Morgunblaðið - 13.04.2002, Blaðsíða 44

MINNINGAR
44 LAUGARDAGUR 13. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Kristján JónMagnús Jónsson
fæddist á Ísafirði
20. júlí 1918. Hann
lést á Heilbrigðis-
stofnun Ísafjarðar 5.
apríl síðastliðinn.
Kristján var sonur
hjónanna Jóns Páls-
sonar Andréssonar
frá Kleifum í Kald-
baksvík á Ströndum
og Þorgerðar Krist-
jánsdóttur frá Álfta-
firði við Ísafjarðar-
djúp. Hann var
næstelstur tíu systk-
ina, en sex eru enn á lífi. Einn
bróðir þeirra systkina lést í
bernsku, en hann hét Kristján
Jón Markús og hlaut Kristján tvö
af nöfnum bróður síns við skírn
sína auk Magnúsarnafnsins. Elst í
systkinahópnum sem ólst upp á
Hlíðarenda, nú Urðarvegi 10 á
Ísafirði, var Björg Aðalheiður
sem nú er látin. Þá kom Kristján
og næstur honum í röðinni er
Tryggvi Andrés sem enn er bú-
ára og ein dóttir var þeim and-
vana fædd. Börnin eru: 1) Jón
Þorberg, f. 1945, kvæntur Hjör-
dísi Ólafsdóttur og búa þau í
Reykjavík. Þau eiga fjögur börn,
Auði, Kristján, Ólaf og Ingunni.
2) Magnús, f. 1946, kvæntur Hildi
Jósefsdóttur og eru þau búsett á
Ísafirði. Þau eiga fjögur börn og
sjö barnabörn. Börnin eru Grétar
Þór, Edda Björk, Hilmar og Árni.
3) Þorgerður Margrét, f. 1947,
gift Pétri I. Péturssyni, en þau
eru búsett á Akureyri. Þau eiga
fjögur börn, Jónu Kristínu,
Huldu, Pétur og Hálfdán. 4) Indr-
iði Arnar, f. 1951, kvæntur Carol-
yn Ruth Kristjánsson (fædd Merc-
er) og eru þau búsett í Vancouver
í Kanada. Þau eiga tvö börn,
Lindu Marie og Jónathan David.
5) Hörður, f. 1955, kvæntur Fríðu
Kristínu Albertsdóttur, en þau
eru búsett í Reykjavík. Þau eiga
fjögur börn og eitt barnabarn.
Börnin eru Haukur Már, Jón Al-
bert, Hörður Páll og Auðunn
Birgir. 6) Kristján Friðrik, f.
1962, kvæntur Guðnýju Heiðu
Yngvadóttur og eiga þau tvö
börn. Þau eru Yngvi Örnólfur og
Kristján Fannar.
Útför Kristjáns fer fram frá
Ísafjarðarkirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 14.
settur á Hlíðarenda.
Þá kemur Guðbjörg
Rósa sem einnig er
búsett á Ísafirði, síð-
an Þorgerður Sigríð-
ur sem lengst af hef-
ur verið búsett í
Vestmannaeyjum og
Lovísa Guðrún sem
búsett er í Reykjavík.
Þar á eftir er Mar-
grét Anna sem búsett
er í Kópavogi, Ásta
Sigurbjörg sem einn-
ig er búsett í Kópa-
vogi og yngst þeirra
systkina var Valdi-
mar Sigurbjörn sem var búsettur
í Garðabæ, en hann lést á síðasta
ári.
Kristján giftist Jónu Örnólfs-
dóttur frá Skálavík árið 1945.
Þau bjuggu lengst af á Skriðu,
Seljalandsvegi 54 á Ísafirði, en
þangað fluttu þau frá Engjavegi 3
árið 1959. Undanfarin ár hafa
þau búið á dvalarheimilinu Hlíf á
Ísafirði. Sex börn eignuðust þau
sem öll eru komin til fullorðins-
Hann pabbi okkar, Kristján Jón
Magnús Jónsson, eða Kitti á ýtunni
eins og sennilega flestir Ísfirðingar
þekktu hann, hóf fulla þátttöku í
erfiðisvinnu aðeins barn að aldri við
hlið föður síns sem þá var verk-
stjóri við saltfiskvinnslu á reitunum
á Torfnesi.
Aðeins sjö ára gamall var hann
farinn að vinna við hlið þeirra sem
eldri voru og ekki var óalgengt að
hann stæði sína pligt tíu tíma á dag
þótt ungur væri. Slíka vinnu stund-
aði hann á sumrin og utan skóla
þegar færi gafst næstu árin.
Vinnan gekk fyrir öllu og í þá
daga var lífið sannkallaður saltfisk-
ur. Svo mikil kvöð var á piltinum að
þótt hann væri sjálfur búinn að
vinna sér inn fyrir skólaferðalagi til
Reykjavíkur vorið 1932 þá var ekki
hægt að gefa honum frí til slíkrar
ferðar. Breiða þurfti salfisk á reit-
ina um morguninn og engar refjar.
Hann varð því að horfa á eftir
skólafélögunum sigla út fjörðin með
Brúarfossi þann sama dag. Þetta
sárnaði honum mjög enda hafði
hann hlakkaði mikið til að fara.
Auk fiskvinnu stundaði faðir
hans búskap og var með kindur,
kýr og hesta til burðar.
Þegar vinnu lauk á reitunum
þurfti að sjálfsögðu að sinna skepn-
unum á kvöldin. Undan þeirri kvöð
komst Kristján ekki frekar en aðrir
á heimilinu. Skepnurnar voru und-
irstaða fæðu heimilisfólksins auk
fiskjar sem gjarnan var róið eftir á
bát föðurins út á fjörð og jafnvel út
á Hnífsdalsvík.
Fyrir skepnurnar þurfti mikið
hey og þá dugði Hlíðarendatúnið
ekki til og jafnvel ekki skikar sem
fengust til brúks til sláttar í ná-
grenninu. Sækja þurfti lengra, svo
sem inn í fjörð og jafnvel yfir í
Álftafjörð. Á Svarfhóli við innan-
verðan Álftafjörð var tún sem gaf
vel af sér. Til að komast þangað var
enginn akvegur og því sjóleiðin
eina almennilega samgönguleiðin.
Það var hins vegar seinfarið og
ekki viðlit ef skreppa þurfti eftir
vinnu á kvöldin. Því var gjarnan
brugðið á það ráð að ganga inn
fjörð margra kílómetra leið, inn
Engidal og yfir fjallið um Þóris-
skarð yfir í Álftafjörð. Má nærri
geta að það hefur þurft meira en
meðalhörku til að pína sig áfram til
slíkra verka. Þetta var hins vegar
verk sem ekki var talið að komist
yrði hjá að vinna til að fjölskyldan
gæti séð sér farborða. Hvort ein-
hver skynsemi væri í þessu var lítt
eða ekki rætt, en þegjandi gengið
til verka. Heyið sem þurrkað var á
Svarfhóli var síðan flutt á bátum til
Ísafjarðar og í þessari vinnu tók
systkinahópurinn á Hlíðarenda
gjarnan þátt. Seinna kom svo til
jörðin Fossar í Engidal sem nýtt
var til heyöflunar.
Öll þessi vinnuharka mótaði án
efa mjög hugsun og líf Kristjáns.
Hann reyndi að brjóta sjálfum sér
leið til sjálfstæðis og koma upp sínu
eigin heimili á Ísafirði. Reyndar
hafði honum ungum að árum tekist
að eignast bíl sem hann stundaði
leigubílaakstur á um tíma.
Aldrei var þó gamla heimilið
langt undan er rétta þurfti hjálp-
arhönd við heyskapinn. Það átti
líka við eftir að hann hóf eiginn bú-
skap meðfram vinnu eftir að hann
flutti ásamt sinni eigin fjölskyldu
að Skriðu við Seljalandsveg.
Um sumarið 1939 fór Kristján á
síld á vélbátnum Stathav frá Siglu-
firði. Síðar gerðist hann landmaður
á Morgunstjörnunni frá Ísafirði eft-
ir að síldveiðum lauk það sama
haust. Hjá þessari útgerð vann
Kristján í sex ár.
Árið 1945 fór hann að aka vörubíl
hjá Charles Bjarnasyni, vegaverk-
stjóra á Ísafirði. Það var svo í lok
júnímánaðar 1946 sem hann var
valinn til að taka að sér það verk
sem hann var kenndur við allar
götur síðan. Þá var hann valinn til
að gerast fyrsti jarðýtustjóri á
Vestfjörðum. Var það á jarðýtu af
gerðinni Allis-Chalmers HD 10. Á
þessari ýtu ruddi hann veg um nán-
ast ófærar skriður um Óshlíð til
Bolungarvíkur sem opnaðist 1949.
Þá ruddi hann einnig veginn að
verulegum hluta frá Ísafirði til
Súðavíkur og tók þátt í gerð fyrstu
jarðganga á Íslandi í gegnum Ham-
arinn á Súðavíkurhlíð. Göngin voru
formlega opnuð 1950.
Þegar hér er komið sögu hafði
pabbi kynnst mömmu okkar Jónu
Örnólfsdóttur sem fædd var og
uppalin í Skálavík, næstu vík við
Bolungarvík. Þau giftu sig 1945 og
stofnuðu eigið heimili. Eftir vega-
gerðarþáttinn vann pabbi að gerð
Ísafjarðarflugvallar og var síðan
vörubílstjóri hjá Kaupfélagi Ísfirð-
inga og hjá Íshúsfélagi Ísfirðinga.
Frekar en fyrri daginn þá hefur
það ekki verið létt verk á þessum
árum að koma sex börnum til
manns. Hann var því löngum
stundum að heiman við vinnu og
iðulega var komið langt fram á
kvöld eða nótt þegar vinnudegi
lauk. Þá tók gjarnan við vinna við
eigin fjárbúskap.
Líkt og á sínum bernskuárum
hefur þessi mikla vinna haldið
áfram að móta hans lund og fá
tækifærin sem gáfust til að gera
sér glaðan dag. Það var því ekkert
skrítið að okkur systkinunum gæf-
ust fá tækifæri á að kynnast þeim
innri manni sem faðir okkar
geymdi.
Hans takmark var alla tíð að
standa sig og vera ekki upp á aðra
kominn. Öll hans lífsbarátta bar
keim af þessu. Hann ætlaðist þá
líka til að aðrir gerðu slíkt hið
sama.
Þetta voru kaup kaups og fyrir
þá sem ekki þekktu pabba virkaði
hann án efa sem hrjúfur og orð-
hvass. Átti það trúlega ekki hvað
síst við eftir að hann hóf störf sem
bílstjóri og síðar vélamaður á flök-
unarvélum hjá Íshúsfélagi Ísfirð-
inga. Þar hóf hann störf haustið
1962, en lét þar af störfum eftir 32
ár 1994. Þá var hann 76 ára að
aldri.
Harðneskja brauðstritsins skap-
aði pabba óneitanlega hrjúft yfir-
borð. Við systkinin minnumst oft
harðra orðaskipta við matarborðið
ekki síst eftir að sum okkar fóru að
hafa eitthvert vit á pólitík. Þótt
hörð orð flygju á stundum risti það
sjaldan mjög djúpt, enda var
mamma sáttasemjarinn aldrei langt
undan ef á þurfti að halda.
Í pólitík var hann sjálfstæðis-
maður í eiginlegri merkingu þess
orðs og af gamla skólanum eins og
sagt er. Engum sögum fer þó af því
hvort hann hefur alltaf kosið „rétt“.
Ef hann vissi um einhverja í kring-
um sig sem voru veikir fyrir póli-
tískri umræðu var hann í orði um-
svifalaust búinn að skipa sér í sveit
með andstæðingunum. Ef íhalds-
menn áttu í hlut lét hann sem arg-
asti kommúnisti. Það sama átti við
ef hann hitti vinstrimenn. Þá var
hann svo stækur hægrimaður að
hörðustu íhaldsmenn fóru hjá sér.
Á þennan hátt skemmti hann sér í
daglegu lífi. Þá var æði oft stutt í
stríðnina sem átti það til að hleypa
jafnvel skapstilltustu mönnum upp
á háa séið. Á þessu sviði unnu þeir
saman sem einn maður, pabbi og
Guðmundur heitinn Ingibjartsson
sem líka var vörubílstjóri hjá Ís-
húsfélagi Ísfirðinga.
Þannig var pabbi, í senn stríðinn,
stundum hrjúfur í viðmóti, en undir
niðri maður sem aldrei fékk tæki-
færi til að vera barn. Þetta sá mað-
ur greinilega þegar við systkinin
fórum að leiða til hans okkar börn.
Þá hvarf skyndilega allur hrjúfleiki
og glettnin skein úr augum hans.
Þá reyndi hann að endurgjalda
þeim það sem hann hafði farið á
mis við.
Önnur hlið var á pabba sem hann
flaggaði aldrei og nefndi ekki nema
örsjaldan á síðustu árum. Það var
sá eiginleiki hans að sjá fyrir hluti
sem flestum okkar er ekki gefið.
Þannig hefur gamall vinnufélagi
hans úr Vegagerðinni, Óli Villa,
nefnt atvik sem hann telur hafa
bjargað lífi sínu. Það gerðist á Ós-
hlíðarvegi við snjómokstur um vet-
ur. Pabbi var að moka á ýtunni og
Óli gekk á undan, en hans hlutverk
var að vara ýtustjórann við snjó-
flóðum. Skyndilega stöðvar pabbi
ýtuna, rífur upp hurðina og kallar
út í hríðarbylinn á Óla. Hann skyldi
drífa sig inn í ýtuna því hann hafði
séð mórauða kind á veginum. Óli
var tregur til en lét til leiðast.
Hann var varla sestur inn í húsið á
ýtunni þegar mikið snjóflóð féll á
þeim stað þar sem hann hafði áður
staðið. Færði snjóflóðið skóflu ýt-
unnar á kaf. Pabbi nefndi oftar í
tveggja manna tali þessa mórauðu
kind eða kindur sem hann sá á leið
sinni á jarðýtunni. Alltaf tengdi
hann það skriðuföllum og stoppaði
þá gjarnan og beið þar til allt var
yfir staðið. Hann hræddist því aldr-
ei að aka um Óshlíð eða Súðavík-
urhlíð, hann var þess fullviss að
hann yrði varaður við ef eitthvað
óvænt væri að gerast.
Það var greinilegt á viðmóti
pabba að hann vissi sinn vitjunar-
tíma. Í lok mars hugðist hann fara
til Reykjavíkur ásamt mömmu í
fermingarveislu sonarsonar síns. Af
einhverjum ástæðum leist honum
þá illa á að leggja upp í ferðalag.
Hann baðst undan því, en lét þó til
leiðast að pantaður yrði flugmiði.
Það átti þó ekki fyrir honum að
liggja að nýta flugmiðann, því
stuttu seinna fékk hann hjartaáfall
sem leiddi hann til dauða að morgni
5. apríl. Sá dagur er sumum í okkar
fjölskyldu afar minnisstæður, enda
dagur sorgar og sviplegs flugslyss.
Svo einkennilega vill til að þessi
dagsetning minnti einnig á sorgina
í hans eigin lífi. Það var nefnilega
hinn 5. apríl 1935 sem hann missti
mömmu sína Þorgerði Kristjáns-
dóttur. Það var honum mikill missir
þótt systir hennar Guðrún gengi
honum í móður stað. Var þó hlý-
hugur mikill á milli hans og Gunnu
gömlu eins og við þekktum hana.
Það þarf því engan að undra að
hann skyldi ákalla mömmu sína
upphátt í móki síðustu daga lífs
síns sem og Valda bróður sinn.
Við systkinin sendum pabba okk-
ar hinstu kveðjur og biðjum þann
sem öllu ræður að styrkja mömmu
á erfiðum tímum.
Sá sem þetta skrifar þakkar
ásamt öðrum fjölskyldumeðlimum
ómetanlegar samverustundir í
gegnum tíðina. Ekki síst fölskva-
lausa gleði í góðu tómi í Hnífsdal á
liðnum árum með fjölskyldunni á
heimili okkar Fríðu á Garðaveg-
inum og síðar í Hlégerði 2.
Hörður Kristjánsson.
Horfinn er til feðra sinna Krist-
ján Jón Magnús Jónsson fyrrum
bílstjóri og ýtustjóri á Ísafirði og
síðar fiskverkamaður þar. Hann
var borinn og barnfæddur á Ísafirði
og átti þar alla tíð heima. Hann var
næstelztur hinna mörgu Hlíðar-
endasystkina; sonur hjónanna Þor-
gerðar Kristjánsdóttur úr Álftafirði
og Jóns Andréssonar verkstjóra og
athafnamanns, sem var Stranda-
maður að uppruna.
Þegar Kristján var 15 ára gamall
lézt móðir hans frá níu eftirlifandi
börnum sínum, sem þá voru á aldr-
inum 6-19 ára. Áfram veitti faðir
hans heimilinu trausta forstöðu og
naut þar fulltingis Guðrúnar, móð-
ursystur Kristjáns. Mikil samheldni
og formfesta einkenndi uppvöxt og
samskipti fjölskyldunnar alla tíð.
Kristján þótti strax hinn mann-
vænlegasti enda stóð að honum
þekkt kjarnafólk. Var faðir hans
annálaður fyrir dugnað og harðfylgi
auk meiri þrautseigju en gekk og
gerðist. Æska Kristjáns og ung-
lingsár runnu hins vegar skeið sitt
á enda án þess að sérstaklega væri
hlúð að þroska hans og sú hvatn-
ing, sem honum stóð til boða, fólst
einkum í því að vinna föður sínum
og vinna mikið. Sjálfræði munu þau
systkini lítt hafa fengið að kynnast
í föðurgarði. Þessi uppvaxtarskil-
yrði höfðu sín áhrif á skaphöfn og
lífsviðhorf Kristjáns, þótt vel
greiddist úr aðstæðum hans síðar
með kvonfangi hans. Hann kvænt-
ist árið 1945 eftirlifandi konu sinni,
Jónu Örnólfsdóttur frá Breiðabóli í
Skálavík, og varð þeim sex barna
auðið, er upp komust. Með fágæt-
um mannkostum sínum bjó hún
manni sínum það heimili, sem varð
hans farsæla kjölfesta í lífinu.
Vinnusemi og samvizkusemi voru
afar ríkir þættir í fari Kristjáns
heitins eins og við mátti búast.
Hann vandist barn að aldri á það
að þræla sér út eins og kraftar
leyfðu og hélt þeim hætti fram á
elliár. Þegar um hægðist kom í ljós
hve vanbúinn hann var því að nýta
frístundirnar í eigin þágu. Helzta
dægrastytting hans á sumrum var
að skreppa dag og dag í stangveiði.
Þótt hann væri maður dulur og flík-
aði lítt tilfinningum sínum hygg ég
að hann hafi að eðlisfari verið fé-
lagslyndur. Þar sem brauðstritið
hafði jafnan forgang, tók hann lít-
inn þátt í félagslífi, en vann samt
nokkuð að réttindamálum fisk-
verkafólks. Var ungur þátttakandi í
starfi KFUM, söng með karlakór í
nokkra vetur og hafði alla tíð yndi
af söng. Heiðarleika og drengskap
hafði hann jafnan að leiðarljósi og
réttlætistilfinningin varð honum
ósjaldan tilefni til hvatvíslegra við-
bragða, sem þó stóðu ekki í vegi
fyrir því, að hann væri vel liðinn af
samferðafólki sínu. Í blóma lífs síns
vann hann sem jarðýtustjóri við
vegagerð á Vestfjörðum við lífs-
hættulegar aðstæður, og var Ós-
hlíðarvegur eitt af erfiðari verk-
efnum hans, sem hann leysti af
hendi af sömu skyldurækninni og
flest annað. Að hann skyldi sleppa
lifandi frá þeirri iðju ber verk-
hyggni hans, athyglisgáfu, forsjálni
og gætni fagran vitnisburð, þótt
hann hefði tilhneigingu til að eigna
öðru það lán.
Með Kristjáni er genginn flekk-
laus maður, sem jafnan setti ann-
arra hag ofar sínum. Blessuð sé
minning hans.
Pétur Pétursson.
Þegar ég var yngri þótti mér af-
skaplega merkilegt að eiga bæði
sama afmælisdag og Kitti afi og
heita í höfuðið á honum. Ekki spillti
fyrir að það var alltaf einhver grall-
arablær yfir honum sem höfðaði til
mín og annarra krakka. Mér fannst
afi líkjast jólasveini að skegginu
undanskildu. Hvítt hár og veður-
barið andlit. Skeggið var þarna en
afi leyfði því ekki að vaxa, hann
hélt því í skefjum kvölds og
morgna með áhugaverðri raf-
magnsrakvél.
Kitti afi var matvandur og sagði
oft, meira í gríni en alvöru, að
grænmeti væri skepnufóður. Hann
gretti sig til dæmis yfir maísbaun-
unum sem við systkinin reyndum
að fá hann til að borða. Þegar
amma og afi komu í heimsókn til
Reykjavíkur var oft borin upp
klassísk spurning við kvöldmatar-
borðið: „Afi, má ekki bjóða þér ör-
lítið grænmeti?“ Þá hnussaði afi og
muldraði upphátt: „Grænmeti!“
Eftir matinn settist hann niður og
oft mátti sjá hann eins og í leiðslu
með fingurna saman og þumalputt-
ana á hringsnúningi.
Kitti afi kom öðruvísi fyrir á Ísa-
firði þar sem hann átti heima alla
tíð. Fyrir mér var afi miðpunktur
samfélagsins fyrir vestan sem ég
þekki annars lítið til. Auður systir
vann nokkur sumur í frystihúsinu
með afa og ömmu og kynntist þeim
mun betur. Ég komst ekki nær
vinnunni þeirra en í bílinn hans afa
sem lyktaði af léttri fisklykt. Alloft
fór afi með okkur Óla bróður í bíl-
túr um bæinn, stoppaði við höfnina
eða annars staðar til þess að ræða
við einhvern. Hann virtist þekkja
til alls og allra í kringum sig.
Eitt sumar bjuggum við Óli
bróðir, þá tólf ára, hjá afa og
ömmu og hjálpuðum Andrési afa-
bróður við heyskapinn. Þetta var
ævintýralegur tími í framandi um-
hverfi. Ég minnist þess að akstur
okkar bræðra á traktornum hafi
farið í taugarnar á afa. Andrés
hafði nefnilega sagt okkur fyrir
alla muni að koma ekki nálægt gír-
stönginni. Við þjösnuðumst því á
traktórnum á ósléttu túninu alltaf í
sama gírnum. Þetta fannst afa
misþyrming á vélinni og eftir karp
við Andrés fékk afi okkur til þess
að fríkúpla niður brekkurnar. Það
leiddi til þess að annar hvor okkar
Óla endaði út í læk. Ekki er laust
við að hlakkað hafi í afabróður við
atvikið.
Ég er mjög þakklátur fyrir þær
stundir sem gáfust með Kitta afa
og eflaust munu fleiri taka í sama
streng. Nú er Kitti afi dáinn en
hann lifir í minningunni og í afkom-
endum sínum.
Kristján Jónsson.
KRISTJÁN J.M.
JÓNSSON