveinn og færði rök fyrir þeirri
skoðun sinni með tilvitnunum í báða
dómana.
Edda Heiðrún Backman kvaðst
ósammála Silju og varpaði fram
þeirri spurningu hvort gagnrýnend-
ur vildu ekki eiga samtal um leiklist
við leikhúsfólk. „Ég hélt að þetta
snerist um það. Gagnrýnendur
verða einnig að reyna skoða hlutina í
stærra samhengi, velta fyrir sér
hvers vegna verið er að flytja ákveð-
in leikrit, því það er alltaf ástæða
fyrir því. Það er ekki hrein tilviljun.
Ég hélt að í orðinu fælist að rýna til
gagns í leiklistina.“
Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir
kvaðst sakna þess að gagnrýnendur
tækju ekki eftir þroska einstakra
listamanna. „Það er aldrei tekið eftir
því hvort leikari blómstrar undir
stjórn tiltekins leikstjóra eða honum
fer aftur undir stjórn annars.“
Ljóst var af umræðunum sem
stóðu fram undir miðnætti að gagn-
rýni er viðkvæmt tilfinningamál fyr-
ir leikhúsfólk þótt erfitt sé á stund-
um að viðurkenna það. Óskin um
faglega og djúpvitra umfjöllun
stangast á við þær forsendur sem
gagnrýni í fjölmiðlum gefur sér. All-
ir voru sammála um að vettvang fyr-
ir hina dýpri og vandaðri umræðu
vantaði en Árni Ibsen leikskáld rifj-
aði upp að gerðar hefðu verið ýmsar
tilraunir til að halda úti tímariti um
leiklist en þær hefðu allar mistekist.
„Þrátt fyrir hinn mikla leikhúsáhuga
þjóðarinnar hefur aldrei tekist að
afla slíku riti nægilega margra
áskrifenda, hvorki meðal almenn-
ings né leikhúsfólks.“
Morgunblaðið/Kristinn
Marta Nordal leikkona og Hlín Agnarsdóttir leikstjóri fylgdust grannt með.
Fyrir hvern
er leiklistar-
gagnrýni?
Borgarleikhúsið stóð fyrir málþingi um
leiklistargagnrýni á miðvikudagskvöldið og
var vel mætt af leikhúsfólki í bland við
gagnrýnendur fjölmiðlanna. Hávar Sig-
urjónsson fylgdist með umræðunum.