Morgunblaðið - 13.04.2002, Blaðsíða 36

UMRÆÐAN
36 LAUGARDAGUR 13. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ eru líklega
fáir, sem ekki of-
býður hrottaskapur
Ariels Sharons, for-
sætisráðherra Ísr-
aels, gagnvart Pal-
estínumönnum. Það
er furðulegt að
nokkrum manni
skuli detta í hug að
hann fái einhverju
framgengt með því
að leggja heimili
óbreyttra borgara í
rúst. Og niðurlægja
þá, og kjörinn leið-
toga þeirra, með því
að bjóða honum að
fara í útlegð. Það er
enn erfiðara að skilja þetta, þegar
haft er í huga að Ísrael er eina lýð-
ræðisríkið í þessum heimshluta.
Maður skyldi því ætla að Sharon
sýndi lýðræðinu einhverja virð-
ingu, hvað sem líður hatri hans á
Yasser Arafat.
Þrátt fyrir það er ekki hægt að
komast hjá því að segja að umræð-
an um það sem er að gerast í Mið-
Austurlöndum er dálítið, um of,
einfölduð.
Palestínumenn eru ekki bara
saklaus fórnarlömb. Það eru ekki
sakleysingjar sem myrða fólk, tug-
um saman, í strætisvögnum, í mat-
vöruverslunum, á kaffihúsum eða
diskótekum. Ekki frekar en þeir
sem ryðjast um á skriðdrekum.
Það verður líka að hafa í huga að
það var Yasser Arafat sem hleypti
þessu stríði af stað, eftir að hafa
hafnað tilboði Ehuds Baraks, þá-
verandi forsætisráðherra Ísraels,
um lausn á deilunni. Barak sam-
þykkti sjálfstætt ríki Palestínu-
manna. Hann samþykkti að draga
allt herlið til stöðva sinna. Hann
samþykkti að leggja af landnema-
byggðir Ísraela, á Vesturbakkan-
um og Gaza. Hann samþykkti að
Austur-Jerúsalem yrði höfuðborg
hins nýja ríkis Palestínu. Hann
samþykkti nánast allt sem Palest-
ínumenn höfðu krafist. Og það átti
aðeins að vera áfangi, í áframhald-
andi friðarviðræðum.
Arafat sagði nei, og hrinti af
stað því blóðuga stríði
sem síðan hefur geisað.
Það var hann, persónu-
lega, sem gerði það, og
ekki í fyrsta skipti.
Arafat hefur marg-
sinnis espað til blóðsút-
hellinga, til þess að ná
fram pólitískum mark-
miðum sínum. DÆMI:
Árið 1996 hleypti hann
öllu í bál og brand, þeg-
ar hann hélt því fram að
Ísraelar væru að grafa
jarðgöng undir Muster-
ishæðina, þar sem er
þriðji helgasti staður
múslima, á eftir
Mekka og Medina.
Sannleikurinn er sá að Ísraelar
voru að opna munna á göngum
sem höfðu verið grafin fyrir tvö
þúsund árum. Og þessi göng voru
um hálfan kílómetra fyrir neðan
Musterishæðina. En fylgismenn
Arafats trúðu honum, og blóðugar
óeirðir fylgdu í kjölfarið. Þessar
lygar Arafats kostuðu tugi manna
lífið.
George Bush, forseta Bandaríkj-
anna, hefur verið legið á hálsi fyrir
að bjóða ekki Arafat í heimsókn, til
Washington, og líklega eru margir
sammála um að það sé skammsýni
hjá forsetanum. Ástæðan er eink-
um sú að Bush er heimatilbúinn,
gamaldags Texasbúi, með öllum
þeim kostum og göllum sem því
fylgja. Þótt það kunni að virðast
furðulegt, í dag, er einn mæli-
kvarði forsetans sá að menn segi
honum satt. Þegar Ísraelar stöðv-
uðu skip sem var að flytja fimmtíu
tonn af vopnum og sprengiefni til
Palestínu, sagði Arafat að sér væri
alls ókunnugt um málið. Þegar
frekari gögn litu dagsins ljós, varð
hann að viðurkenna að hann hefði
vitað allt um þessa sendingu. Hann
hefði logið, að Bush.
Arafat hefur einnig fordæmt
sprengjuárásir sem hafa kostað
hundruð óbreyttra borgara lífið.
Skjöl, sem ísraelskir hermenn hafa
fundið í árásum sínum á stöðvar
palestínsku heimastjórnarinnar,
sýna að samtök eins og Hamas
Bara Ísraelum
að kenna?
Óli
Tynes
HÉR Á landi er málræktsjálfsögð. Andmæli viðhana þykja ekki verð-skulda yfirveguð svör,
þeim er tekið eins og relli í krakka
sem neitar að þrífa sig. Og sá sem
styngi upp á því að henni yrði hætt
fengi lakari hljómgrunn en maður
sem rétti upp hönd á neyðarfundi
fyrirtækis er stæði höllum fæti í
baráttunni um sálir neytenda og
segði: Hvað ef við hættum að láta
fólk borga fyrir vörurnar og gæf-
um því í staðinn inneignarnótu? Sá
síðarnefndi yrði bara rekinn. Hinn
yrði grýttur í hel með gullmolum
úr nýyrðasöfnum.
Sá sem fer að nudda við málrækt
þarf því ekki að réttlæta iðju sína.
Menn rengja það ekki að þeir þurfi
andrúmsloft. Þá getur greint á um
það hvort sá sem segist ætla til Sel-
foss eigi skilið að komast þangað
en ekki hvort við eigum að tala ís-
lensku. Samband okkar við málið
er næstum talið lífrænt. Erum við
ekki með íslenska tungu? Hvaða
þjóðtunga skyldi henta henni best?
Menn hafa jafnvel dáðst að því í
ógáti hve ættleidd börn að utan
væru fljót að ná íslenskunni þótt
þau væru ekki þessleg á litinn.
Málið er sem sagt eitt af helstu
líffærunum.
Málrækt felst að miklu leyti í því
að varðveita, dýpka og bæta í
sjálfsmynd ákveðins hóps – ís-
lensku þjóðarinnar. Náttúran virð-
ist ekki hafa gert ráð fyrir þjóðum
og raunar vera frekar á móti þeim.
En nú hafa menn tekið slíku ást-
fóstri við þetta fyrirkomulag að
þeim er ekki úr að aka. Þjóð skul-
um við vera. Og það kostar okkur
stanslaust streð á málakrinum. Við
bogrum yfir arfanum, farin í baki.
Málrækt er ekki eins og hver
önnur rækt. Hún er þjóðrækt.
– – –
Stundum þykir fara vel á því að
tala vitlaust.
Oft er byggt á hefð í þessu efni
og það finnst mér notalegt að hald-
ið sé upp á gamlar málvenjur sem
nú eru orðnar ósiðir eða jafnvel af-
brot. Það er eitthvað ósjarmerandi
við samræmda þróun. Eitt dæmið
er fleirtöluendingin -ir í þjóðaheit-
um sem enda á -i í eintölu: Danir,
Grikkir, Tyrkir. Því miður styður
sagan ekki þá tilgátu að þannig
beygjum við þjóðir sem hafa beygt
okkur. Samt er eitt dæmið enn
Serkir og það voru þeir sem
frömdu „Tyrkjaránið“. Þetta hefur
svo breiðst út: Ástralir og Japanir
og oft fljóta Portúgalir með þótt
Senegalar beygist eins og venju-
legir næturgalar. Verst er að mega
þá ekki líka segja Belgir.
Er ekki nóg komið? Að brjóta
reglur er holl skemmtun en best í
hófi. Ég legg til að Danir, Grikkir
og Tyrkir njóti
hefðarréttarins
en um aðra gildi
að breyttu
breytanda hin
gamla bannfær-
ing: Þeir sem
segja Japanir eru asnir.
– – –
Verðbólga hefur fylgt okkur Ís-
lendingum nær alla mína daga. Nú
man ég ekki lengur hver sagði þá
sögu en þetta er myndrænasta
verðbólgulýsing sem ég hef heyrt:
Kona setti glas fyrir ungan dreng,
hellti það hálft af mjólk og sagði
honum að drekka. Því næst hellti
hún það aftur hálft af mjólk, fyllti
með vatni og sagði honum að
drekka. Þá skildi hann hvað verð-
bólga var. Helmingi meira og
helmingi þynnra.
Verðbólgan hefur hlaupið í málið
eins og annað og einkennin eru
mörg. Eitt er það að manni er sagt
hið sama tvisvar með svo stuttu
millibili að það rúmast jafnvel í
sama orði. Þannig er um orðin
veiðimagn og veiðarfærabúnaður,
fjarnámsnemar, farsímasímtöl,
körfuknattleiksleikmenn og risa-
stórborg. Svo má þynna enn frekar
og veita fjárframlag, bjóða afslátt-
artilboð, reyna innbrotstilraun og
gera það þá kannski aðfaranótt
gærdagsins. Nema maður megi
ekki vera að því vegna þess að
maður sé alltaf sívinnandi. Þannig
koll af kolli: Heildarfjölda farþega
fækkaði um 6%. Þeir eru báðir í
fremstu röð bestu leikara.
Á endanum er mjólkurliturinn
horfinn og maður verður að dýfa
fingri í glasið til að sannfærast um
að hann sé yfirhöfuð að drekka
vökva: Þrátt fyrir nokkra fækkun í
fjölda umsókna [hefur] mjög mikill
fjöldi fólks sótt [stöðina] und-
anfarið. Er fjöldi þeirra sem hafa
komið meiri en í fyrra en þá var
fjöldi þeirra sem komu 3000.
Stundum bætir listrænt gildi
upp það sem tapaðist: Allir eru
sammála um að þessir dagar hafi
verið þrír mest árekstralausu dag-
ar sem menn muna. Og stundum
opnast sýn í óvænta átt: Sauð-
fjárburður hefst senn í Wales.
Þetta gæti verið venjulegur sauð-
burður en líka forn íþróttagrein.
Wales var lengi afskekkt.
Kannski er það algengasta ein-
kennið við lestur verðbólgins máls
af öllu tagi að manni finnst eins og
vitið seytli úr hausnum og loft komi
í staðinn. Til þess þarf ekki nema
eitt orð: stórhöfuðborgarsvæðið.
– – –
Að lokum gálauslegt tal til að
létta þeim drunga sem sest jafnvel
að vonglöðustu mönnum við lestur
þessa þáttar.
Fyrir kemur að maður rekst á
nýyrði sem falla svo vel að málinu
að ekki sér minnstu misfellu á, það
er eins og þau hafi alltaf verið
þarna. Þetta er fátítt, yfirleitt tek-
ur einhvern tíma að venjast nýyrð-
um. En svona er um orðið sigur-
kýr. Sigurkýr. Það hljómar eins og
gamalt kvenmannsnafn; konan
gæti verið á lífi, þó líkast til háöldr-
uð. En á þennan gimstein glóði í
hversdagslegri frétt úr sveitinni:
Sérstök dómnefnd valdi sigurkúna.
Stundum dreymir menn um að
málið lyti betur lögmálum en það
gerir, væri svolítið reglulegra,
þeim finnst það, eins og barninu,
ekki nógu eins. Málið yrði einfald-
ara og þar með lífið. En skyldi ein-
falt líf vera ofmetið? Dæmi: Snjó-
karl er karl úr snjó. En snjó-
tittlingur? Þann fugl hyggjum vér
að fáar konur mundu fúsar að
verma.
ÍSLENSKT MÁL
Eftir Ásgeir Ásgeirsson
Að brjóta regl-
ur er holl
skemmtun en
best í hófi
asgeir@mbl.is
ÞAÐ er athyglisvert
í allri þeirri umræðu,
sem orðið hefur um
fjármál Reykjavíkur-
borgar, að frambjóð-
endur Sjálfstæðis-
flokksins hafa forðast
það eins og heitan eld-
inn að geta um þá góðu
einkunn, sem Reykja-
víkurborg fær hjá eft-
irlitsnefnd félagsmála-
ráðuneytisins um
fjárreiður sveitarfélaga
í landinu.
Þar fær Reykjavík
langhæstu einkunn
allra stóru sveitarfé-
laganna, eða 8,0 í meðaleinkunn. Til
fróðleiks er birt hér tafla, sem sýnir
einkunnagjöfina.
Reykjavík 8,0, Kópa-
vogur 5,8, Hafnarfjörð-
ur 0,8, Garðabær 7,6,
Seltjarnarnes 6,0, Mos-
fellsbær 0,6, Reykja-
nesbær 0,0, Bessa-
staðahreppur 0,2.
Í flestum þessara
sveitarfélaga fara sjálf-
stæðismenn með meiri-
hluta. Ýmsar eðlilegar
skýringar geta verið á
því hvers vegna þau fá
ekki hærri einkunn fyr-
ir fjármálastjórn og
verður það ekki rakið
hér.
Hin góða útkoma
Reykjavíkur í úttekt
félagsmálaráðuneytisins afsannar
hins vegar fullyrðingar sjálfstæðis-
manna um lélega fjármálastjórn
Reykjavíkurborgar. Hér er á ferð-
inni hlutlaus aðili, sem kveður upp
sinn dóm, hvort sem sjálfstæðis-
mönnum í Reykjavík líkar betur eða
verr.
Fær 8,0 í ein-
kunn fyrir fjár-
málastjórn
Alfreð
Þorsteinsson
Reykjavík
Reykjavík, segir Alfreð
Þorsteinsson, fær lang-
hæstu einkunn allra
stóru sveitarfélaganna.
Höfundur er borgarfulltrúi og
stjórnarformaður Orkuveitu
Reykjavíkur.
MENNTAMÁL hafa
lengi verið vinsælt um-
ræðuefni hjá stjórn-
málamönnum og fræði-
mönnum landsins en
minna hefur farið fyrir
þátttöku námsmanna
sjálfra í þeirri umræðu.
Þessu viljum við ungir
jafnaðarmenn breyta.
Þegar litið er á
menntastigin tvö eftir
skólaskylduna teljum
við að mikil stöðnun
hafi átt sér stað. Við Ís-
lendingar útskrifum
nemendur síðast allra
þjóða heimsins. Ungir
jafnaðarmenn telja að
stytta eigi framhaldsskólann úr fjór-
um árum í þrjú ár, en með því yrðum
við samkeppnishæfari á alþjóðlegum
markaði. Ef Ísland á áfram að geta
talist velferðarríki er nauðsynlegt að
stuðla að framþróun á sviði mennta-
mála.
Einhæft nám
Á meðan aðrar þjóðir leggja mikið
upp úr því að mennta sem flesta er
brottfall úr bæði framhaldsskólum
og háskólum hérlendis gríðarlegt. Að
mati ungra jafnaðarmanna er námið
of einhæft. Einstaklingurinn fær
ekki að njóta sín til fulls þegar ham-
ast er við að steypa alla í sama mótið,
mót meðalmennskunnar. Sárlega
vantar aukið val og fjölbreytni. Við
þurfum hvetjandi
menntastefnu sem
hentar fleirum. Til að
mynda þarf að efla iðn-
nám í landinu og gera
það að eftirsóknarverð-
um kosti fyrir nemend-
ur. Ýmislegt sem snert-
ir jafnrétti til náms má
betur fara. Dæmi um
þetta er aðstöðuleysi
fyrir fatlaða og lítil
raunveruleg úrræði
fyrir fólk með námsörð-
ugleika.
Heit umræða fer nú
fram í Bandaríkjunum
og Evrópu um svokall-
aða skólatékka. Við vilj-
um vekja upp umræðu hérlendis um
þann möguleika. Myndi það e.t.v. efla
samkeppni milli skóla og ef svo er
yrði sú samkeppni nemendum til
bóta?
Röð umræðufunda
Til að skapa umræðu um mennta-
mál hafa ungir jafnaðarmenn ákveðið
að efna til þriggja umræðufunda um
málefni framhaldsmenntunar í land-
inu. Fyrsti fundurinn verður haldinn
fimmtudaginn 11. apríl kl. 20.30 á efri
hæð Húss málarans. Umræðuefnið
verður stytting framhaldsskólans úr
4 árum í 3 ár og brottfall úr námi.
Frummælendur koma úr ýmsum átt-
um. Þar koma fram viðhorf nemenda,
stjórnmálamanna og fræðimanna.
Annar fundurinn verður haldinn
þriðjudaginn 17. apríl kl. 12.15 í stofu
101 í Odda. Á fundinum verður varp-
að fram þeirri spurningu hvort það sé
þjóðinni hagkvæmt að sem flestir
mennti sig. Til að svara því fáum við
til liðs við okkur fræðimann af sviði
hagfræðinnar.
Þriðji og síðasti fundurinn verður
svo haldinn laugardaginn 20. apríl á
annarri hæð á Húsi málarans. Sá
fundur ber yfirskriftina Umræða um
menntamál. Verður þá tekið á mál-
efnum er varða jafnrétti til náms,
menntatékkum og iðnnámi.
Markmið fundanna er að skapa
málefnalega umræðu um mennta-
mál. Tími er kominn til að ungt fólk
láti í sér heyra og komi sínum sjón-
armiðum á framfæri. Ungir jafnaðar-
menn telja að framtíð okkar sé betur
borgið með samvinnu námsmanna
við ráðamenn þjóðarinnar þar sem
okkar skoðanir og reynsla hafa mót-
andi áhrif á stefnuna í þessum mik-
ilvæga málaflokki. Liður í því er að
auka umræðuna um menntun. Þess
vegna viljum við hvetja sem flesta til
að koma og taka þátt í umræðu um
þetta brýna hagsmunamál og taka
ábyrgð á framtíð okkar.
Umræðufundir
um menntamál
Bryndís Ísfold
Hlöðversdóttir
UJ
Markmiðið, segir Bryn-
dís Ísfold Hlöðvers-
dóttir, er að skapa mál-
efnalega umræðu um
menntamál.
Höfundur er stjórnmálafræðinemi.