Morgunblaðið - 15.01.2002, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. JANÚAR 2002 11
SÝKINGAR í loftvegum voru til um-
ræðu á fyrsta hluta læknadaga
Fræðslustofnunar lækna og fram-
haldsmenntunarráðs læknadeildar
Háskóla Íslands. Þar kom m.a. fram
að þriðjungur fólks á aldrinum 18 til
64 ára, sem fá alvarlega lungnabólgu
af völdum pneumokokka, hefur enga
þekkta áhættuþætti en samkvæmt
nýlegum rannsóknum eru reykingar
taldar einn sterkasti áhættuþáttur
slíkra sýkinga. Einnig kom fram að
um helmingur þeirra 15 sem grein-
ast að meðaltali árlega hérlendis
með berkla er útlendingar og vax-
andi hlutfall Íslendinganna sýkist
eftir ferðalög til landa þar sem berkl-
ar eru algengir.
Magnús Gottfreðsson, læknir á
lyflækningadeild og sýklafræðideild
Landspítala – háskólasjúkrahúss,
fjallaði um bakteríusýkingar af völd-
um pneumokokka eða lungnakokka
sem stundum hafa einnig verið
nefndir lungnaóþokkar. Hann sagði
erlendar rannsóknir sýna að um
þriðjungur fólks á aldrinum 18 til 64
ára, sem fengi lungnakokkasýkingar
sem breiddust út í blóð, hefði til
skamms tíma ekki haft neina þekkta
áhættuþætti fyrir slíkar sýkingar.
Hann sagði nýlega hafa verið sýnt
fram á að reykingar væru einn sterk-
asti áhættuþátturinn og gætu þær
skýrt um helming slíkra alvarlegra
lungnabólgutilvika. Kvað hann ekki
ástæðu til að ætla annað en svipað
væri uppi á teningnum hérlendis og
minnti hann einnig á að óbeinar
reykingar ættu einnig sinn þátt í að
valda áhættu. Þá sagði hann ljóst að
inflúensa leiddi iðulega til aukinnar
tíðni lungnabólgu. Einnig nefndi
hann miltisleysi, mótefnaskort og
HIV-smit sem hann sagði margfalda
áhættuna á slíkum sýkingum.
Brýnt að styrkja forvarnir
Magnús sagði ljóst að hægt væri
að hafa áhrif til forvarna á suma
þættina og nefndi sérstaklega reyk-
ingar. Sagði hann nauðsynlegt að
styrkja forvarnir enn frekar, því
dánartíðni af völdum alvarlegrar
pneumokokkalungnabólgu væri á
bilinu 25 til 35%. Hann sagði að þar
sem um þriðjungur Íslendinga
reykti mætti gera ráð fyrir að koma
mætti í veg fyrir sýkingu hjá mörg-
um þeirra ef þeir drægju úr reyk-
ingum.
Þorsteinn Blöndal, yfirlæknir á
lungna- og berklavarnadeild Heilsu-
verndarstöðvar Reykjavíkur, sagði
15 manns sýkjast hérlendis að með-
altali af berklum á ári hverju. Hann
sagði einkenni lungnaberkla yfirleitt
vera langdreginn hósta með slím-
uppgangi, einnig að brjóstverkir og
blóðugur uppgangur vektu oft upp
grun um berkla. Oft væri unnt að
greina þá nokkuð snemma hérlendis
og sagði hann meðgöngutímann með
hóstaeinkenni að meðaltali vera10 til
12 vikur. Þá sagði Þorsteinn vaxandi
hlutfall Íslendinga smitast vegna
ferðalaga til landa þar sem berklar
væru ríkjandi. Bæði hefðu ferðalög
aukist og að menn dveldu lengur í
þessum löndum sem þýddi aukna
hættu á smiti.
Þorsteinn sagði lyfjaþol ekki
vandamál meðal íslenskra berkla-
sjúklinga, frá árinu 1975 hefði aðeins
einn af 530 reynst vera með alvarlegt
lyfjaþol. Hættu á lyfjaþoli sagði
hann vera vegna fyrri lyfjameðferð-
ar og hjá innflytjendum frá löndum
þar sem lyfþol væri landlægt. Nefndi
hann sem dæmi að lyfþol væri um
20% meðal íbúa Lettlands en það
væri fyrir hendi í öllum heimsálfum.
Helmingur berklasjúklinga
hérlendis er útlendingar
ÁSÞÓR RE-395, sem er fimm
tonna plastbátur, er mikið skemmd-
ur eftir árekstur en bátnum var
stolið aðfaranótt sunnudags frá
Suðurbugt í Reykjavíkurhöfn.
Báturinn fannst um áttaleytið
þar sem hann maraði við Granda-
kaffi í Reykjavík. Vél bátsins var
enn í gangi og báðar lensudælurnar
á fullu. Ekki er ljóst á hvað bátnum
var siglt.
Þorvaldur Gunnlaugsson, eigandi
bátsins, sagði í samtali við Morg-
unblaðið að of snemmt væri að
meta skemmdir. Slíkur bátur kost-
ar nýr hátt í níu milljónir. Nýlega
voru gerðar endurbætur á bátnum
fyrir um fjórar milljónir og því er
ljóst að tjónið er mikið. Þorvaldur
hefur gert út á línu undanfarið en
ljóst má vera að talsverður tími er
þar til Ásþór RE verður aftur tilbú-
inn til veiða. „Maður er hálfdofinn
yfir þessu öllu saman,“ sagði Þor-
valdur.
Læst hlið er við landganginn að
flotbryggjunni við Suðurbugt, það-
an sem bátnum var stolið, en svo
virðist sem þjófarnir hafi klifrað yf-
ir hliðið.
Þrír handteknir
Um hádegi á sunnudag voru þrír
ungir karlmenn handteknir, grun-
aðir um aðild að verknaðinum. Einn
þeirra var með áverka á líkama
sem þóttu grunsamlegir. Talið var
víst að sá sem var við stýrið á bátn-
um hefði hlotið áverka þegar hann
skall á stýri bátsins við áreksturinn
en stýrið var talvert bogið. Hvorki
hann né hinir tveir vildi nokkuð
kannast við að hafa stolið bátnum
og var þeim sleppt að loknum yf-
irheyrslum. Málið er enn í rann-
sókn.
Morgunblaðið/Júlíus
Þorvaldur Gunnlaugsson við Ásþór RE. Miklar skemmdir urðu á stefni bátsins.
Stórskemmdur
eftir árekstur
Þrír handteknir en sleppt eftir yfirheyrslur
Lát Dons C. Wileys
Talinn hafa
fallið af brú
fyrir slysni
EKKERT bendir til þess að lát líf-
efnafræðingsins Dons C. Wileys hafi
borið að með glæpsamlegum hætti að
því er fram kemur í frétt Associated
Press fréttastofunnar. Eins og greint
hefur verið frá í Morgunblaðinu
fannst lík Wileys í þverá Mississippi-
fljóts í Tennesseefylki í Bandaríkjun-
um í desember sl. Wiley var 57 ára að
aldri og kvæntur íslenskri konu,
Katrínu Valgeirsdóttur. Eiga þau tvö
börn. Talið að Wiley hafi fyrir slysni
fallið í Mississippifljót.
Ekkert hafði spurst til Wileys í
meira en mánuð þegar lík hans fannst
í þverá Mississippifljóts, en óttast var
að hvarf hans tengdist hryðjuverka-
mönnum sem áhuga hefðu á rann-
sóknum Wileys á lífshættulegum
veirum. Wiley starfaði sem prófessor
við Harvardháskólann í Boston og var
talinn meðal fremstu sérfræðinga í
rannsóknum á veirum, þ.á m. ebola-
veirunni.
Hrossastóð fældist
eftir flugeldaskothríð
Til athugunar
hjá sýslumanni
SÝSLUMAÐURINN í Borgarnesi
hefur nú til athugunar hvernig rann-
saka eigi mál fólks sem stóð fyrir
flugeldaskothríð í sumarhúsabyggð
við Ölver á föstudagskvöld.
Hrossastóð sem var í girðingu
skammt frá fældist við hávaðann og
ruddust þrjú hross út úr girðingunni
og upp á Vesturlandsveg. Jeppa á
norðurleið var ekið á eitt hrossanna.
Ökumaður fólksbíls sem var á leið í
gagnstæða átt reyndi að sveigja frá
dauða hrossinu en við það valt bíllinn
út af veginum og lenti þar á öðru
hrossanna. Fjórir voru í fólksbílnum
og voru þeir allir fluttir á sjúkrahús-
ið á Akranesi með minniháttar
meiðsl að talið var.
Að sögn lögreglunnar í Borgar-
nesi mátti litlu muna að mun alvar-
legri slys hefðu orðið á fólki.
Lögreglan fékk tilkynningu um
hrossin kl. 19.58 og var þegar haft
samband við bóndann sem talinn var
eiga þau. Lögregla var lögð af stað á
vettvang þegar tilkynning barst um
fyrri áreksturinn kl. 20.08 en sá
seinni varð stuttu síðar.
Bannað er að skjóta upp flugeld-
um án sérstaks leyfis, nema á milli
27. desember og 6. janúar. Slíkt leyfi
hafði ekki verið veitt.
TVEIR Litháar hafa verið úr-
skurðaðir í gæsluvarðhald til 21.
janúar nk. en þeir voru handteknir
aðfaranótt laugardags grunaðir
um að hafa vísvitandi skipt föls-
uðum 50 dollara seðlum í versl-
unum í miðborg Reykjavíkur.
Mennirnir eru 25 ára gamlir.
Við húsleit heima hjá þeim fundust
nokkur hljómflutningstæki úr bif-
reiðum. Auk mannanna tveggja
voru kona og yngri maður hand-
tekin en þeim var sleppt að lokn-
um yfirheyrslum.
Að sögn Ómars Smára Ár-
mannssonar, aðstoðaryfirlögreglu-
þjóns í Reykjavík, kom annar
mannanna fyrst hingað til lands
sumarið 2000 og aftur í nóvember
sama ár og hefur verið hér meira
eða minna síðan. Hann mun hafa
farið nokkrum sinnum til Litháen
á þessum tíma. Hinn maðurinn
sem nú er í haldi mun hafa komið
til Íslands á sama tíma og félagi
hans.
Auk þeirra sex peningaseðla,
sem skipt hafði verið, fundust fals-
aðir dollaraseðlar á öðrum mann-
inum. Alls var lagt hald á átján 50
dollara seðla og sjö 100 dollara
seðla.
Ómar Smári segir að seðlarnir
séu mjög vel gerðir. Pappírinn er
þó nokkuð frábrugðinn því sem á
að vera.
Upphaf málsins var það að síð-
degis á föstudag kom afgreiðslu-
maður í minjagripaverslun í mið-
borginni inn í banka í miðborginni
til að spyrjast fyrir um það hvort
50 dollara seðill sem hann var með
gæti verið falsaður. Honum var
tjáð að svo væri. Starfsmaður
bankans heimsótti í framhaldi af
því nokkrar minjagripaverslanir í
miðborg Reykjavíkur og spurðist
fyrir um 50 dollara seðla. Hann
fann fimm slíka seðla í ýmsum
verslunum. Þegar hér var komið
við sögu var lögregla kölluð til.
Ekki var vitað hverjir voru hér að
verki en sagt var að mennirnir
væru frá Austur-Evrópu. Í fram-
haldi af því voru fjórmenningarnir
handteknir.
Tveir í gæslu-
varðhaldi vegna
falsaðra seðla
♦ ♦ ♦
FRÍÐUR Sigurjónsdóttir ljósmóðir
hélt upp á hundrað ára afmæli sitt í
kaffisamsæti í faðmi ættingja á af-
mælisdaginn á sunnudag.
„Ég var afskaplega ánægð með
afmælið, þetta var indæll dagur
enda á ég góða að,“ segir Fríður að-
spurð um hundraðasta afmælisdag-
inn sinn.
Fríður fæddist á Sandi í Aðaldal í
Suður-Þingeyjarsýslu og ólst þar
upp. Fjölskyldan fluttist að Ein-
arsstöðum í Reykjadal árið 1906 þar
sem hún bjó til 1913 þegar hún flutt-
ist að Litlu-Laugum.
Fríður var í unglingaskólanum að
Breiðumýri í Reykjadal veturinn
1921 til 1922 og lauk ljósmóðurprófi
frá Ljósmæðraskóla Íslands 1933.
Að námi loknu var Fríður ljósmóðir
í Borgarnesi til ársins 1936 og við
Landspítalann 1936 til 1937. Árið
1937 fluttist hún norður á Akureyri
þar sem hún starfaði allt til ársins
1955. Fríður vann einnig að ljósmóð-
urstörfum á Sólvangi í Hafnarfirði á
árunum 1955 til 1972 þegar hún
settist í helgan stein.
Norðlendingum er Fríður vel í
minni þar sem hún tók á móti fjölda
barna þegar hún starfaði á Akur-
eyri, m.a. fimm af sex börnum
Braga bróður síns sem búsettur var
á Akureyri. Systkinabörn Fríðar eru
alls þrjátíu og fjögur og er frá þeim
kominn mikill fjöldi afkomenda.
Fríður er vel ern, skýr og fylgist
með fréttum í umhverfinu og þá sér-
staklega vel með framgangi ætt-
arinnar og hvað á daga stórfjöl-
skyldunnar drífur. Meðal þeirra
barna sem hún tók á móti á langri
starfsævi er stórsöngvarinn Kristján
Jóhannsson en hún hefur fylgst með
ferli hans sennilega allra kvenna
lengst eða allt frá fæðingu.
Þrátt fyrir að heyrn og sjón hafi
daprast mikið á síðustu árum er hún
enn vel fótafær og segist æfa líkams-
rækt í stigunum á deildinni sinni á
Hrafnistu í Reykjavík.
Fríður Sigurjónsdóttir orðin 100 ára
Indæll afmælisdagur
Fríður er vel ern og fagnaði
hundrað ára afmæli sínu í faðmi
fjölskyldunnar.
Morgunblaðið/Þorkell