Morgunblaðið - 04.04.2002, Blaðsíða 22

LISTIR
22 FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HÓPUR ljóðskálda les úr ljóðum
sínum til stuðnings palestínsku þjóð-
inni í Grófarhúsi, Tryggvagötu 15, í
kvöld kl. 20. Skáldin eru Ingibjörg
Haraldsdóttir, Bragi Ólafsson, Ein-
ar Már Guðmundsson, Þorsteinn frá
Hamri, Margrét Lóa Jónsdóttir,
Óskar Árni Óskarsson, Didda Jóns-
dóttir, Vilborg Dagbjartsdóttir, Jón
frá Pálmholti, Einar Ólafsson, Unn-
ur Sólrún Bragadóttir og Birgir
Svan Símonarson.
Ljóð fyrir Palestínu
Þorsteinn
frá Hamri
Margrét Lóa
Jónsdóttir
Ingibjörg
Haraldsdóttir
Bragi
Ólafsson
Einar Már
Guðmundsson
BRESKI listhópur-
inn Crash fagnar um
þessar mundir fimm
ára afmæli sínu og
efnir af því tilefni til
yfirlitssýningar um
starfsemi sína í Gall-
eríi Skugga, Hverf-
isgötu 39, í kvöld kl.
20. Á sýningunni er
að finna grafísk
hönnunarverkefni
sem Crash hefur birt
m.a. í tímaritum og
á veggspjöldum í því
skyni að gagnrýna
ímyndamótun fjöl-
miðla með þeirra eigin aðferðum.
Crash varð til á krá í King’s
Cross í Lundúnum í janúar árið
1997. Kjarninn í hópnum eru
Scott King og Matt Worley og
var markmið þeirra að skapa
andófsrödd gegn ráðandi viðmið-
um í breskri auglýsinga- og fjöl-
miðlamenningu. Í verkum sínum
nýtir hópurinn sér aðferðir og
ímyndir fjölmiðlanna og leitast
þannig við að gagnrýna fjöl-
miðlana innan frá. Meðal þátta
sem Crash hefur beint gagnrýni
sinni að er hin svonefnda „gaura-
menning“ (New Lad Culture),
sem birst m.a. í fjölda tímarita
sem hafa unga karlmenn að
markhópi sínum.
Crash hefur m.a. haldið mynd-
listarsýningar í ICA, staðið fyrir
námskeiðum og
ýmsum uppákomum,
en hefur auk þess
hannað plötuumslög
fyrir Propellerheads
og Pet Shop Boys,
og annast hönnun
fyrir Malcolm Mc-
Laren.
Scott King er
grafískur hönnuður
og starfar sem list-
rænn stjórnandi
tímaritsins Sleaze
Nation sem hlaut
nýlega hönnunar-
verðlaun breskra
tímaritaútgefenda fyrir bestu
forsíðu og besta hönnunarverk-
efni. King sýndi nýlega í Barbic-
an Center í London auk þess
sem hann heldur reglulega fyr-
irlestra um ímyndamótun í fjöl-
miðlum í listaskólum. Matt Worl-
ey er einn ritstjóra tímaritsins
Sleaze Nation, og hefur auk þess
skrifað greinar í Modern Review
og The Guardian. Matt kennir
sögu við University of Reading
og er höfundur bókar um sögu
kommúnista í Bretlandi.
Við opnunina munu breskir
plötusnúðar úr hljómsveitinni
Earl Brutus sjá um tónlistar-
flutning.
Sýningin stendur til 14. apríl
frá þriðjudegi til sunnudags kl.
13–17.
Andófsrödd í
Galleríi Skugga
Eitt verka
Crash-félaganna.
NÝTT sýningarrými verður opnað í
glugga Studio Úmbru á Lindargötu
14 á morgun, föstudag, og nefnist
Úmbruglugginn. Þar gefur að líta
vasa- og skálaseríuna „Jazz“ eftir
Guðnýju Magnúsdóttur. Guðný hef-
ur haldið fjölda sýninga á list sinni
víða um heim og eru verk hennar á
söfnum bæði hér á landi og erlendis.
Guðný rak um árabil Gallerí Úmbru
á Bernhöftstorfu.
Úmbru-glugginn verður rekinn
sem sjálfstætt sýningarrými með
sýningum sem tengjast hönnun og
listhandverki og verður alltaf opinn.
Sýningarglugginn er í tengslum
við Studio Úmbru, vinnustofu Guð-
nýjar, sem er opin eftir samkomu-
lagi og á miðvikudögum og fimmtu-
dögum kl. 13–17. Opið nú um
helgina á laugardag og sunnudag kl.
13–17.
Nýtt gluggagallerí
GUÐMUNDUR Kamban samdi
leikritið Grandezza á dönsku. Það var
sýnt í Konunglega leikhúsinu í Kaup-
mannahöfn árið 1941 og var gefið út á
bók af Gyldendal-útgáfunni þar í
borg sama ár. Höfundur segir í stutt-
orðri skýringargrein á undan útgefn-
um leiktexta að hugmyndina hafi
hann fengið frá frægu ítölsku dóms-
máli, Canella-Bruneri-málinu, en at-
burðarás, bygging og persónur séu á
engan hátt tengdar þessum sann-
sögulegu atburðum. Hann bætir svo
við að leikurinn gerist um 1930.
Til er frá hendi höfundar uppkast
að þýðingu leikritsins á íslensku.
Þegar Tómas Guðmundsson og Lár-
us Sigurbjörnsson tóku að sér að sjá
um heildarútgáfu verka Kambans á
íslensku var ákveðið að Lárus þýddi
leikinn og var hann gefinn út í sjö-
unda bindi Skáldverka Kambans
undir nafninu Stórlæti.
Þrátt fyrir að leikritið
hafi verið sýnt í Kaup-
mannahöfn 1941 er
þetta, að því er næst
verður komist, frum-
flutningur verksins á ís-
lensku. Það eru eflaust
margar ástæður fyrir
því og þær helstar að
verkið virðist ekki hafa
verið til í fullbúinni ís-
lenskri útgáfu fyrr en
1969, það er frá tímabili
í höfundarferli Kamb-
ans sem lítill áhugi hef-
ur verið fyrir og að auki
gamanleikur sem gerist
að öllu leyti í Rómaborg
á millistríðsárunum og allar persón-
urnar ítalskar. Að öllu þessu saman-
lögðu hefur íslensku leikhúsfólki þótt
verkið lítt líklegt til vinsælda.
Það er því mun ánægjulegra að
það er töluvert í þetta verk spunnið
og það gefur okkur tækifæri til að sjá
sjaldséða hlið á höfundinum. Það ber
því að þakka Sveini Einarssyni að
hafa grafið verkið upp úr glatkistunni
og blásið í það lífi. Það er ekki oft sem
íslenskum leikhúsunnendum gefst
tækifæri til að sjá verk Kambans á
sviði, nú síðast sýndi Þjóðleikhúsið
Marmara 1988 í leikgerð og leik-
stjórn Helgu Bachmann og Oss
morðingja í leikstjórn Þórhalls Sig-
urðssonar 2000. Þessi tvö síðasttöldu
leikrit eru þau verka Kambans sem
hafa náð því að verða sígild íslensk
leiksviðsverk. Svo má auðvitað ekki
gleyma kvikmyndinni Höddu Pöddu
sem fyrir tæpum mánuði var sýnd í
Kvikmyndasafni Íslands í tilefni af
því að Hilmar Örn Hilmarsson hafði
samið tónlist við myndina.
Leikritið fjallar um ítalskan stríðs-
fanga sem hefur allt frá fyrra stríði
verið fangi í Makedóníu þjáður af
langtímaminnisleysi. Hann kemur til
Rómaborgar, birtir auglýsingu með
mynd af sér í fjöllesnu dagblaði og
æskir þess að þeir sem beri kennsl á
hann hafi samband við hann. Afleið-
ingarnar eru ótrúlegur ruglingur
þegar tvær konur gera tilkall til hans
sem horfins eiginmanns og af þessu
spinnast réttarhöld sem engan enda
virðast ætla að taka.
Hinn fortíðarlausi stríðsfangi, kall-
aður Ivan Ivanovitz af fangavörðum
sínum og nefndur Guido Rossi af
ítölskum yfirvöldum, getur valið um
að vera Enrico Gamberini, barnlaus
prófessor fæddur í Veróna, eða
Allessandro Giovanni Francesco
Boccalatte, sex barna faðir, prentari
og harmóníkuleikari. Hinn allslausi
nafnleysingi verður vinsæll og eftir-
sóttur, ekki einungis eiginkonurnar
heldur veitingakona ein og einkarit-
ari hans falla fyrir persónutöfrum
hans uns allar vilja eiga hann þrátt
fyrir að þær geri sér grein fyrir að
hann er ekki sá sem þær héldu. Í of-
análag hagnast allir að-
ilar málsins á þeirri gíf-
urlegu athygli sem
málaferlin valda. Allir
sættast á sinn hlut í
leikslok þegar hinn
nafnlausi kemst að því
hver hann í rauninni er,
lífshlaup hans rifjast
upp fyrir honum og
hann gengur í endur-
nýjun lífdaga sem leik-
skáld sem framtíðin
brosir við með nýja
konu upp á arminn.
Vangaveltur Kamb-
ans um sjálfsmynd hins
minnisfirrta manns í
samspili við kröfur
þeirra sem svo sárt sakna horfinna
ættmenna eru mjög áhugaverðar.
Aðalpersóna hans reynir að standa
sig á öllum sviðum og ganga inn í öll
hlutverk. Honum tekst í lokin að
sætta alla hlutaðeigandi og rétta við
fjárhag hinna syrgjandi ekkna. Hann
gengur þó ekki svo langt að fórna sér
fyrir þær, enda ekki einfalt að lifa
tvöföldu lífi til að þóknast öllum.
Hann ákveður því í lokin að vera
sjálfum sér trúr og grípa tækifærið
sem frægðin hefur gefið honum.
Randver Þorláksson fer með aðal-
hlutverkið og tekst að sýna þá hlýju
og mannkærleik sem persónan býr
yfir. Fjölmargir aðrir leikarar fara
með önnur hlutverk og er þar hlutur
Helgu Elínborgar Jónsdóttur veiga-
mestur. Frú Gamberini verður í
hennar meðförum slétt og felld á yf-
irborðinu en undir niðri margslungin
og útspekúleruð. Lilja Guðrún Þor-
valdsdóttir gefur henni lítið eftir sem
hin einfalda og lífsglaða frú Boccal-
atte. Guðrún Þórðardóttir og Hjalti
Rögnvaldsson eru skemmtileg sem
illa innrætt mágkona og svili frú
Gamberini og hin hljómfagra, djúpa
rödd Helgu Bachmann ljær Jolöndu
frænku alla þá dramatík sem nokkur
höfundur gæti látið sig dreyma um
persónu sinni til handa. Þórunn
Magnea Magnúsdóttir leikur vel hið
mikilvæga hlutverk þjónustustúlk-
unnar Rósettu, sem gefur hlustend-
um til kynna að ekki er allt sem sýn-
ist. Jórunn Sigurðardóttir er feikigóð
sem frú Bianci, veitingakonan
breyska, og Stefán Sturla sprellar af
krafti í hlutverki Peppinos. Arnar
Jónsson leikur Ferrari, og hefur
greinilega mjög gaman af að túlka
hinn útsmogna ritstjóra æsifrétta-
blaðsins. Steinunn Ólína Þorsteins-
dóttir og Felix Bergsson eru svo hæg
og alvarleg í litlum hlutverkum rit-
arans og lögmannsins.
Verkið hefur verið lítillega stytt og
nokkrar aukapersónur strikaðar út.
Þetta er nokkuð flókið verk og hentar
ekki að öllu leyti til flutnings í útvarp,
þar sem farsakenndustu atriðin skila
sér ekki í þessum miðli. En þar sem
það er borin von að íslenskir leikhús-
unnendur fái nokkurn tíma að sjá
verkið á sviði verður að þakka hve
mikil vinna hefur verið lögð í þessa
útvarpsútfærslu. Þetta verk sannar
að Kamban hefur verið að leita nýrra
leiða í leikritaskrifum sínum og að til-
finning hans fyrir byggingu leik-
verka hefur aukist. Það er óhjá-
kvæmilegt að velta fyrir sér hvort
honum hefði ef til vill tekist ætlunar-
verk sitt að verða heimsfrægt leik-
skáld ef svo svívirðilega hefði ekki
verið bundinn endi á líf hans í stríðs-
lok.
Ruglingur
í Rómaborg
LEIKLIST
Útvarpsleikhúsið
Höfundur: Guðmundur Kamban. Þýðandi:
Lárus Sigurbjörnsson. Leikstjóri: Sveinn
Einarsson. Hljóðvinnsla: Georg Magn-
ússon. Höfundur tónlistar: Kristjana Þor-
steinsdóttir. Píanóleikur: Atli Heimir
Sveinsson. Framleiðandi: Röddin ehf.
með styrk frá Menningarsjóði útvarps-
stöðva. Leikarar: Arnar Jónsson, Felix
Bergsson, Guðrún Þórðardóttir, Helga
Bachmann, Helga Elínborg Jónsdóttir,
Hjalti Rögnvaldsson, Jórunn Sigurð-
ardóttir, Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir,
Randver Þorláksson, Stefán Sturla Sig-
urjónsson, Steinunn Ólína Þorsteins-
dóttir og Þórunn Magnea Magnúsdóttir.
Frumflutt sunnudag 31. mars; endur-
tekið að kvöldi fimmtudags 4. apríl.
STÓRLÆTI
Sveinn Haraldsson
Guðmundur
Kamban
Múlinn, Kaffileikhúsinu Gítarleik-
arinn Ragnar Emilsson og hljóm-
sveit leika frumsamda tónlist eftir
Ragnar með áhrifum úr ýmsum átt-
um, m.a. úr rokki og ECM-djassi, kl.
21. Með honum leika Birkir Freyr
Matthíasson á trompet, Kristinn
Agnarsson á trommur og Þorgrímur
Jónsson á kontrabassa.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is