Morgunblaðið - 04.01.2002, Qupperneq 38

UMRÆÐAN
38 FÖSTUDAGUR 4. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
T
íðindi úr pólitíkinni,
og aldrei þessu vant
eitthvað sem gæti
skipt máli. Ólafur F.
orðinn sérflokkur –
og vill ganga í bandalag með
Ólafi doktor og félögum hans
sem hafa hug á sérframboði aldr-
aðra. Fleiri sérlegir menn
spretta upp í pólitíkinni með nýju
ári, og er án efa þar fremstur
meðal jafningja sjálfur Jón Bald-
vin, sem ætlar að koma eins og
riddarinn á hvíta hestinum vest-
an frá Ameríku og frelsa Sam-
fylkinguna úr klóm móðunnar
miklu.
Hann tekur auðvitað vandlega
fram að hann ætli ekki að koma
inn með neinum látum. En nú
þegar eru sögusagnir af hugs-
anlega væntanlegri heimkomu
hans orðnar
að heitustu
fréttunum –
án þess þó að
vera eiginlega
frétt – úr ís-
lenskum
stjórnmálaheimi, nema ef vera
skyldi þetta með Ólafabandalagið
(sem vel að merkja er heldur
ekki orðið eiginleg frétt).
Báðar þessar óeiginlegu fréttir
eru merkilegar, en þó af ger-
ólíkum ástæðum. Önnur er
ánægjuleg, og gæti verið til
marks um raunverulega nýjung í
pólitíkinni, er gæti gefið þeim er
hafa hingað til skilað auðu kost á
að krossa við eitthvað. Hin frétt-
in er furðufrétt sem hljómar eins
og hún sé komin beint úr Ára-
mótaskaupi Sjónvarpsins.
Ánægjulega óeiginlega fréttin
er um hugsanlegt Ólafabandalag.
Ólafur F. hefur um nokkurt skeið
skorið sig úr í borgarfulltrúaliði
Sjálfstæðisflokksins vegna þess
að hann hefur virst fær um að
hugsa um annað og meira en
bara það að koma pólitískum
höggum á andstæðinga sína.
Ólafur doktor virðist líka vera
fær um að ástunda stjórnmál án
þess að missa fótanna í skítkasti.
Samt laumast auðvitað að
manni sá grunur að kannski finn-
ist manni þessi óeiginlega frétt
ánægjuleg fyrst og fremst vegna
þess að hún kveikir von um
möguleika á einhverju öðru en
því sem maður hefur setið uppi
með allt of lengi, fremur en að
manni finnist hún ánægjuleg
vegna þess að maður sé svo viss
um að Ólafabandalag myndi
leysa allan vanda.
Það er að segja, kannski er
maður bara á móti því sem er,
fremur en að maður sé með ein-
hverju nákvæmlega skilgreindu.
Kannski er það einmitt það sem
gerir að verkum að manni líst vel
á hugsanlegt Ólafabandalag – að
það er enn harla óskilgreint, og
maður getur lifað í voninni um að
það verði einhvernveginn betra
en það sem er. Svona eins og
börn njóta alltaf velvildar vegna
þess að þau eru enn óskilgreind
og maður getur í huga sér búið
til mynd af þeim sem fyrirmynd-
arfólki.
Hvort heldur þetta er nú hin
eiginlega ástæða eða ekki, þá
hlýtur sú frétt, að stór hluti kjós-
enda geti hugsað sér að greiða
atkvæði sérframboði aldraðra og
öryrkja, að vera alvarleg tíðindi
fyrir stjórnmálamenn hinna hefð-
bundnu flokka.
Þess vegna eru aldeilis fráleit
viðbrögð Samfylkingarinnar við
hverfandi kjósendum: Jón Bald-
vin kallaður heim, og verður
dubbaður upp í formann, gegn
því loforði, að ef sigur vinnist
megi hann verða forsætisráð-
herra eins lengi og hann geti.
Það er engu líkara en þessi
flétta hafi verið skrifuð fyrir
Áramótaskaupið – og reyndar
var eitthvað svipað í því ágæta
skaupi. „Við verðum að gera eitt-
hvað!“ Með áherslu á eitthvað –
bara eitthvað. Og ef manni dett-
ur ekkert nýtt í hug (eða ekkert
nýtt er að hafa) þá er að grípa til
gamals. Í tískubransanum er
þetta kallað retró; þegar horfið
er aftur til fortíðar og tískuföt –
til dæmis frá hippatímanum –
dregin fram og gerð að því heit-
asta í dag.
Þetta er ennfremur eitt meg-
instefið í svonefndum póstmód-
ernisma, þar sem áhersla er lögð
á að leita aftur í söguna og end-
urnýta hugmyndir og þemu.
Þannig stefnir í að Jón Baldvin
verði fyrsti póstmóderníski
stjórnmálamaðurinn á Íslandi.
En gallinn – og hættan – við
retrótískuna er fyrst og fremst
sá, að hún er í raun óekta, vegna
þess að hún er eiginlega sprottin
úr annarri tíð en henni er nú
plantað inn í. Þess vegna krefst
hún þess af fylgjendum sínum að
þeir taki hana í rauninni ekki al-
varlega, þótt þeir fylgi henni.
Hún krefst þess að þeir fylgi
henni svona eins og með glott á
vör. Að vera retróhippi er að
þykjast vera hippi, sem er allt
annað en að vera hippi.
Þessi galli við alla retróhugsun
er löngu orðinn ljós þeim sem
pælt hafa eitthvað í hinum sí-
vinsæla póstmódernisma. Auðvit-
að er ekki sjálfgefið að svona
greining eigi við í stjórnmálum,
og þess eru dæmi að pólitíkusar
sem komnir voru með feitan
starfslokasamning – það er, orðn-
ir að sendiherra – gangi kröft-
uglega í endurnýjun pólitískra
lífdaga.
Það er fyrir löngu runnin upp
örvæntingartíð fyrir Samfylk-
inguna, og betlarar geta ekki
leyft sér matvendni. Hin kaldr-
analega staðreynd er sú, að hæfir
flokksleiðtogar eru jafn sjaldgæf-
ir og góðir óperusöngvarar, og
bæði þessi fyrirbæri eru af af-
skaplega skornum skammti á Ís-
landi. Það er sama hvert litið er í
íslenskum kratisma, þar er eng-
an hæfan leiðtoga að sjá. (Svo-
leiðis fólk fer ekkert á milli mála
ef það er á staðnum – það ein-
faldlega sker sig úr, eins og
hljómfagur tenór í hópi lagleys-
ingja).
Það eru alvarleg tíðindi ef ís-
lenskir kratar telja sig ekki eiga í
önnur hús að venda með formann
en íslenska sendiráðið í Wash-
ington. Ekki vegna þess að Jón
Baldvin hafi á sínum tíma verið
vondur formaður, og ekki vegna
þess að hann er búinn að vera í
Ameríku – þvert á móti gæti
hann komið með góð áhrif þaðan.
Nei, alvarlegu tíðindin eru þau,
að ekki skuli þýða að horfa til
framtíðar, heldur verði að veðja á
retrótískuna.
Jón retró
Ef manni dettur ekkert nýtt í hug
(eða ekkert nýtt er að hafa) þá er að
grípa til gamals. Í tískubransanum er
þetta kallað retró; þegar horfið er aftur
til fortíðar og tískuföt – til dæmis frá
hippatímanum – dregin fram og gerð
að því heitasta í dag.
VIÐHORF
Eftir Kristján G.
Arngrímsson
kga@mbl.is
HINN 18. desem-
ber sl. samþykkti
bæjarstjórn Hafnar-
fjarðar að gerast
þriðjungs eigandi í
nýju hlutafélagi,
Norðurbakka ehf.,
sem ætlað er að
standa fyrir uppbygg-
ingu bryggjubyggðar
fyrir allt að 1.800
íbúa. Margt er athug-
unarvert við sam-
starfssamning þann
sem Hafnarfjarðar-
bær, Þyrping hf. og
J&K eignarhaldsfélag
hafa gert með sér.
Af hverju
þessi flýtir?
Drög að samstarfssamningnum
voru fyrst kynnt í bæjarráði Hafn-
arfjarðar 13. desember sl. Þann
17. desember var skotið á bæj-
arráðsfundi þar sem lagður var
fram stofnsamningur og sam-
þykktir fyrir Norðurbakka ehf.
ásamt tilkynningu um stofnun fé-
lagsins. Bæjarstjóri undirritaði
síðan samninginn með fyrirvara
um samþykki bæjarstjórnar, sem
kom saman daginn eftir og sam-
þykkti samninginn. Þessi máls-
meðferð er óvenjuleg og sennilega
einsdæmi í sveitarstjórnarmálum.
Flýtirinn á þessum gjörningi var
svo mikill að enginn tími vannst til
að kynna samninginn eða ræða í
Framsóknarflokknum í Hafnar-
firði. Ekki kæmi mér á óvart að
það sama ætti við um sjálfstæð-
ismenn í Hafnarfirði. Það undar-
legasta af öllu er e.t.v. að samning-
urinn var ekki tekinn til afgreiðslu
í hafnarstjórn.
Samkvæmt samningnum leggja
eignaraðilarnir þrír fram 200 þús.
kr. hver sem stofnfé. Norðurbakka
ehf. er hins vegar gert að kaupa
eignir hluthafa á hafnarbakkanum,
metnar á 190 m.kr. hvers um sig,
samtals 570 m.kr. Kaupverðið skal
hins vegar ekki greitt fyrr en þann
1. júlí 2003 og þá með þeim hætti
að kröfunum skal þá
breytt í aukið hluta-
fjárframlag. Það fara
því engir fjármunir
milli aðila. Sé litið á
fasteignamat eign-
anna kemur í ljós að
það er mjög mismun-
andi. Eignir Hafnar-
fjarðarbæjar eru
metnar á 190.409.000
kr., eignir Þyrpingar
hf. 146.650.000 kr. og
eignir J&K eru metn-
ar á 77.248.000 kr.
Augljóst er því að
samningsverð eign-
anna þarfnast nánari
skýringa.
Við þessi kaup Norðurbakka
ehf. gerist það að Hafnarfjarðar-
bær afskrifar 409.000 kr., Þyrp-
inghf. hagnast um kr. 43.350.000 af
sölu eigna og J&K hagnast um
112.752.00 krónur. Ársreikningur
tveggja síðastnefndu aðilanna fyrir
árið 2001 mun þar með sýna tölu-
verðan afkomubata eftir að þessar
bókhaldslegu sölur hafa átt sér
stað. Það eru því aðrir en Hafn-
arfjarðarbær sem hafa ávinning af
þessum bókhaldslegu æfingum.
Af hverju bryggjubyggð?
Í Hafnarfirði hefur í nokkurn
tíma verið rætt um með hvaða
hætti mætti nýta norðurbakkann
til þess að efla og stækka miðbæ-
inn. Hafa menn þá einkum velt
fyrir sér blandaðri byggð, þ.e.
þjónustustarfsemi og íbúðarbyggð.
Eins hafa margir talið óklókt að
fórna hafnarbakkanum öllum, því
hann væri mikilvægur sem skipa-
lægi þótt draga myndi úr hafnsæk-
inni starfsemi. Málið er sem sagt
stórt og umdeilt. Því kemur á
óvart að meirihlutinn í bæjarstjórn
skuli keyra málið í gegn án allrar
umræðu. Þær frumhugmyndir sem
kynntar hafa verið sýna íbúðar-
byggð úti í sjó, 20-30 m niður á
fast. Ljóst er að slíkar byggingar
verða dýrar. Ný byggð kallar jafn-
framt á breytingu á gatnaskipulagi
og aukna þjónustu, s.s. aðgengi að
skóla. Staðreyndin er sú að það er
ekkert sem kallar á þessa flýti-
meðferð, enda liggur fyrir að
næsta íbúðarbyggð verður á Ás-
völlum.
Kostnaður Hafnarfjarðar
Margt er óljóst um kostnað
Hafnarfjarðarbæjar vegna fyrir-
hugaðra framkvæmda, en ætla má
að hann verði mikill. Í 5. gr. samn-
ingsins segir: ,,Hafnarfjarðarkaup-
staður skal á sinn kostnað ráðast í
uppfyllingu hafnarinnar, vestan
við hverfið, og gera þar bygging-
arhæft allt að 25.000 fm land.“ Síð-
ar í sömu grein segir: ,,Hafnar-
fjarðarkaupstaður skal gera
smábátahöfn eða viðlegukanta fyr-
ir eigin reikning.“ Síðast í sömu
grein segir: ,,Hafnarfjarðarkaup-
staður skal rifta lóðarleigusamn-
ingi við Olíuverslun Íslands hf. um
lóðirnar nr. 1 og 3 við Vesturgötu
þar sem nú er bensínstöð OLÍS.
Norðurbakki ehf. og Hafnarfjarð-
arkaupstaður skulu skipta á milli
sín kostnaði við riftunina og rif á
mannvirkjum á lóðinni.“
Það er mikill ábyrgðarhluti fyrir
skuldsett bæjarfélag að fara út í
slíka áhættuframkvæmd og kosta
til hundruð milljónum króna. Þau
vinnubrögð sem hafa verið viðhöfð
í þessu máli eru ekki til eftir-
breytni. Það er eðlileg krafa að
Hafnfirðingar fái nánari skýringar
á téðum samningi.
Skrítin vinnubrögð meiri-
hlutans í Hafnarfirði
Sigurður P.
Sigmundsson
Hafnarfjörður
Það er eðlileg krafa,
segir Sigurður P. Sig-
mundsson, að Hafnfirð-
ingar fái nánari skýr-
ingar á téðum samningi.
Höfundur er formaður Framsókn-
arfélags Hafnarfjarðar.
UNDIRRITAÐUR
hefur nokkuð gagn-
rýnt ríkisvaldið fyrir
þann samning sem á
sínum tíma var gerður
við Öldung hf. – sam-
heiti fyrir fyrirtækin
Aðalverktaka og Sec-
uritas – um að reisa og
reka dvalarheimili fyr-
ir aldraða í Sóltúni 2 í
Reykjavík.
Í skýrslu Ríkisend-
urskoðunar fékkst
staðfesting á því að
þessi gagnrýni átti við
rök að styðjast. Í ljós
kom að ríkisvaldið
mismunaði stórlega
dvalarheimilum aldraðra varðandi
fjármögnun. Nánast hvernig sem á
málin var litið voru þau kjör sem
Öldungi hf. var boðið upp á hag-
stæðari en hjá öllum öðrum rekstr-
araðilum sambærilegra dvalarheim-
ila. Og það sem meira er, Ríkisend-
urskoðun benti á að ein megin-
ástæðan fyrir því að skattborgarinn
greiddi Öldungi hf. meira en öðrum
rekstraraðilum væri sú að eigend-
urnir þyrftu að geta hagnast, eða
með öðrum orðum, þeir yrðu að
geta makað krókinn.
Í umræðu í þjóðfélaginu var haft
á orði að það hefði vakað fyrir hinni
einkavæðingarglöðu ríkisstjórn að
láta Öldungi hf. takast vel upp til að
geta sýnt fram á stórkostlegan ár-
angur einkaframtaks-
ins. Þegar fram liðu
stundir myndi án efa
gleymast að skatt-
pyngjur almennings
hefðu verið opnaðar
meira en gagnvart
öðrum aðilum.
Síðastliðið sumar
fengu svo landsmenn
forsmekkinn að sið-
ferði eigendanna þeg-
ar tilteknir eignaraðil-
ar að Öldungi hf.
reyndu að braska með
sinn hlut. Þjóðin fékk
þarna innsýn í heim
fjármálalífsins sem nú
rær að því öllum árum
að þrengja sér inn í velferðarþjón-
ustuna. Vonandi tekst starfsfólki
Sóltúns að halda þessum öflum í
skefjum og úthýsa gróðasjónarmið-
um úr rekstrarbókhaldinu. Það
verður ekki auðvelt verk.
Eftir því sem ég hef fregnað hef-
ur vel tekist til um ráðningu starfs-
fólks og er engin ástæða til annars
en að það hafi fullan trúnað og
muni sinna sínum störfum af alúð
og elju.
Í sjálfu sér ætti það að vera fagn-
aðarefni þegar ríkið gerist örlátara
í framlögum til dvalarheimila aldr-
aðra. Staðreyndin er sú að framlög
til dvalarheimila aldraðra hafa verið
skorin við nögl, þeim hefur verið
gert að fara bónbjargarleið til að
afla fjár svo reisa megi húsnæði og
viðhalda því. Þau hafa einnig sjálf
þurft að standa straum af dýrum
lyfjum og hjálpartækjum svo dæmi
séu tekin. Þetta á hins vegar ekki
við um Sóltún, þar eru framlög
vegna þessara þátta ríflegri en til
hinna dvalarheimilanna. Starfsfólki
á þeim svíður að geta ekki veitt
vistmönnum sínum eins góða að-
stöðu og aðhlynningu og kostur er
og að sjálfsögðu sætta þeir sig ekki
við að vera boðið upp á lakari kost
en hlutafélaginu.
Undir þetta skal tekið. Það er í
rauninni alveg stórundarlegt að
þeim sem láta alla fjármuni renna
inn í reksturinn og til uppbygging-
arstarfs skuli skammtað naumar úr
ríkissjóði en hinum sem hafa á bak-
inu fjárfesta sem taka til sín arð í
eigin vasa. Hvorki starfsfólk né
vistfólk á hins vegar að þurfa að
líða fyrir siðblindu stjórnvalda.
Þess vegna er hinu nýja vistheimili
í Sóltúni óskað sólríkrar framtíðar.
Sóltúni óskað
velfarnaðar
Ögmundur
Jónasson
Dvalarheimili
Hvorki starfsfólk né
vistfólk á að þurfa að
líða fyrir siðblindu
stjórnvalda. Þess vegna
óskar Ögmundur
Jónasson hinu nýja vist-
heimili í Sóltúni sól-
ríkrar framtíðar.
Höfundur er alþingismaður og
formaður BSRB.