Morgunblaðið - 11.03.2001, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. MARS 2001 33
Reyndar kom fram að engin sýnileg merki væru
um að Vítisenglar væru farnir að hreiðra um sig
hérlendis, en engu að síður væru vísbendingar
nægjanlegar til þess að ástæða væri til að vera
vel á verði. Því til stuðnings hefur verið bent á að
danska lögreglan fann fyrir nokkrum árum gögn
við húsleit hjá Vítisenglum í Hróarskeldu þar
sem kæmi fram að Vítisenglar litu á Ísland sem
yfirráðasvæði sitt.
Þótt erfitt sé að fullyrða um það hvort vændi
sé útbreitt á Íslandi eru ýmsar vísbendingar.
Þannig greindi Sólveig Pétursdóttir dómsmála-
ráðherra frá því á fundi um kynlífsþrælkun, sem
jafnréttisráð hélt á liðnu ári, að sér hefðu borist
ábendingar frá ræðismanni Austur-Evrópuríkis
hér á landi um að konur frá Austur-Evrópu, sem
stundað hefðu nektardans, hefðu leitað til hans
og kvartað yfir því að þær hfeðu verið blekktar.
„Þær kvarta undan því að hafa verið beittar
blekkingum er þær komu til starfa á veitinga-
stöðum hér á landi og nefna vændi í því sambandi
þótt slík tilvik séu ekki sönnuð,“ sagði Sólveig, en
ítrekaði þó að ekkert væri hægt að fullyrða um
að mansal eða kynlífsþrælkun ætti sér stað hér á
landi. „Við getum ekki, þrátt fyrir landfræðilega
fjarlægð, litið fram hjá því að skipulögð glæpa-
starfsemi á sér engin landamæri og verðum að
taka fullan þátt í alþjóðlegum aðgerðum til að
uppræta þetta vandamál.“
Þessi mál voru til umræðu þegar mannréttindi
kvenna voru rædd á Alþingi í tilefni alþjóðabar-
áttudags kvenna á fimmtudag og sagði Þórunn
Sveinbjarnardóttir, þingmaður Samfylkingar-
innar og málshefjandi, þá að kynlífsþrælkun og
mansal væri komið hingað til lands hvort sem
fólki líkaði það betur eða verr.
Árlega eru
tvær milljónir
barna þving-
aðar út í vændi,
flest í Asíu
Vandamál þetta er
síður en svo einskorð-
að við Evrópu. Við
SAIS, alþjóðastjórn-
máladeild Johns
Hopkins-háskóla í
Washington, er nú
unnið að fimm ára
verkefni um að safna og dreifa upplýsingum um
löggjöf til verndar konum og börnum frá
kynferðislegri misnotkun jafnt í einstökum lönd-
um sem á alþjóðlegum vettvangi. Á heimasíðu
verkefnisins kemur fram að árlega séu tvær
milljónir barna þvingaðar út í vændi, flest í Asíu,
mexíkönsk börn eru seld í bandarísk vændishús
og tæplega 200 þúsund börn frá Nepal, mörg
undir 14 ára aldri, séu kynlífsþrælar á Indlandi.
Þá snýst nútímaþrælahald ekki aðeins um
kynlífsþrælkun. Í mörgum ríkjum þriðja heims-
ins er börnum þrælað út og fá þau aðeins smá-
aura að launum. Á bak við varning, sem seldur er
undir heimsþekktum vörumerkjum á nægta-
borði Vesturlanda, getur hæglega legið þrælk-
unarvinna barna, sem búa við skelfilegan aðbún-
að og munu aldrei bera þess bætur.
Þá var í vikunni birt skýrsla um aðbúnað sjó-
manna á kaupskipaflotum og kemur þar í ljós að
þrælahald viðgengst á heimshöfunum. Í Morg-
unblaðinu á fimmtudag var greint frá því að ör-
yggisreglur væru brotnar á 10 til 15% allra kaup-
skipa á heimshöfunum. Sjómenn frá þriðja heims
löndum á borð við Indónesíu og Filippseyjar
verða að vinna mun lengur en reglur mæla fyrir
um, oft er kaupið ekki greitt, fæðið skorið við
nögl og skipverjar barðir og þeim nauðgað.
Verstur er aðbúnaðurinn sagður vera á úthafs-
veiðiskipum, sem sjaldan koma í höfn. Peter
Morris, höfundur skýrslunnar, segir að fyrir
mörg þúsund sjómenn sé lífið á hafinu nútíma-
þrælahald og vinnustaður þeirra þrælaskip. Í
Indónesíu og á Filippseyjum séu atvinnutæki-
færi fá og laun lág þannig að menn séu berskjald-
aðir fyrir fantaskap ráðamanna útgerðanna.
Morris hvetur til þess að útgerðir kaupskipa og
viðskiptavinir þeirra taki höndum saman um að
útrýma þrælahaldi. Ástæðan fyrir því að það við-
gengist væri hins vegar sú að fyrirtæki leituðu að
ódýrasta kostinum til að flytja fyrir sig farm.
Segir Morris að ein leið til að binda enda á þessa
meðferð á sjómönnum sé að nafngreina þá, sem
hagnast á þessum vinnubrögðum, og varpa ljósi
á skammarlega hegðun þeirra.
Þá hafa glæpahringir ekki síður séð gróðaleið í
því einfaldlega að smygla fólki frá fátækum ríkj-
um til Vesturlanda. Talið er að smygl af þessu
tagi velti sjö milljörðum dollara eða tæpum 600
milljörðum króna á ári. Í þeim efnum eru kín-
verskir glæpaflokkar atkvæðamiklir. Þeir taka
allt að 2,5 milljónum króna fyrir manninn. Slík
upphæð er stjarnfræðileg fyrir kínverskan
bónda, sem rétt nær að skrapa saman nokkur
þúsund krónum á ári, en smyglararnir draga
fram myndir af hamingjusömum kínverskum
fjölskyldum fyrir framan glæst einbýlishús og
telja fólkinu trú um að í vestrinu bíði gnótt auð-
æfa. Margra bíður síðan ferðalag, sem getur tek-
ið hálft ár eða meira. Á leiðinni er fólkinu komið
fyrir á pöllum flutningabíla og í þröngum
geymslum og oft ræna glæpagengi farmi hvert
frá öðru bæði til að koma óorði á keppinautana
og auka markaðshlutdeild sína heima fyrir.
Þeirra, sem komast á leiðarenda, bíða oft verri
örlög. Algengt er að viðkomandi séu teknir í gísl-
ingu og hótað að þeir verið myrtir ef fjölskyldan
greiðir ekki lausnargjald. Breska lögreglan hef-
ur undanfarið flett ofan af málum af þessu tagi
og leyst úr haldi fólk, sem haldið hafði verið,
pyntað, svelt og misþyrmt.
Nútímaþrælahald og smygl á fólki á vissulega
rætur í þeim ríkjum, sem fórnarlömbin koma frá,
sérstaklega þegar aðstæður og lífsskilyrði eru
þannig að ekkert blasir við nema vonleysi og öm-
urleiki. Þar með er hins vegar síður en svo hægt
að horfa fram hjá ábyrgð Vesturlanda. Kynlífs-
þrælkun og svimandi hagnaður af mansali við-
gengist ekki án eftirspurnar í vestrinu. For-
sprakkarnir myndu ekki leggja smygl á fólki og
þrælahald fyrir sig nema gróðinn væri fyrir
hendi því tæplega er um hugsjónastarf að ræða.
Það er hins vegar erfiðara að leggja línur um það
hvernig eigi að bregðast við vandanum. Hér að
ofan var drepið á löggjöf frá því í fyrra um refs-
ingar við því að kaupa kynlíf í Svíþjóð og fullyrð-
ingar um árangur þar. Hins vegar er hæpið að
slík löggjöf hafi á svo stuttum tíma þau áhrif að
vændi dragist saman um 70% og hlýtur að mega
álykta að starfsemi, sem áður var sýnileg, sé nú
stunduð neðanjarðar. En burtséð frá því hvort
löggjöf af þessu tagi er líkleg til að ná markmiði
sínu er ljóst að mitt í allri velmeguninni megum
við ekki ana áfram með lokuð augun á meðan for-
hertir glæpaforingjar maka krókinn á ömurleg-
um aðstæðum í ríkjum þar sem fólk er tilbúið að
grípa til örþrifaráða vegna fátæktar og atvinnu-
leysis. Það má ekki gleyma því að hér er verið að
tala um óverjandi örlög einstaklinga, sem eiga
sér vonir, óskir og drauma, en aldrei hafa átt
þess kost að vera metnir að verðleikum. Við er-
um á villigötum þegar farið er að flokka fólk með
Biro-pennum og skóreimum.
Morgunblaðið/ÁsdísVið Selásskóla.
Það má ekki gleyma
því að hér er verið
að tala um óverjandi
örlög einstaklinga,
sem eiga sér vonir,
óskir og drauma, en
aldrei hafa átt þess
kost að vera metnir
að verðleikum. Við
erum á villigötum
þegar farið er að
flokka fólk með
Biro-pennum og
skóreimum.
Laugardagur 10. mars