Morgunblaðið - 02.02.2001, Blaðsíða 58

SKOÐUN
58 FÖSTUDAGUR 2. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Í GREIN umboðs-
manns barna í Morg-
unblaðinu 26. janúar
sl. er sett fram sú
fullyrðing að mann-
réttindi barna eigi
ekki upp á pallborðið
hjá Sambandi ís-
lenskra sveitarfélaga
og að sambandið sýni
málefnum barna ekki
áhuga. Öllum sem til
þekkja og vilja vita er
á hinn bóginn vel
kunnugt um að mál-
efni barna í víðum
skilningi eru og hafa
verið mikið til umfjöll-
unar á vettvangi
sveitarfélaganna og sambandsins á
undanförnum misserum og árum.
Sveitarfélögin bera ábyrgð á öllum
rekstri leik- og grunnskóla og allri
grunnmenntun barna í landinu. Á
leikskólarekstrinum hafa þau borið
ábyrgð í fjölda ára og yfirtóku all-
an rekstur grunnskólans frá ríkinu
á árinu 1996 og hafa borið alla
ábyrgð á honum frá þeim tíma. Í
aðdraganda þess og síðan hefur
fátt verið meir til umfjöllunar á
vettvangi sveitarstjórna og samb-
andsins en málefni barna á þessum
tveimur skólastigum. Fullyrða má
að sveitarfélögin sinni afar vel
bæði lögbundinni og ólögbundinni
starfsemi er lýtur að málefnum
barna og ungmenna, svo sem
íþrótta- og tómstundamálum.
Þvert gegn staðhæfingu umboðs-
mannsins á það sama við um
sambandið að teknu tilliti til þess
hlutverks sem því hefur verið falið
af sveitarfélögunum.
Dregið úr miðstýrðu
reglugerðarvaldi
Það voru sveitarfélögin en ekki
sambandið sem yfirtóku rekstur
grunnskólans árið 1996 þótt eðli
máls samkvæmt hafi málefni
grunnskólans verið mikið til með-
ferðar hjá sambandinu, sem sam-
eiginlegum málsvara þeirra.
Sambandið tók ekki við því hlut-
verki sem menntamálaráðuneytið
hafði áður gegnt í miðstýringu alls
skólastarfs í landinu. Frá því
sveitarfélögin yfirtóku allan rekst-
ur grunnskólans hefur verið að því
stefnt að draga úr miðstýrðu
regluverki og gera starfsemi skól-
anna sveigjanlegri þannig að betur
sé unnt að laga hana að aðstæðum
í hverju skólaum-
dæmi, sem eru mjög
breytilegar eftir sveit-
arfélögum. Sama
grundvallarsjónarmið
á við um aðra starf-
semi sveitarfélaganna
er lýtur að málefnum
barna. Framkvæmd
þeirra mála er á veg-
um og ábyrgð ein-
stakra sveitarfélaga
en ekki sambandsins
og eðlilegast að sveit-
arfélögin sjálf hafi
sem mest ákvarðana-
vald um framkvæmd
þeirra mála.
Almenn samstaða forsenda
samræmdra reglna
Í grein umboðsmanns barna eru
rakin samskipti embættis hans og
sambandsins varðandi tillögu hans
um að sambandið setji samræmdar
reglur um starfsemi vinnuskóla og
sumarnámskeiða fyrir börn. Í
þeirri umfjöllun kemur glögglega
fram að sambandið hefur haft um-
rætt mál til ítarlegrar umfjöllunar
og tekið til þess þann tíma sem
það hefur þurft. M.a. var erindið
sent öllum sveitarstjórnum, um
það fjallað í sérstökum vinnuhópi
og stjórn sambandsins og það hef-
ur einnig verið rætt við ýmsa
sveitarstjórnarmenn og starfs-
menn sveitarfélaga. Ljóst er að af-
ar mismunandi skoðanir eru á því
meðal sveitarstjórnarmanna hvort
setja eigi leiðbeinandi samræmdar
reglur um þá starfsemi sem hér
um ræðir. Almennt hafa sveitar-
félögin ekki falið sambandinu það
hlutverk að setja leiðbeinandi regl-
ur um starfsemi eða framkvæmd
einstakra verkefna sem þau sinna
og talið eðlilegast að sveitarfélögin
setji sér sjálf slíkar reglur í ljósi
aðstæðna í hverju sveitarfélagi
fyrir sig. Þrátt fyrir það tók sam-
bandið erindi umboðsmanns til
umfjöllunar eins og greint hefur
verið frá. Forsenda þess að sam-
bandið geti sett samræmdar leið-
beinandi reglur um framkvæmd
einstakra mála sveitarfélaganna er
að um þær sé almenn og góð sam-
staða meðal sveitarstjórnarmanna.
Sveitarfélögin setji sér
reglur um vinnuskóla
Umboðsmaðurinn getur þess
ekki í grein sinni, sem hann þó
vissi, að sambandið hefur eindreg-
ið hvatt þau sveitarfélög sem ekki
hafa komið sér upp reglum um
starfsemi vinnuskóla og sumar-
námskeiða til að koma því í fram-
kvæmd. Til að auðvelda sveitar-
félögunum setningu slíkra reglna
voru þeim sendar reglur og upp-
lýsingar um starfrækslu sumar-
námskeiða og vinnuskóla Reykja-
víkurborgar, reglugerð um vernd
barna og ungmenna, o.fl.
Skólaakstur og
ólíkar aðstæður
Tilmæli umboðsmanns barna um
að sambandið beiti sér fyrir því að
unnið verði að gerð leiðbeinandi
samræmdra reglna um skólaakst-
ur hafa einnig verið til ítarlegrar
umfjöllunar og skoðunar af hálfu
sambandsins og til þess tekinn
eðlilegur tími. Að þeirri athugun
lokinni var komist að þeirri nið-
urstöðu að ekki væri stuðningur
við að setja slíkar miðlægar regl-
ur. Meginrökin gegn því eru að
ákvæði um búnað bifreiða til
mannflutninga er að finna í lögum
og reglugerðum og sambandið get-
ur ekki gert auknar kröfur til bún-
aðar bíla þegar þeir flytja nem-
endur til og frá skóla frekar en
annars aksturs með börn og full-
orðna. Sveitarfélög og skólaum-
dæmi eru ákaflega ólík. Víða á
landinu er um mjög dreifða byggð
að ræða og því um langar vega-
lengdir að fara frá heimili til skóla.
Veðurfar er ólíkt eftir landshlutum
og auk þess mjög breytilegt milli
ára. Göngu- og aksturstími nem-
enda er því mjög breytilegar eftir
veðurfari og öðrum aðstæðum frá
einu skólaumdæmi til annars. Afar
erfitt er því að setja samræmdar
miðlægar reglur um skólaakstur í
þéttbýli og dreifbýli og í raun
gætu slíkar reglur komið niður á
möguleikum barna til að sækja
skóla í vissum tilvikum
Reglugerðaráráttan
Í stjórnarskrá lýðveldisins Ís-
lands segir: „Sveitarfélögin skulu
sjálf ráða málefnum sínum eftir
því sem lög ákveða.“ Ýmsum emb-
ættismönnum ríkisins hefur gengið
illa að átta sig á þessari staðreynd.
Vaxandi kröfur eru gerðar til
sveitarstjórnarmanna af hálfu íbúa
sveitarfélaganna um meðferð og
framkvæmd mála. Samt sem áður
eru ýmsir embættismenn enn
þeirrar skoðunar að hinu alsjáandi
auga miðstjórnarvaldsins sé betur
treystandi en staðkunnugum
heimamönnum til að taka, í smáu
sem stóru, ákvarðanir um hvernig
staðið skuli að framkvæmd verk-
efna sem sveitarfélögin bera
ábyrgð á.
Ágreiningurinn
Alþingi setur lög um starfsemi
sveitarfélaganna og framkvæmda-
valdið reglugerðir á grundvelli lag-
anna. Sambandið gegnir tíðum því
hlutverki að koma að laga- og
reglugerðarsetningu f.h. sveitar-
félaganna með tilnefningum í
nefndir sem vinna að þeim málum.
Verði eftir því leitað að sambandið
komi að slíkum störfum varðandi
þau mál, sem umboðsmaður barna
fjallar um í grein sinni, verður orð-
ið við slíkri beiðni. Sveitarfélögin
hafa nú til umfjöllunar tilmæli
sambandsins um að koma sér upp
reglum um starfsemi vinnuskóla
og sumarnámskeiða og sambandið
á í viðræðum við Árvekni um ör-
yggismál barna á slíkum nám-
skeiðum. Umrædd málefni barna
verða því eflaust áfram til umfjöll-
unar á vettvangi sveitarfélaganna
og sambandsins. Ágreiningurinn
við umboðsmann barna snýst fyrst
og fremst um það hvort setja skuli
miðstýrðar samræmdar reglur eða
hvort árangursríkara sé að heima-
menn sjálfir móti sér reglur í ljósi
þeirra aðstæðna sem þeir þekkja
best. Að sjálfsögðu verður þá að
hafa öryggismál, slysavarnir,
tryggingar og gildandi reglur um
aðbúnað að leiðarljósi.
Réttmæt gagnrýni –
ósanngjarnar fullyrðingar
Umboðsmaður barna gagnrýnir
sambandið fyrir að svara ekki
bréfum sínum nógu fljótt og undir
þá gagnrýni skal tekið. Það heyrir
þó til undantekninga því stjórn
sambandsins hefur lagt áherslu á
að svara erindum, sem til hennar
er beint, eins fljótt og kostur er.
Sú gagnrýni getur þó á engan hátt
réttlætt fullyrðingar umboðs-
mannsins um áhugaleysi sam-
bandsins um málefni barna. Þrátt
fyrir þau blaðaskrif sem nú hafa
átt sér stað milli umboðsmanns
barna og sambandsins er óskandi
að þessir aðilar geti í framtíðinni
átt með sér gott samstarf um mál-
efni barna á Íslandi.
Að gefnu tilefni, í grein umboðs-
mannsins, skal að lokum tekið
fram að stjórn sambandsins mark-
ar afstöðu þess til mála og í henni
sitja sveitarstjórnarmenn úr öllum
landshlutum. Almennt endurspegl-
ar afstaða sambandsins til mála
því viðhorf sveitarstjórnarmanna
og það er afar ósanngjarnt að
væna forystu sambandsins um
áhugaleysi um málefni barna.
SVEITARFÉLÖGIN
OG MÁLEFNI BARNA
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson
Almennt endurspeglar
afstaða sambandsins
til mála viðhorf sveit-
arstjórnarmanna,
segir Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson, og það
er afar ósanngjarnt að
væna forystu sam-
bandsins um áhugaleysi
um málefni barna.
Höfundur er formaður Sambands
íslenskra sveitarfélaga.
FRÉTTIR
SAMTÖK hjúkrunarfræðinga og
ljósmæðra gegn tóbaki hafa staðið
fyrir endurgjaldslausri ráðgjöf gegn
reykingum í lyfjaverslunum um allt
land undanfarið. Hefur fjöldi reyk-
ingamanna nýtt sér þetta, ýmist til
að fá ráðgjöf, hvatningu eða stuðning
í reykbindindinu.
Þessu ráðgjafarverkefni samtak-
anna lýkur fimmtudaginn 8. febrúar
nk. á Akureyri í Lyf og heilsu, Hrísa-
lundi, en á höfuðborgarsvæðinu
föstudaginn 2. febrúar í Lyfju,
Hamraborg, Kópavogi. Það eru því
síðustu forvoð fyrir þá sem ætla að
hætta að reykja að nýta sér þessa
endurgjaldslausu ráðgjöf.
Samtök hjúkrunarfræðinga
og ljósmæðra gegn tóbaki
Samtök hjúkrunarfræðinga og
ljósmæðra gegn tóbaki voru stofnuð
hér á landi á síðasta ári. Fyrirmynd-
in er sótt til Svíþjóðar en þar hafa
verið til í nokkur ár sambærileg sam-
tök sem hafa unnið af krafti gegn
tóbaksneyslu.
Jafnframt hefur verið stofnað net
tengiliða hjúkrunarfræðinga og ljós-
mæðra gegn tóbaki í Evrópu og eru
íslenskir hjúkrunarfræðingar og
ljósmæður aðilar að því neti. Samtök
hjúkrunarfræðinga og ljósmæðra
gegn tóbaki eru þrýstihópur fagaðila
með sérfræðilega þekkingu og geta
tjáð sig málefnalega um tóbaksmál.
Markmið samtakanna er að vekja at-
hygli á öllu því sem komið getur í veg
fyrir reykingar barna og unglinga,
dregið almennt úr reykingum og
komið í veg fyrir aukna tóbaksnotk-
un. Samtökin ætla að ná þessum
markmiðum með því að koma upp-
lýsingum á framfæri, meðal annars á
heimasíðu, fræðslu fyrir heilbrigðis-
starfsfólk og með öðrum sértækum
aðgerðum, segir í fréttatilkynningu
frá samtökunum.
Margir hafa
notfært sér
ráðgjöf
gegn reyk-
ingum
VOR, Samtök lífrænna bænda, og
Áform átaksverkefni standa fyrir
opnum fundi fyrir allt áhugafólk
laugardaginn 3. febrúar kl. 13.30 í B-
sal á Hótel Sögu.
Á fundinum mun Inger Kallander,
formaður Samtaka lífrænna bænda í
Svíþjóð, fjalla um stöðu lífræns land-
búnaðar á Norðurlöndum auk þess
sem hún fjallar um mikilvægi lífræns
landbúnaðar. Erindið verður flutt á
ensku.
Fundarstjóri verður Þórður Hall-
dórsson, formaður VORS, og flytur
hann erindi um stöðuna á Íslandi.
Kaffiveitingar verða í boði.
Fundur
um lífræna
ræktun
♦ ♦ ♦