Morgunblaðið - 13.04.2002, Blaðsíða 69

andi lönd um
heim allan.
Þeir eru alveg
ótrúlega glöggir þessir
menn. Eitt sinn kom það fyrir að við
sendum þeim tillögu að kvenmanns-
rödd. Og viðbrögðin komu um hæl:
„Heyrðu, hún er aðeins of feit.“ Og
það merkilega var að það var alveg
hárrétt hjá þeim – konan var alltof
feit! Þannig eru til bæði feitar raddir
og mjóar. En þessar kröfur þeirra
eru það sem gerir starfið skemmti-
legt og mikil áskorun að reyna að
uppfylla þær.“
Örn: „Það er óneitanlega hvetjandi
að fá klapp á bakið frá stórveldi á
borð við Walt Disney.“
Ferskar raddir
Það er ljóst að við erum orðin vön
ákveðnum röddum og gefum okkur
ýmsa hluti sem eiga kannski ekki al-
veg við rök að styðjast í þeim efnum.
Veltum fyrir okkur hverjir eigi radd-
irnar og látum á stundum blekkjast.
Þannig velti blaðamaður lengi fyrir
sér hvaða kornungi drengur talaði af
FYRSTA skýringin semkemur upp í hugann á þvíhvers vegna íslensk tal-setning þykir með því
besta sem gerist í heiminum – og
kannski sú augljósasta – er sú að að
henni standa jafnan nokkrir af hæf-
ustu leikurum og tæknimönnum
þjóðarinnar. Sigurður Sigurjónsson
og Örn Árnason hafa verið helstu
forkólfar í Lótus-Hljóðsetningu, einu
afkastamesta fyrirtæki landsins á
þessu sviði síðastliðin ár, fyrirtækis
sem sérhæfir sig í talsetningu á
barnaefni jafnt fyrir sjónvarp, mynd-
bönd og kvikmyndir.
Nýjasta verkefni Lótus-
Hljóðsetningar er talsetning á tölvu-
teiknimyndinni um snillinginn unga
hann Jimmy Neutron sem frumsýnd
er um helgina og sem oft áður hefur
fyrirtækið hlotið lof fyrir frá ann-
ars sérdeilis
kröfuhörðum erlend-
um framleiðendum. Leik-
stjóri talsetningarinnar er
leikarinn Jakob Þór Einarsson
og upptökustjóri Gunnar Árna-
son en þeir er báðir í hópi okkar
helstu talsetningarsérfræðinga og
hafa haft yfirumsjón með talsetningu
á barnaefnið og hefur stýrt talsetn-
ingu á fjölmörgum kvikmyndum.
Þeir Sigurður, Örn og Jakob segja
skýringuna á gæðum íslensku tal-
setningarinnar samspil nokkurra
þátta. Auðvitað sé sú helsta hversu
mikið af hæfileikaríku fólki fáist til
starfsins en einnig vegi mjög þungt
þær ströngu kröfur sem erlendu
framleiðendurnir gera jafnan.
Prinsaröddin
En hvernig er svo vinnuferlið frá
því mynd með erlendu tali berstu uns
hún er farin að tala á íslenku? Leik-
stjórinn og upptökustjóri byrja nátt-
úrlega á því að gaumgæfa myndina,
kynna sér persónur og þau fyrirmæli
sem gefin eru þeim tengd. Og svo
hefst leitin að réttu röddunum. Þær
eru margar raddirnar sem farnar
eru að hljóma kunnuglegar en aðrar
þegar horft er á talsett efni og svo
virðist sem að eftir íslenskri talsetn-
ingarhefð varð til þá hafi myndast
hópur af listamönnum sem segja má
að séu orðnir sérfræðingar í talsetn-
ingu. En er það svo; eru það oftast
nær sömu einstaklingarnir meira og
minna sem fá vinnu við að ljá teikni-
myndafígúrunum íslenska rödd?
Örn: „Það hefur komið í ljós, allavega
hvað snýr að Disney og viðlíka ris-
um, að það eru 24 raddir sem eru
mest notaðar. Raddir sem falla best
að séstökum smekk þeirra og upp-
fylla ströngustu kröfur. Við rekum
okkur stundum á að finnast einhver
rödd svínvirka sem Kaninn hafnar
síðan alfarið, vegna þess að viðkom-
andi rödd er hreinlega ekki að hans
skapi. Hann hefur mjög ákveðinn og
vel ígrundaðan smekk.“
Sigurður: „Þetta virkar þannig hvað
stóru kvikmyndirnar varðar að við
sendum út 3–4 prufur, sem við höfum
lagt blessun okkar yfir, fyrir hverja
rödd. Þegar við leitum að röddum þá
reynum við náttúrlega að fara
sem víðast.“
Örn: „Já við sendum út al-
veg helling af pruf-
svo miklu öryggi fyrir aðalpersónuna
Jimmy og sló sér því á læri og varð
aldeilis hlessa þegar honum var tjáð
að það var í raun stúlka sem talaði
fyrir hann, Sigríður Eyrún Friðriks-
dóttir sem nú býr og starfar í Tor-
onto í Kanada. Þá rifjaðist nátt-
úrlega upp að þetta er ekkert
einsdæmi því Nancy nokkur Cart-
wright talar fyrir einhvern vinsæl-
asta teiknimyndastrák í sögunni,
nefnilega Bart Simpson.
Jakob: „Þegar við héldum radd-
prufur fyrir þessa mynd Jimmy, var
það meðvituð ákvörðun hjá okkur að
fara út fyrir þennan hefðbundna hóp,
nota aðrar raddir en þær allra kunn-
uglegustu. Og mér finnst bara hafa
lukkast býsna vel. Þannig tóku
nokkrir þátt í talsetningunni sem
aldrei höfðu gert slíkt áður og því
nýjar raddir að finna í myndinni sem
hefur vissulega í för með sér ákveð-
inn ferskleika.“
Þótt Bragi Þór Hinriksson kvik-
myndagerðarmaður sé síður en svo
einhver nýgræðingur þegar kemur
að talsetningu þá er hann gott dæmi
um einhvern sem kemur svo að segja
alveg óvart til leiks, hefur enga leik-
listarmenntun eða reynslu af því að
koma fram. Hæfileiki hans liggur er
því fyrst og fremst að vera talsetjari.
Og sem slíkur þykir hann vera kom-
inn í hóp með þeim betri hér á landi,
sem sannast í Jimmy Neutron þar
sem hann fer á kostum í hlutverki
Obba kóngs, æðsta valdahafa hinna
grimmu eggjageimvera. En hvernig
álpast einhver sem ekki er leikari í að
verða talsetjari?
Bragi: „Þetta byrjaði allt með því að
ég var eitthvað að sniglast í kring, að
starfa við upptökurnar, þegar vant-
aði einhverja til uppfyllingar fyrir
einhver hópatriði, eins og gengur.
Ég var kallaður til og gerði ein-
hverjar kúnstir sem virðast hafa
virkað.“
Jakob: „Við sáum það fljótt að Bragi
býr yfir miklum hæfileikum og að við
gætum haft frekari not fyrir hann
sem við höfum haft. Hann stendur
sig að mínu mati sérlega vel í Jimmy,
t.d.
Það kemur þannig stundum fyrir
að leita þarf út fyrir leikarahópinn að
réttu röddunum. Bragi var einhver
sem við þekktum fyrir en stundum
þurfum við hreinlega að auglýsa,
eins og t.d. þegar við leituðum að
Andrési Önd. Það höfðu á annað
hundrað manns samband, margir
mætti í pruf, nokkrir þreyttu þær í
gegnum síma en á endanum völdum
þeir hjá Disney menntaskólastrák á
Laugarvatni, Hreiðar Inga Þor-
steinsson, sem talar enn fyrir Andrés
en hefur síðan getið sér gott orð sem
tónlistarmaður (samdi m.a. flest lög-
in á plötu Páls Óskars og Moniku
sem kom út fyrir síðustu jól).“
Réttar raddir
Ef fleiri en leikarar geta orðið góð-
ir talsetjarar hvað er það þá ná-
kvæmlega sem góður talsetjari þarf
til brunns að bera?
Jakob: „Það er margt. Hann þarf að
vera músíkalskur, rytmískur. Tíma-
setningar skipta máli. Annars ætti
Örn að geta skýrt það best því hann
er sá besti.“
Örn: „Ja, maður þarf að vera meðvit-
aður um að nota réttu áherslurnar og
þá í samræmi við myndina og vara-
hreyfingarnar. Það verður stundum
að laga íslensku áhersluna og setn-
ingarröðina að þeirri ensku – í flest-
um tilvikum – til að það passi saman.
Þar skiptir þýðingin miklu máli. Þýð-
andinn verður að skilja út á hvað tal-
setningin gengur.“
Sigurður: „Við notum upprunalega
talið, sem oftast er enskan, til við-
miðunar, bæði hvað varðar tímasetn-
ingar og líka hvernig leikstíllinn er.
Markmiðið er samt ekki að herma
sem best eftir fyrirmyndinni heldur
að ná sama karakternum. Þar getur
talsetjari gefið heilmikið af sér.
Laddi er gott dæmi um þetta og hlut-
verk hans sem andinn í Aladdín.
Hann býr yfir viðlíka eiginleikum og
Robin Williams og gat því búið til
sína útgáfu af andanum.“
Leitin að réttu
röddunum
Íslensk talsetning á teiknimyndum hefur
ítrekað verið lofuð af kröfuhörðum erlend-
um framleiðendum – nú síðast vegna tölvu-
teiknimyndarinnar Jimmy Neutron sem
frumsýnd er nú um helgina. Skarphéðni
Guðmundssyni lék forvitni á að vita hvernig
finna ætti réttu raddirnar.
Morgunblaðið/Golli
Sigurður og Örn geifla sig í framan við talsetningu á Jimmy.
skarpi@mbl.is
Bragi Þór Hinriksson, sem talar
fyrir Úbba kóng, er orðinn eft-
irsóttir talsetjari.
Jakob Þór Einarsson hefur leikstýrt ófáum fígúrunum í gegnum árum.
Jimmy Neutron
kann líka að
tala íslensku.
um en oftar en ekki þá kjósa þeir
sömu talsetjarana og léð hafa fyrri
myndum þeirra raddir sínar, ein-
hverja sem klárlega eru að þeirra
skapi. Svo ég taki þá hjá Disney aft-
ur sem dæmi þá vinna þeir eftir
ákveðnum stöðlum. Eins og t.d. Felix
Bergsson, hann er með prinsarödd
að þeirra mati, alveg sama í hverju
það þarf að vera.“
Jakob: „Já, hann er alveg með þessa
rödd góðu gæjanna á hreinu.“
Feitar raddir og mjóar
Þannig eru þessir stóru teikni-
myndaframleiðendur orðnir nokkuð
vel kunnugir þeim allra atkvæða-
mestu í talsetningunni hér og eiga til
að stinga upp á þeim í ákveðin hlut-
verk að fyrra bragði.
Jakob: „Eitt sinn þegar við vorum
búnir að prófa heilan helling af liði þá
fengum við ábendingu að utan: „Eru
þið búnir að prófa Þórhall Sigurðs-
son?“.“
Sigurður: „Það merkilega er að þessi
sami maður er ekki bara með Ísland
á sínum herðum, heldur fleiri fram-
FÓLK Í FRÉTTUM
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. APRÍL 2002 69