Morgunblaðið - 04.04.2002, Blaðsíða 25

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 2002 25
ÞAÐ var vel til fallið af Listasafn-
inu á Akureyri að efna til eins konar
úttektar á æviverki Sigurjóns Ólafs-
sonar myndhöggvara. Byggist þó
helst á hinum svonefndu, hausum, og
seinni tíma tréskúlptúrum, þannig að
nafngiftin, yfirlitssýning, er frekar
misvísandi.
Sigurjón var líkast til gagnmennt-
aðasti myndhöggvari Íslendinga á
ómengaða og sígilda höggmyndalist
á síðustu öld. Byggðist á hinum forna
arfi eins og hann birtist í verkum
Assiríumanna og Grikkja. Á listaka-
demíunni í Kaupmannahöfn fékk
hann hlutlæga og ómengaða kennslu
í undirstöðuatriðum höggmynda-
listarinnar eins og hún var í það heila
iðkuð frá ómunatíð. Hér var form- og
rýmistilfinningin í öndvegi, mynd-
höggvarar iðulega einnig frábærir
húsameistarar og öfugt, sbr. Mich-
aelangelo og Bernini á tímum háend-
urreisnar og barrokks. Þessi grunn-
menntun Sigurjóns nýttist honum
vel í hinum mörgu tilraunum hans til
hliðar, en í kjarna sínum var hann
alltaf myndhöggvari af sígilda skól-
anum og verkfæri hans lengstum þau
sömu og til forna. En að segja að
hann hafi verið myndhöggvari af sí-
gilda skólanum er allt annar hand-
leggur en, gamla skólanum, einungis
vísað til vinnubragðanna, Sigurjón
var þvert á móti einn frjóasti nýskap-
ari í Norrænni myndlist um sína
daga. Honum var á tímabili fundið
það til lasts af félögum sínum í Dan-
mörku, þá menn voru hvað harðastir
í frjálsu og óhlutlægu sköpunarferli,
að vinna einnig í fígúratívum form-
um. Fékk þá helst tiltal fyrir hausana
af þekktum borgurum, borgara-
menningin útskúfuð og smáborgari
gróft og háðulegt skammarorð.
Fáum mun þó blandast hugur er
svo er komið, að þessir hausar, mót-
aðir í leir og síðan steyptir í gips og
brons eru í formrænu eðli sínu með
því markverðasta sem gert var á
þessu tímaskeiði á Norðurlöndum,
og hér á landi komst enginn, né hefur
enn í dag komist með tærnar þar sem
Sigurjón hafði hælana. Aðra skorti
einfaldlega þessa ómenguðu sígildu
þjálfun og um leið innsýn á formræn
einkenni viðfangsefna sinna, láta um
leið hina sálrænu tímalausu dýpt og
nálgun persónunnar eins og anda á
skoðandann. Ferskleikinn sem
streymir frá þeim hvort sem lista-
maðurinn meitlar í harðan stein eða
mótar með höndunum í mjúkan leir
er ekkert minna en galdur í bland við
hið upprunalegasta sem gert hefur
verið í höggmyndalist. Þannig séð
hafið yfir allar deilur um stílbrögð og
stefnur. Andlit sem hann gerði í
gabbró, sem er ein harðasta steinteg-
und sem fyrirfinnst, ekkert minna en
kraftaverk og myndu sóma sér á
hvaða heimslistasafni sem er, einnig
myndin af móður hans og Svövu
Ágústsdóttur, sem býr yfir magnaðri
útgeislan í einfaldleika sínum. Tími
kominn til að allt sem Sigurjón gerði
á vettvanginum verði safnað saman í
eina stóra og mjög vandaða bók, sem
fleiri en einn stæði að til að gæða
hana fjölþættara lífi. Væri ekki ein-
ungis listsöguleg úttekt og fjöl-
skyldusaga, sem í annan stað er gott
og gilt.
Þegar ró og stígandi prýðir miðju-
salinn þar sem hausarnir hvíla á stöll-
um sínum, er meiri hraði og fjöl-
breytni í stóra salnum hvar
tréskúlptúrunum hefur verið komið
fyrir. Þeir eru þess eðlis að Sigurjón
var nauðbeygður til einfaldari vinnu-
ferlis, og að notast við nútímalegri
verkfæri, sem kom mikið til að hann
hafði ofgert sér og vanheilsu er fylgdi
í kjölfarið, heilsa hans leyfði ekki ár-
einslufrek vinnubrögð. Hann hafði
dvalið að Reykjalundi í tvö ár vegna
berklasmits, og nú hrjáði hann of-
næmi fyrir sumum efnum, til að
mynda steinryki og gufum af eir.
Logsuða og að skera út í tré, ásamt
því að vinna í einangrunarplast voru
helstu úrræðin og hér var Sigurjón
mikilvirkur, en vinnubrögðin önnur
og fjölþættari. Hann hafði þróað með
sér mikla fjölhæfni og fór létt með
það vegna hins auðuga ímyndunar-
afls sem hann var gæddur, staðgóða
og trausta grunnnáms. Fyrir sumt
má segja að Sigurjón hafi orðið að
byrja upp á nýtt og laga sig að að-
stæðum og þó var hann ekki frekar
en fyrr einhamur í vinnubrögðum
sínum, ærslafullur leikurinn við efni-
viðinn hverju sinni og ólíku þætti
hans þó sýnilegri en fyrrum. Einnig
átti listamaðurinn það til að teygja
sig fulllangt um ósamstæð vinnu-
brögð, bæta einhverjum óskyldum
torræðum vexti við út úr grunnform-
inu, sem raskaði heildinni. Þetta er
merkjanlegt á sýningunni, en svo
einnig að þegar hann vann í afmark-
aðri heild með einfaldleikann einn að
leiðarljósi náði hann svipmestum ár-
angri hvar sem hann bar niður, líkt
og fyrrum í erfiðari efniviði. Þetta
kemur afar vel fram í hinni aflöngu
og holu trémynd, Samstæða, frá
1975, sem nýtur sín prýðilega í rým-
inu.
Að sjálfsögðu er sýningin hvalreki
á fjörur Akureyringa, sem ættu að
fjölmenna á staðinn í páskahelginni,
svo fremi sem safnið verði opið. Loks
er vert að minna á 17 mínútna mynd-
band sem í gangi er, telst mikilsverð
viðbót sem enginn sem kemur á stað-
inn má láta fram sér fara. Hins vegar
er sýningarskráin engan veginn sam-
boðinn framkvæmdinni.
Sígild höggmyndalist
MYNDLIST
Listasafnið á Akureyri
Opið alla daga frá 13–18. Lokað mánu-
daga. Til 7. apríl. Aðgangur ókeypis.
HÖGGMYNDIR
SIGURJÓN ÓLAFSSON
Bragi Ásgeirsson
Samstæða, Oregon fura, 1975,
147 x 40 x 27 sm.
Morgunblaðið/Bragi Ásgeirsson
Tíðarandi í ald-
arbyrjun. Þrettán
sviðsmyndir af
tímanum hjá
Reykjavík-
urAkademíunni
hefur að geyma úr-
val greina úr
greinaflokki Les-
bókar Morg-
unblaðsins frá síðasta ári um tíð-
aranda í aldarbyrjun. Í bókinni draga
þrettán höfundar upp mynd af ríkjandi
ástandi í fimm köflum sem nefnast:
Heimsmyndin – tímarnir eru flóknir,
Sagan – hráefni samtímans,
Maðurinn (vélin, efnið og fræðin) –
draugar og skrímsli, Framtíðin – versl-
unarmiðstöð, Heimsómyndin – óbæri-
leg brothætta tilverunnar.
Greinahöfundar eru: Ástráður Ey-
steinsson, Anne Brydon, Eiríkur Guð-
mundsson, Fríða Björk Ingvarsdóttir,
Helgi Þorgils Friðjónsson, Jón Baldvin
Hannibalsson, Kristján B. Jónasson,
Lárus Thorlacius, Matthías Viðar Sæ-
mundsson, Pétur Gunnarsson, Sig-
urbjörg Þrastardóttir, Úlfhildur Dags-
dóttir og Þorsteinn Vilhjálmsson.
Bókin er sú sjötta í flokki atviks-
bóka. Ritstjóri er Þröstur Helgason en
hann ritar einnig inngang.
Útgefandi er ReykjavíkurAkademí-
an. Bókin er 135 bls., prentuð í Prent-
smiðjunni Prentmennt. Kápu hannaði
Ósk Vilhjálmsdóttir.
Hugvísindi
Justifying Emotions er heiti bókar
Kristjáns Kristjánssonar, prófessors í
heimspeki við Háskólann á Akureyri.
Í bókinni fjallar höfundur um sið-
ferðileg vandamál sem spretta af til-
finningum. Kristján andmælir þeirri
skoðun að tilfinningar hafi neikvæð
áhrif á mótun heilbrigðrar siðferðilegr-
ar dómgreindar. Hann færir rök fyrir
því að grundvallartilfinningarnar stolt
og öfund séu ekki til marks um slæmt
siðferði heldur mikilvægar og sál-
fræðilega nauðsynlegar til mótunar
heilsteypts og dyggðugs lífernis.
Útgefandi er bresk/ameríska bóka-
forlagið Routledge og er bókin sú
þriðja í röðinni Routledge Studies in
Ethics and Moral Theory.
Bókin er 257 bls.
Heimspeki
VIÐSKIPTI mbl.is
Fimmtudagstilboð
Dömustígvél teygju
OPIÐ MÁNUDAGA-FÖSTUDAGA FRÁ KL. 12-18
LAUGARDAGA FRÁ KL. 10-16
Suðurlandsbraut, sími 533 3109
SAB 7073
Litir Svartir og brúnir
Stærðir 36-41
Verð áður 8.995,-
Verð nú 3.495